De historie van Belgis

LIV Kapittel.

Vervolg van de opregting en vernieuwing der Gendsche Gestigten, en wanneer zommige van de zelve afgebroken wierden, tot het jaer 1565.

In het jaer 1483, als J.^hr Simon Borluut voorschepenen was, wierden te Gend opgeregt de vier Pilaeren aen de visch-merkt, en op ideren der zelve gestelt eenen leeuw met eene banniere of wapen, als die van Oostenryk, Vrankryk, Vlaenderen en Gend³.

In het jaer 1488, den 13 van weede-maend, wierd den eersten steen geleyt aen 't Rabot (of Wa-

3 Deze pilaeren stonden dicht aen het groot vleeschhuys, op de heerlykheyd van Wasselyn, achter het galgenhuyzeken, en zyn afgebroken in de laeste eeuw, onder de regeering van den duytschen keyzer Joseph den II.

[p. 241]

ter-poort) in den ham, en gedolven den Dam of de Veste van aen de Hospitael-poort (voortyds eene der schoonste poorten van S. Baefs-stede, maer nu afgebroken, gelyk reeds gezeyd is) tot aen de Muydepoort. In het midden van dit gedelf stond een sterk Wagt-huys, genoemt het Herders-turreken; maer het was in onzen tyd afgebroken. In de gemelde Veste wierd gevonden eenen helm met de herssen-pan van eenen man daer in.

In het jaer 1489 wierden gemaekt de vier huyskens op de Vee-brug, daer wy hier vooren van gesproken hebben. Alsdan was'er te Gend eene zoo groote sterfte, dat'er binnen dit jaer meer als 40,000 menschen aen de peste stierven. In het zelve jaer wierd den vloer onder de Thouroutpoort geleyt. Deze was eene dobbele poort, waer van de tweede, naest den Poel staende, uytnemende sterk was, als geheel van blauwen steen gebouwd zynde.

In het jaer 1563 begon men deze poort af te breken, en men arbeydde daer aen tot in 1564, ter oorzaek dat zy zoo hard was, zoo dat deze slegting aen de stad zeer veel geld koste. Te vooren was ook afgebroken de poort die naest de brug stond, met schoone beelden verciert zynde.

In het voorschreven jaer 1489, onder het voorschependom van J.^hr Louis van Massemem, wierd agter het Princen-hof een stuk muers gebouwt, op welke stigting iemand alsdan deze verzen maekte:

Als men 14 honderdt en 89 seyde,

In junio 13, 's saterdachs waerachtich,
Achter-Walle men den eersten steen leyde,
By de Regeerders alsdan in Wetthe voordachtich,
In meyninghe die Stede t'ommemueren krachtich,
Naer 't uutwysen des wercks beghonnen present,
In 't beschutten der goede insetenen van Ghendt.

Want men leest dat den roomschen koning Maximiliaen, en den keyzer Frederik, het jaer te vooren Gend kwamen belegeren. Zy hadden in hun heyr ontrent 11,000 mannen, die dagelyks voor de stad kwamen schermutselen. Onder dit volk zouden geweest hebben sommige monsters,

[p. 242]

genoemt Spiegelaers, indien het geen men daer van zegt waeragtig is; van welke monsters wy gesproken hebben in het 41 kap. van den 1 boek. Maer deze keyzerlyke krygslieden ontmoetten dappere mannen, die hun werk genoeg leverden. Daer was ook op eenen meulen-wal, by de Muydepoort, geleyt eene slang, die t'elker reyze haere balen uytwierp tot in het keyzerlyk leger, liggende te Evergem, eene myle van de stad. Voorders, om zig tegen de aenvallen van den vyand te beschutten, maekten de gentenaeren eenige aerde vesten, ter welker gelegentheyd deze verzen opgestelt wierden:

In 't jaer 14 honderdt 88 mede,

In weede-maendt den 5, op Sacraments-dag, dat 's klaer,
Soo sloech dic roomschen keyser voor Ghendt, die stede,
Ln Everghem, ende lach'er veertich daghen daer naer.
Den roomschen koning lach ook voor de stede daer.
Achter-Walle lach plat, maer 't quam ten besten,
Binnen derden daeghe sag m'er schoone aerde vesten.

Ook vind men, dat, als de voor-steden van Gend door het volk van den keyzer Frederik verbrand waeren, met gemeyn goedvinden door de overheyd der gemelde stad aen een ider verboden wierd, eenige steene huyzen te bouwen binnen de 300 gemeyne roeden van de stads-vesten.

In het jaer 1497, als J.h^r Simoen de Voghele voorschepenen was, brak de houte brug te S. Baefs, op den Beloken Paesschen, naer den middag, alswanneer het beeld van den H. Antonius gebragt wierd in de kerk van 's Heylig Kerst (de welke in dien tyd te S. Baefs was, daer nu het spagniaerds-kasteel staet), en daer verdronken by dien voorval wel 27 menschen.

