De historie van Belgis

LII Kapittel.

Van de stigting van zommige oude Gebouwen te Gend.

Van de stigting van den ouden Beuk van S. Janskerk, van den ouden Toren, die tusschen den beuk en den choor, in het kruys der kerk, gestaen heeft, van den Krogt en die schoone Agter-kerk, van het Klooster en den Toren ter Fraters, die veel hooger plagt te zyn als hy nu is, daer van heeft men geene zekerheyd, nog ook niet aengaende de stigting van verscheyde Poorten, Mueren en andere Gebouwen; het welk waerschynelyk veroorzaekt is by gebrek aen schryvers. Daerom willen wy, voor de gene die naer ons zullen geboren worden, nopende de stigting van zommige Gebouwen binnen Gend in 't licht brengen al het geen wy in oude schriften gevonden hebben. Indien andere van gelyken doen, zal den oorsprong van vele oude gestigten bekent worden, die misschien anderzins voor eeuwig zoude verborgen gebleven hebben. Voorders zullen wy in het kort verhaelen wanneer zommige geslegt en afgebroken zyn. Hier van vinden wy geen vast bescheyd als zedert het jaer 1300.

Wy zullen dan beginnen met de Graevenbrug (nu Vleeschhuys - brug), omtrent de visch-merkt, in het midden van Gend. Zy was eerst van hout, en wierd in steen gemaekt in het jaer 1518, onder het voorschependom van

[p. 232]

Jonkh.^r Willem Wenemaer. Het schynd nogtans dat de gemelde brug begonnen of gemaekt was voor het jaer 1300, onder de 39 bestierders der stad, benevens verscheyde andere gebouwen, gelyk men hier naer vind¹.

In het jaer 1322, onder het voorschependom van Jan Masch, wierd door den voornoemden jonkh.^r Willem Wenemaer en zyne gemaelinne jongv. Margareta de Brune gestigt het hospitael van het Paradys of van S. Laureyns, op S. Pharaïldisplaets. Dezen Wenemaer was zoo groot als eenen reus, en deszelfs beenderen zyn twee mael zoo grof bevonden als die van andere menschen. Hy wierd verslaegen den 15 julius 1325 in eenen stryd te Rekelin, door den heer Robert van Cassel, met die van het brugsche vry, de welke het kasteel te Petegem by Audenaerde verbrandden, toebehoorende aen den graeve Lodewyk van Nevers; maer zy wierden door de gentenaeren op hunne beurt verslaegen te Eecloo in het jaer 1326, zoo dat zy den vrede moesten verzoeken. In dien slag bleven ook twee brugsche kapiteynen dood, den eenen genoemt Willem Raetgheere en den anderen Paulus Breukel.

Twee-en-twintig jaeren te vooren had den graeve Gui van Dampierre Eecloo tot eene stad verheven, en aldaer eenen burgemeester met negen schepenen gestelt. Het was alsdan eenen goeden tyd; want het jaer te vooren, te weten in 1303, kogt men te Lessene by Geeraerdsbergen eenen gans voor eenen haring.

In het jaer 1325 was de nieuwe Halle aen het Belfroit begonnen, en het schynt dat zy herstelt wierd juyst honderd jaeren daer naer, dat is in 1425, onder het schependom van jonkh.^r Jan Sersimoens.

In het jaer 1355, als jonkh.^r Simoen vanden Kerckhove voorschepenen was, wierd de Kraene te Gend voltrokken.

In het nieuw schutters-hof van S. Jooris op de

1 In het midden der laeste eeuw is zy van heut gemaekt.

[p. 233]

hoogpoort liggen in de aerde nog fondamenten van boôgen en kolommen tot vooren aen de straet.

In het jaer 1369, als jonkh.^r Jan vander Zickelen voorschepenen was, begon men het vorstelyk kasteel tot Wondelgem, genaemd het Pavillioen, te bouwen. Het wierd vyfjaeren naer zyne voltrekking verbrand door het toedoen van Jan de Leeuw, kapiteyn der gendsche witte-caproenen. Wy hebben de overblyfselen van dit kasteel in onzen tyd nog zoo sterk gevonden, als of het van tyras had gegoten geweest, zoo dat zy nauwelyks met eenige werktuygen konden gebroken worden. Zoo men beweêrt was het zelve met tarwe-meel in plaets van kalk gemetst.

In het jaer 1340 wierd het klooster ten Groenen Briele gestigt, en twee jaeren daer naer in het zelve de eerste abdis gestelt, onder het schependom van jonkh.^r Simon vanden Pitte.

In het jaer 1374 zyn op de hoofdbrugge gestelt de twee metaele beelden van eenen zoon die zynen vader onthalsde, ter eeuwiger gedagtenis van deze geschiedenis¹.

In het jaer 1380 wierd de oude kap op het Belfroit gemaekt.

1 Dien zeldzaemen voorval gebeurde in het jaer 1371, onder het voorschependom van jonkheeren Jan Willervaert en Jacob van Raveschoot. Den zoon, dus word verhaelt, zynen vader, die voor eenige misdaed moest sterven, zelve bet hoofd willende afslaen, zag schielyk, zoo als hy zyne hand ophefte, zyn zweêrd breken en deszelfs punt in zyn lichaem schieten, waer door hy seffens den geest gaf. Deze geschiedenis staet afgebeeld in eene schildery, welke zich op het stadhuys, in de zael alwaer de egtverhanden plaets hebben, bevind. Onder het standbeeld van den vader leesde men dit waelsch opschrift:

Ae Gandt le enfant frape sô pere so ta et defieu
Mais se heppe se rompe se grace de Dieu.

