De historie van Belgis

LIII Kapittel.

Vervolg van de stigting der Gendsche Gebouwen.

In het jaer 1440, alswanneer M.^hr Jan Vilain, ridder, voorschepenen van Gend was, op de octave van de heylige Petrus en Paulus, wierd door M.^hr Colart, heer van Comene, souvereynen baillin van Vlaenderen, door de heeren van den raed, de schepenen van beyde de banken en beyde de opper-dekens, den eersten steen geleyt van S. Michiels-toren, welk werk eenen slegten voortgang gehad heeft².

2 S. Michiels-kerk was in het jaer 1120 nog maer eene kapel. In het jaer 1420 wierd deszelfs kerkhof met eenen muer omringt. In 1512 was haeren toren geheel voltrokken en wierden'er de klokken voor de eerste mael ingehangen. Den 20 december 1579 wierd deze kerk door de beeldstormers zeer beschaedigd. In het jaer 1623 leydde de infante en ards-hertoginne Isabelle den eersten steen van den choor der gemelde kerk. In den zomer van het jaer 1824 begon men S. Michiels-toren te herstellen en de venster-gaten met glazen te voorzien. In het jaer 1825 wierd het timmerwerk, tot het inhangen der klokken, gemaekt, welke den 17 november van dat jaer daer in gehangen wierden; de grootste der zelve, wegende 1432 nederlandsche ponden, genaemd Michaël, had voor peter jonkheer Philippe de Lens, graeve van het heylig roomsch ryk, ridder van het koninglyk orden van den Nederlandschen-Leeuw, kamerheer van Z.M. den koning der Nederlanden, president van het kollegie der curatoren van de universiteyt van Gend en alsdan gouverneur der provincie van Oost-Vlaenderen, en voor meter mevrouw de baronnesse de Draek-de Loretan; de tweede, wegende 945 ponden, genaemd Gabriël, had voorpeter wylen jonkheer Philippe Piers de Raveschoot, burgemeester der stad Gend, en voor meter mevrouw Borluut-van der Brugghen; de derde, wegende 678 ponden, genaemd Raphaël, had voor peter den graef Dellafaille d'Anvain, kerkmeester van S. Michiels en lid der bestiering van den bureau van weldaedigheyd (arme-kamer) der stad Gend, en voor meter mevrouw de Crombrugghe-de Kearle. Deze klokken waeren tot Mechelen door den heer vander Gheyn gegoten.

[p. 237]

Veertig jaeren daer naer, te weten in 1480, onder het voorschependom van M.^hr Joos van Ghistele, ridder, begon men het west-eynde van S. Michiels-kerk te bouwen en de straet te verleggen. Alsdan wierden ook afgebroken de mueren der vier verbrandde huyzen aen de Vischmerkt (nu de Groenselmerkt), en de zelve huyzen treffelyk herbouwt door den abt van S. Pieters nevens Gend, zoo het nog blykt. De gemelde huyzen brandden af in het jaer 1479, en waeren genoemt, gelyk zy nog geheeten worden, het Look, de Meerminne, het Haentjen en de Berrie. In de Meerminne verbrandde den weêrd Pieter Vereeken en zyne vrouw.

In het jaer 1461, als jonkheer Nicolaes vander Zickelen voorschepenen was, wierd gedolven de vaerd van het Sluyzeken tot Meulestede. Onder het zelve voorschependom, den 26 mey, wierd door den abt van S. Pieters geleyd den eersten steen van S. Jans-toren, en in het jaer 1534 wierd de kap op den zelven toren gestelt. Zy was gemaekt te Wondelgem, door Jan de Somer, timmerman van de stad, binnen de gemelde parochie woonende¹. Ik vinde dat de oude kerk

1 Den eersten steen van dien toren wierd door den abt van S. Pieters nevens Gend, Philippe Conrould, geleyd. In den loop van het zelve jaer 1461, wierden de twee buyten-kapellen, staende langs wederzyde van S. Baefs-kerk, en bekend onder den naem van H. Graf, gemaekt, onder het opzicht van Gherolf van der Hagen. De bezonderste begiftigers van die kapellen waeren M.hr Lieven van Leyns (mogelyk Lens), ridder; meester Gillis Papel; Pieter de Villa, filius Odoneys, gebortig van Quiers, in het Piemonteesche; j. hr Gillis de Brune en joffrouw Margareta aan Quethbele, zyne huysvrouw; en jonkheer Nicolaes van der Zickele. De klokken wierden slechts in 1511 voor de eerste mael in S. Baefs-toren geluyd, en den 6 december 1550 besteede keyzer Karel eene som van 15,000 italiaensche kroenen, van 72 grooten ider, tot herstelling en verçiering van S. Baefs-kerk. Den dander viel den 7 juny 1603 op den toren van S. Baefs en vernielde deszelfs naelde; de stad verleende het opheven eender belasting van 4 stuyvers par zak graen ter merkt gebragt, tot herstelling van de zelve; doordien de klokken van S. Baefs door een uytwerksel van den donder zeer verslecht waeren van geluyd, wierden zy in het jaer 1636 door meester Antone de le Ciourt hergoten, zynde de zelve genoemd als volgt: 1.^o Baro, 2.^o Maria, 3.^o Salvator, 4.^o Macharius, 5.^o Joannes-Baptista, 6.^o Buro (minor), 7.^o Gerardus, 8.^o Livinus, 9.^o Amandus, 10.^o Landoaldus, 11.^o Blasius, 12.^o Crapohildis, 13.^o Brixius, 14.^o Benedictus, 15.^o Barbara, 16.^o Cecilia, 17.^o Pharaïldis, 18.^o Vinciana, 19.^o Landrada, 20.^o Ursula, 21.^o Anna, 22.^o Agatha, 23.^o Aubertus, 24.^o Antonius en 25.^o Quirinus. Het dak van S. Baefs-kerk brandde schier geheel af den 1 juny 1641 en 11 september 1822; beyde deze branden waeren door de onvoorzichtigheyd der aen het dak werkende loodgieters-gasten veroorzaekt, en over den eersten der zelve kan men het boekwerk te raede gaen, het welk den gendschen rechtsgeleerden jhr. Egidius van Bourgoignen daer op gemaekt heeft, onder den titel van Fani D. Bavoms incendium, gedrukt tot Gend in het jaer 1642 in-4.^o hy Jan Kerckhove. Het verhael van den tweeden dier branden is door den heer P.F. de Goesin-Verhaeghe, in zyne Description historique et pittoresque de l'église cathédralc de Saint-Bavon beschreven.