Den 23 november 1503 overleed vrouw Marie, weduwe van den hertog Karel den Stouten. Zy was de geestelyke zeer genegen, en dede menigvuldige goede werken, als eene andere Thabita, van de welke men in de werken der Apostelen leest. Zy liet de kerk der Predikheeren te Gend binden met yzere balken, om haere groote wydde, en stigtte in dit klooster ook de nieuwe boekzael, van de welke zy den eersten steen leyde.

[p. 243]

Deze vorstin ligt begraven in de kerk der Franciscaenen te Mechelen.

In het jaer 1508, onder het voorschependom van M.^hr Antonius de Leeuw, ridder, wierd de nieuwe naelde op den toren van S. Martens-kerk te Akkergem gestelt.

Den 13 mey 1512 wierden eerst in het nieuw torreken van S. Michiels gehangen zes nieuwe klokken, maekende een vol accord.

In het jaer 1524 wierd afgebroken de Keêrnmelk-poort¹, staende by S. Jacobs-kerkhof aen den Steendam. Zy was zoo eng, dat'er nauwelyks eenen wagen konde doorryden, het welk tot eene sterkte tegen de vyanden verstrekte; want de deftige brug te Londen, die 21 jokken heeft, en op de welke 100 huyzen staen, geeft maer doorgang aen eenen wagen; onder de zelve stroomt de geweldige engelsche rivier de Teems. Met de steenen dezer afgebrokene poort te Gend wierd daer nevens gemaekt de kaey, den steeger en het beheymsel tegen het water.

In het zelve jaer wierd ook geweêrd de poort aen het Sluyzeken, voor het Rabot staende, daer men de Vindery-wet op hield, welke wet daer naer vergaederde op de Grauw-poort, by het zelve Sluyzeken. Het was een goed gebruyk deze wetten in de poorten (nogtans niet in de buytenpoorten) te houden, ter oorzaek dat zy hunne kennissen en daegingen verre buyten Gend hadden; want dit spaerde aen de uytgezetenen de moeyte van tot het binnenste der stad te komen, het welk hun te ongelegen zoude geweest hebben, ten opzigte van haere wyde uytgestrektheyd. Ook is het redelyk dat men een ider recht doet zoo haest het mogelyk is. Aldus gingen de Israëliten te werk, ten dien eynde rechters in de poorten hunner steden stellende, gelyk uyt verscheyde plaetsen van het oud Testament blykt. De voornoemde Grauw-poort, dik en sterk, gelyk wy hier vooren gezeyd hebben, is in onzen tyd ook afge-

1 Ook Steen-poort genaemd.

[p. 244]

broken, met groote moeyte, kost en arbeyd, mids zy zoo hard versteent was. Zy was uytnemende oud, want zy plagt eene buyten-poort der oude stad te wezen.

In het voorschreven jaer 1524 wierd de Keyzer-poort, eene der schoonste poorten van Gend, nieuwgemaekt, de Hospitael-poort afgebroken en de gronden geleyt van eene nieuwe; welke nieuwe Hospitael-poort ook geslegt wierd in 1539, gelyk wy nog gezeyd hebben.

In het jaer 1526 wierd de houte brug aen den Wyn-aerd geweêrd, en eene van steen in haere plaets gemaekt; ook wierd op d'andere zyde van de Schelde, langs den Reep, deze rivier geheel met eene kaey afgezet.

In het jaer 1531 wierden op het Belfroit dry uerwyzers gestelt; zoo dat'er dezen toren, met den genen die'er te vooren op stond, aen de zyde nae het Schepen-huys toe, nu vier heeft, te weten eenen aen elke zyde. In dien tyd was M.^hr Roeland de Baenst voorschepenen. In het zelve jaer wierd de brug aen het Sluyzeken van steen gemaekt, en sedert zyn op de zelve schoone woonsteden gebouwt, die door de stad verhuert worden.

In het jaer 1533, op S. Donatus-dag, in ougstmaend, wierd geleyt den eersten steen van den nieuwen beuk in S. Jans-kerk. In het delven vond men, wel vier mans lengden diep in de aerde, in een gemetst graf, eenen manspersoon, die nog geheel lag. Hy had geele koussen aen gehad, zoo men bemerkte aen de draedekens der zelve, die nog aen zyne beenen waeren, en zyne schoenen hadden van vooren scherpe bekken, als kromme hoornen. Misschien had hy daer gelegen van in den tyd als deze stad nog heydensch was.