En op de borst van het ander, het welk den zoon in beuls-gewaed verbeelde, was het volgende vlaemsch opschrift te zien:

Dits die wettelickhede der stede van Ghendt
Die boets waerachtig geheurde hier omtrendt.

Deze standbeelden zyn onder de fransche geweldenaery, den 4 maert 1799, weggenomen, zonder dat men oyt heeft konnen vernemen wat daer van geworden is.

[p. 234]

In het jaer 1400 (andere schryven in 1401 en nog andere in 1406), als jonkh.^r Pieter Sersimoens voorschepenen was, begon men S. Michielsbrug, die te vooren van hout was, van steen te maeken¹. In dien tyd was'er te Gend eene groote sterfte.

In het jaer 1408, onder het voorschependom van M.^hr Steven van Liedekercke, begon men het groot Vleeschhuys te bouwen, dat langen tyd te vooren eene leelyke houte hutte geweest had.

Den 24 februarius van het zelve jaer was'er te Gend eene zoo groote overstrooming, dat men Overschelde (eenen wyk van de stad, aldus genoemt, alwaer de fillen of ontuchtige vrouwspersoonen plegen te moeten woonen) met booten moest vaeren. Het water brak door aen de Keyzer- en S. Lievens-poorten. Den naervolgenden zomer wierden de weêringen aen beyde deze poorten, die te vooren van hout waeren, van steen gemaekt.

Twaelf jaeren te vooren, te weten in 1396, onder het voorschependom van den M.^hr Gyselbrecht de Gruutere, was het water in februarius ook zoo hoog, dat men op de Hoye met schepen vaerde. Deze overstrooming kwam onvoorziens van eene groote ysseling.

Den 24 van weede-maend 1414 wierd den eersten steen van de Vee- nu Gars-brug geleyt². Nogtans vinde ik elders dat de gemelde brug gemaekt wierd in 1420, als jonkh.^r Baudewyn de Gruutere voorschepenen was; maer zy is alsdan mogelyk voltrokken geworden. In dien tyd was'er eenen zoo grooten watervloed in Vlaenderen, dat men het land niet konde bezaeyen en dat'er vele beesten verdronken. Op de Vee- en de Graeven-brug staen verscheyde winkels of huyzen, die'er langen tyd daer naer geplaetst zyn.³.

1 In 1754 wierd zy van hout en draeyende gemaekt.

2 Deze brug is in 1754 van hout en draeyende gemaekt.

3 Het is Philippe vander Zichele die aldaer die huyzen in 't jaer 1489 liet bouwen.

[p. 235]

In het jaer 1415, alswanneer M.^hr Steven van Liedekercke voorschepenen was, wierden de vyf Windgaten gemaekt, om het water van de Opperin de Neder-Schelde te laeten. Sedert is daer gestelt eenen schors-molen voor de huydevetters en eenen vol-molen voor de drapiers; dezen laesten in 1363, als Francies Heuriblock ontfanger van de werken was. Alsdan wierd ook den papier-molen, die buyten aen de Keyzerpoort stond, van wegen de stad gekogt, en het naervolgende jaer, als jonker Willem van de Kethulle, heer van Assche, voorschepenen was, tot andere werken verhuert.

In het jaer 1421, onder het voorschependom van J.^hr Jan Sersanders, wierd den ouden vloer en het bed van de Spy-gaten aen den Rooden-toren opgebroken, en eenen nieuwen van witte steenen in de plaets geleyt. Door deze Spy-gaten droeg men de fierter (reliquie-kas) van S. Lieven, het een der zelve inkomende en het ander uytgaende. Alsdan wierd ook nieuw gemaekt de kaey aen den Steendam.

Den voornoemden Rooden-toren, die aen de brug, ter zyden het nieuw kasteel stond, wierd afgebroken in het jaer 1539, met zommige mueren en torens der oude stad daer omtrent.

De Steenpoort, een schoon en sterk gestigt, staende Overschelde, tusschen de Braem- en de S. Jooris-poorten, ten halven wege het Hoy-hekken; de Hospitael-poort, langs waer men uyt S. Baefs-stede nae Antwerpen ging, eene schoone en sterke poort, die onlangs nieuw gebouwt was; nog eene oude poort der zelve stede, genoemt de Dendermondsche-poort, met de schoone en hooge aerde vesten, waek-huyskens enz., wierden tot den grond geslegt, en de wallen met aerde gevolt. Ook wierd afgebroken de schoone en treffelyke abdy van S. Baefs, welkers moniken alsdan kanoniken geworden zyn en hunnen intrek genomen hebben in de kerk van den H. Joannes-Baptista. Den toren dezer abdy was zoo

[p. 236]

sterk en vast, dat hy zeer kwaelyk konde geslegt worden. Het Geestelyk van's Heylig-Kerst¹ verhuysde alsdan nae de kerk op de Muyde, die het tegenwoordig bezit, tot welkers stigting Karel den V groote giften gaf, als ook tot het maeken van den nieuwen beuk in S. Jans-kerk. Deze slegtingen wierden gedaen tot het bouwen van het groot nieuw kasteel, door den voornoemden keyzer aldaer gestigt.

1 Hier diend aengemerkt te worden, dat de parochie-kerk van H. Kerst alsdan in S. Baefs-stede stond, en dat naer deszelfs afbraek het kerksken van het Blinden-gasthuys, op de Voormuyde, vergroot en tot parochie-kerk van H. Kerst verheven wierd.