[p. 238]

van S. Jan gewyd wierd door Transmarus, bisschop van Noyon en Doornyk, in het jaer 941.

Den 18 september 1535 wierd door den voornoemden Jan de Somer het eerste kruys op S. Jans toren gestelt, met het welk zig liet opwinden eenen grafmaeker der zelve parochie. Mits dit kruys zeer lang en zwak was, wierd deszelfs opperste deel door eenen geweldigen wind afgeslaegen, en viel door het dak van het huys van den heer van der Douvere, nu het Kapittel-huys van S. Baefs geneemt¹. Dit half kruys bleef langen tyd op den toren staen, en men dede groote kosten om het zelve te vermaeken; maer het was niet te helpen, zoo dat'er ten laesten een minder kruys moest opgestelt worden, want als het sterk waeyde, of als de groote klok geluyd wierd, zwakte het zoodaenig over en weder, dat

1 Dit huys wierd in 1740 door het kapittel op emphyteose gegeven aen deszelfs deken j.hr Jacobus Dierickx, en het is het hoekhuys van eene straet, sedert dien voorval de Kruysstraet genoemd.

[p. 239]

men vreesde dat'er de kap van den toren schaede door zoude geleden hebben, te meer, als den proost en president Viglius daer aen had doen hangen zyne wapen, bestaende in eenen grooten metaelen of koperen koorn-schoof, welke wapen hem gegeven wierd om dat hy gebortig was van het dorpken Metselweer, by het stedeken Dockum, in Vriesland. Zulks is niet geschreven tot zyne veragting, maer tot zyne eer, want hy was eenen man van grooten raed en verstand, zoo dat hy om zyne uytmuntende hoedanigheden langen tyd de plaets van president in den raed van Braband (en daer naer in den bloed-raed des hertogs van Alba) bekleed heeft.

In het jaer 1479, als M.^hr Adriaen van Raveschoot, ridder, voorschepen was, wierd den ouden vloer van de Knyp-gaten¹, die geheel van hout was, opgebroken, en eenen anderen in de plaets geleyt Hy is nu eene mans lengde diep gemetst met groote steenen, en van boven geheel gedekt met zarken, wel gebonden met yzere klouwen en de voegen vol lood gegoten. Aen het eynde van den gemelden vloer, beneden daer het water valt, eenen voet leeger als den zelven, ligt eenen houten vloer, ontrent tien voeten breed, strekkende van den eenen muer tot den anderen, voorby de gaten en daer t'eynden nog eenen val van dry voeten breed, gevult met steenen. In dien tyd was den omgang van O.L. Vrouw ter Minder-broeders in gebruyk, en het beeld der heylige Maegd wierd door de gemelde Kuyp-gaten gedraegen. De oude pyloten die daer uyt den grond getrokken waeren, op de straet liggende, schooten nog groene spruyten uyt, even als boomen die in de aerde staen. Dit laeste heb ik gehoort van oude en geloofweêrdige lieden.

In het jaer 1564 wierd aen de voornoemde Kuypgaten opgeregt eene Keur-kamer van den haring,

1 De kuyp-gaten, die het bevaeren der Leye grootelyks hinderden, zyn afgebroken in de maend augusti 1822.

[p. 240]

en Jan Lammens, gebortig van Vlissingen, in Zeeland, was'er den eersten keur-meester van. De tonnen, waer in men den gekeurden haring in pakte, wierden in dien tyd te Gend gebrand, elk met een bezonder merk, volgens de soort die zy inhielden¹.

Boven de Kuyp-gaten, in de lucht verheven, hebben de Minder-broeders (Recollecten) eenen schoonen hof, daer zy van hun klooster konnen ingaen, doch merkelyk verschillende van zulke hemel-hoven als den koning van Assyrien Nabuchodonosor, zoon van Nabopolassar, die als eene beest weed, binnen de groote en magtige stad Babylonien dede maeken, de welke op zoo hooge steene boôgen stonden, dat zy de sterren schenen te genaeken².

1 Zulks had plaets in het gasthuys van S. Jan-in-d'Olie of ten Dullen, in het Nieuwpoortjen, en de straet, langs waer men de tonnen en andere maeten te eyken droeg, heeft tot nu toe den naem van Eyk-straet behouden.

2 Vele schryvers zeggen dat die in de locht verhevene tuynen van Babylonien, deel makende van de wonderen der wereld, op bevel der koninginne Semiramis gemaekt waeren.