Den 1 september 1534 begon men te maeken het steene brugsken agter S. Jans-huys, aen de Nieuwpoort, welk brugsken te vooren van hout was. In het zelve jaer wierd de kap op den toren der abdy-kerk van S. Pieters gemaekt.

Den 7 mey 1558 wierd geleyt den eersten steen

[p. 245]

van de nieuwe steene brug aen het Kuyp-gat¹, die te vooren van hout was. Alsdan wierd ook gemaekt de kaey van aen den toren van het voornoemd Kuyp-gat tot aen de Minder-broedersbrug², die men het jaer te vooren begonnen had, en ten dien eynde zommige huyzen afgebroken. In het zelve jaer, den 16 van weede-maend, wierd voor d'eerste mael voor den lynwaed-ring op de Vrydagmerkt een raem gestelt van tien ellen lang, om de lyne lakenen aen te meten.

Den 9 mey 1562, onder het voorschependom van jonkheer Nicolaes Triest, heer van Auwegem, wierd geleyt den eersten steen van de nieuwe brug aen den Minnemeêrsch, die te vooren van hout was. Deze plaets had wel zestien of zeventien jaeren zonder brug geweest, geduerende welken tyd men daer een veêr gehouden had. Dit veêr was in 1552 verpagt geweest aen Lieven Diericx, tegen 18 ponden 5 schellingen grooten 's jaers³.

De schepenen van het voorschreven jaer 1562 deden, voor hun afgaen, op den 10 mey, ook leggen den eersten steen van de kaey aen de Koornley, langs de zyde van de Koornmerkt; zy wierd begonnen aen S. Michiels-brug.

In het jaer 1564, als jonker Willem van de Kethulle, heer van Assche, voorschepenen was, wierd de voornoemde kaey langs de Koornley gebragt tot aen het rioôl-gat van de gevangenis⁴. Op den 24 mey daer naer ging men eerst over de Minnemeêrsch-brug. In dit jaer was voorschepenen jonkheer Jan Damman, heer van Oomberge. Op den zelven dag wierd gewegen het yzerwerk

1 De Oordeel-brug.

2 De Recollecten-brug.

3 In 1754 wierd de steene Minnemeêrsch-brug afgebroken en door eene houtene vervangen. In het jaer 1803, onder de bestiering van den vernuften fabricant van katoenen Lieven Bauwens, eersten meyer van Gend, wierd aldaer eene optrekkende-brug gemaekt, maer in het jaer 1807 is zy afgebrokken en door eene draeyende houtene brug vervangen.

4 Genaemd het Scusaelet of Chátslet.

[p. 246]

van het derde gat of boôg dezer brug, naest het Nieuwland, en 520 ponden zwaer bevonden; het geen van den midden-boog woeg 854, en dat van den eersten 588 ponden; maekende te saemen 1962 ponden gewigt, in de gemeyne waege dezer stad gewegen. Het is eene deftige schoone brug; maer dewyl zy van steen is, niemand zoude vermoeden dat'er zoo veel yzer in verborgen ligt.

De schepenen van het voorschreven jaer 1564 deden de voornoemde kaey aen de Koornley wel bolwerken: daer wierd aen de zelve gearbeyd tot ontrent Kerst-avond, en dit werk ten uytkomen van het jaer weder hernomen. Zy volmaekten ook de houte brug by S. Baefs, ten eynde der Berouwstraet, daer toe gebruykende eene goede en harde soort van eyken hout, gewassen in den bosch van Loo-ten-Hulle. Den aennemer van dit werk, aenbesteed met de keêrs, onmiddelyk voor het afgaen der schepenen van het jaer 1564, was Lieven Baete, meester timmerman.

Den 5 september 1565 wierden in de waege, onder de halle aen het Belfroit gewegen beyde de loode bloemen, geschikt om gestelt te worden op de twee hooge en deftige huyzen by de zoete Sluys, aen het Sas-van-Gend, en zy woegen te saemen 268 ponden.

Den 5 november van het zelve jaer was de voornoemde houte brug aen de Berouwstraet geheel voltrokken, en den 12 der zelve maend wierden aengeslaegen de ketenen der midden-spatie van die brug, de welke men optrekt, om de schepen met geregtte masten te laeten doorvaeren. De gemelde brug was veel sterker als zy te vooren geweest had, maer zy wierd eenen voet en half nauwer bevonden¹.

1 De brug, waer van Vaernewyck hier spreekt, is de S. Gillisbrug, in het begin der 17.^e eeuw in steen en in 1810 andermael in hout gebouwd. Hier dient ook bemerkt te worden dat Vaernewyck den naem van S. Baefs aen de parochie van H. Kerst geeft, om dat de eerste H. Kerst-kerk nevens de abdy van S. Baefs stond en den wyk van S. Baefs onder de parochie van H. Kerst behoorde.