De historie van Belgis

[p. 220]

L Kapittel.

Van zommige Wonderen raekende de Schilder- en Beeldhouw-kunde.

Plinius schryft dat den hoog-beroemden Zeuxis in eene speel-baen heeft geschildert eenen wyngaerd met druyven, die zoo natuerlyk verbeeld waeren dat'er de vogelen aen kwamen pikken, zoo dat vele menschen hun vermaek namen in zulks te zien. Parrhasius van Ephesen werkende tegen hem om prys, schilderde eene gordyn, als of zy voor een tafereel gehangen had. Wanneer Zeuxis deze gordyn wilde schuyven, om het stuk te zien dat hy daer agter meynde verborgen te wezen, zeyde Parrhasius, dat het eene meerdere konst was menschen te bedriegen, ja zulke konstige menschen als Zeuxis, dan vogelen of onnoozele beesten, gelyk dien schilder gedaen had.

Pontius Caïus, binnen de stad Lavinium komende, zag het afbeeldsel van Helena, zoo uytnemende schoon, bevallig en lieffelyk geschildert door den konstenaer Demaratus, dat hy op deze geschilderde Helena zoo vuerig verliefd wierd, dat hy daer nae toe vloog, als of hy die wilde schaeken, gelyk Pâris eens aen de levende gedaen had.

AEneas, komende te Carthago, in Africa, in den tempel van Juno, zag daer een stuk van den grooten meester Ardices, verbeeldende den kloeken Hector, die van Achilles met een zweêrd doorsteken wierd, welk voorwerp (mids de groote kennis die hy met dezen held gehad had) eenen zoo diepen indruk op zyn gemoed maekte, dat hy zig niet konde wederhouden van over zyne dood bitterlyk te weenen.

Wy lezen dat Demetrius Poliocertes de stad Rhodes niet wilde verbrand hebben, uyt agting voor de konstige en uytnemende werken die Pro-

[p. 221]

togenes daer gemaekt had, en dat Attalus, koning van Phrygien, honderd talenten goud gaf voor een stuk geschilderd door Aristides.

Candaulus, koning van Lydien, gaf voor de werken van Balareus zoo veel goud als zy in de weeg-schael kouden ophaelen. Valerius Messala's triumph moest met schilder- en beeldhouw-werk verciert wezen, als ook die van Cornelius Scipio.

Diodorus verhaelt dat den griekschen Dedalus beelden maekte van hout, steen en goud, en dat hy om zyne uytnemende konst door de Egyptenaeren voor eenen God gehouden wierd.

Ten tyde van den roomschen keyzer Claudius den I was'er in zekere speel-baen op den muer een huys geschildert, waer van het dak en alle de andere deelen zoo natuerlyk verbeeld waeren, dat de kraeyen en andere vogelen op dit dak menigmael meynden te komen rusten en van den muer afslibberden, het welk groot vermaek veroorzaekte aen die het zagen.

Zekeren meester genoemt Memnon maekte op het graf van Osimandias, koning van Egypten, dry zittende beelden, onder de welke den voet van een meer als zeven cubitussen lang was, waer uyt ligtelyk te oordeelen is hoe groot deze figuren in hun geheel moesten wezen. Ider was gekapt uyt den schoonsten blinkenden steen die men had konnen vinden, zoo dat'er nergens het alderminste vleksken in konde bemerkt worden. In den tempel daer dit graf stond waeren vele andere zeldzaemheden. Hy was gedekt met marmere steenen van twee stappen in 't vierkatu, en van binnen verciert met azur en goud. ‘Boven op het gemeld graf (ik weet niet uyt wat dolligheyd, schryft Diodorus van Sicilien), was gestelt eenen gouden cirkel of ring van 300 cubitussen in de ronde en eenen cubitus dik, in welken cirkel den loop der zonne met groote konst en subtielheyd gegraveert stond.’ Hy wierd naermaels gerooft door Cambyses, koning van Persien. Dit graf overtrefte in koste-

[p. 222]

lykheyd en konst alle andere werken der wereld, gelyk den voornoemden schryver getuygt.

Den heer van Ghistel schryft van zeker beeld uyt eenen steen gehouwen, het welk men met geene vier vademen konde omringen. Het had aen hoofd en schouderen van eenen mensch, en van daer voort was het een serpent met eenen steêrt, wel van 15 vademen lang. Den gemelden achryver heeft dit beeld in Egypten zien liggen agter eene pyramide, en de inwoonders van dit land verzekerden hem dat het ten tyde van het heydendom gesproken had.

Wie zal zig met verwonderen op het aenzien der konstige oudheden die te Roomen, in de plaets geheeten Belvedère, gevonden worden? Onder de zelve munten bezonderlyk uyt den gehouwen witten marmeren Laöcoon met zyne twee zooren, die van de zee-monsters verscheurt worden, en eenen Hercules. Dezen Laöcoon was eenen Troyaenschen priester, aen den welken zoodaenige rampen overkwamen als daer verbeeld staen.

De twee springende marmere peêrden, op de plaets genoemt Monte Cavallo, binnen de voornoemde stad (maer nu zeer gebroken door den ouderdom) en de twee naekte mannen van den zelven steen die-ze houden, beduyden (volgens het schryven van zommige) dat gelyk deze peêrden met de voorenste voeten in de lucht springen, aldus ook den geest van die-ze gemaekt hebben zoo vlug was dat hy scheen te springen of te vliegen; dat deze mannen geheel naekt zyn, zoude beteekenen dat de wetenschap, konst en wysheyd in die meesters zoo groot en klaer was, dat haer niets konde bepaelen of wederhouden; en dat de gemelde marmere mannen met den vinger iet scheenen te wyzen, zulks geeft te kennen dat die meesters toekomende en verborgene dingen konden weten, gelyk zy bewezen hadden aen den keyzer Tiberius, aen wie zy wisten te zeggen wat woorden hy heymelyk in zyne kamer gesproken had. Wanneer den gemel-

[p. 223]

den vorst hun voor deze wetenschap wilde beloonen, zouden zy niet anders begeêrt hebben als eenen grooten en schoonen witten marmeren steen, om de hoedaenigheden van hunne konst in te verbeelden, en dit waeren de voornoemde werken, die ik nog heb zien staen in het jaer 1550. Deze konstenaeren waeren twee jonge Grieken, den eenen geheeten Phidias en den anderen Praxiteles, welkers naemen gegraveert staen onder elks werken.

Wie zoude niet verwondert zyn in 't aenzien van het ivooren vrouwen-beeld, gemaekt door Pigmalion, het welk zoo schoon en bekoorlyk was, dat hy'er zelf op verliefde, en uyt het zelve eenen zoon, genoemt Paphus, zoude gewonnen hebben. Dit schynt meer een poëtisch verdigtzel als eene historische waerheyd, alhoewel zommige meynen dat het door eenige duyvelry zoude geschied zyn; maer dat Paphus in Cypres den eersten tempel van Venus stigtte, en de oudste stad van het gemeld eyland, na hem Paphos (nu Baffo) genoemt, gelyk wy in het 2. boek, kap. 2., verhaelt hebben, is klaer en waeragtig.

Zeer groote en onbegrypelyke dingen hebben in oude tyden de bouwmeesters, beeldhouwers en schilders, zommige met'er daed uytgevoert, andere met de zinnen, het oordeel en verstand begrepen. Onder andere schryft Marcus Vitruvius Pollio, dien vermaerden bouwkundigen, van zekeren Dinocrates, den welken, gekleed met eene leeuwen-huyd, met eene knods in de hand en eenen krans op het hoofd, als eenen anderen Hercules, voor Alexander den Grooten, koning van Macedonien, verscheen, hem toonende zekere trekken en linien, waer mede hy afgedeelt had den uytnemenden grooten berg Athos, om den zelven te besnyden als eenen man, den welken in d'eene hand zoude houden eene groote stad, en in d'andere eene schael, of staende zee, waer in alle de wateren van den gemelden berg zouden byeen vergaederen, om

[p. 224]

aldus van boven af, als uyt den hemel, met een vervaerlyk gedruys in de zee te storten.

Dien afgrysselyken berg ligt tusschem Macedonien en Thracien; hy heeft niet een stuk steen dat men met eenen passer of regel zoude konnen meten, of in eene ure tyd rond gaen, en nogtans wilde den voornoemden Macedonischen bouw-meester bestaen dien geheelen berg te snyden gelyk eenen beeldhouwer een beeld doet. Dit werk wierd niet ondernomen, mids men voorzag dat de stad die in d'eene hand van den man moest staen, ter oorzaek der onvrugtbaerheyd van dit gebergte, haere inwoonders niet zoude konnen voeden; nogtans nam Alexander groot vermaek in zulk een kloek begryp, en gebruykte dezen meester tot andere groote werken, naementlyk in het stigten der magtige en vermaerde stad Alexandrien, op de kust van Egypten.

Wy hebben deze dingen hier by gevoegt, om te toonen in hoe groote agting de schilder-, beeldhouw- en bouwkunde eertyds geweest zyn.