De historie van Belgis

XLIX Kapittel.

Van zommige Kloosters en pragtige Huyzen te Gend, en van twee schoone Schutters-Hoven.

Alle steden hebben hunne zeldzaemheden, waer van zommige zeer wonderbaer zyn, als eenen toren te Florencien in Italien, den welken, gelyk ik gezien heb, van beneden tot boven van verscheyde koleuren is, nogtans niet geschildert, maer gebouwt van menigerhande steenen, die

[p. 216]

uyt'er natuer verschillig van verwe zyn; eenen anderen toren te Pisa, die zeer wonderbaer is, geheel van effene witte steenen gemaekt, als of hy geschaeft waere, en langs den eenen kant vyftien cubitussen overhangende; binnen de zelve stad eenen vierkanten pand met galleryen van marmer, albast en andere schoone steenen, welken pand eene plaets omringt daer begraven worden de edele van Pisa, de doctoren in de medecynen (waer van binnen die stad eene universiteyt is) en andere persoonen van rang, die aldaer hunne pragtige grafsteden hebben; te Toulouse in Vrankryk (zoo men zegt), de vier schoonste kloosters (bewoont door de vier Orders der Predikanten) van het Christenryk, als vercierd wezende met marmere panden, waer van zommige dobbel zyn, dat is, met eenen beneden- en eenen boven-pand. Aldus hebben de steden dezer Nederlanden ook hunne bezonderheden, van de welke ik voorgenomen heb te schryven zoo verre als my bekent is.

Binnen Gend staen verscheyde schoone kloosters. Het geen van de Predikheeren is een groot en sterk gestigt; hunne kerk is 60 voeten wyd, zonder op eenige pilaeren te rusten, dan aen de zykapellen; in de zelve is eene der beste orgelen dezer stad, en vele andere cieraeden, te lang om hier ider in het bezonder te beschryven. Dit klooster heeft twee fraeye panden, verciert met geschilderde glaze-vensters, waer van de voornaemste de aenbidding der dry Koningen verbeeld. Het heeft ook vele wooningen of cellen, komende van agter tegen de Leye.

Het klooster der O.L. Vrouwe-broeders, insgelyks tegen het water staende, is wel gebouwt, sterk en schoon. Men ziet in hunne kerk twee stukken van meester Huyge van Goes, geschildert in zynen jongen tyd, waer van d'eene de historie van S. Catharina verbeeld; eenen oksael van hout, of een afsluytsel van den choor, zoo kostelyk en zwaer aengeleyt, dat'er den meester in verstelt bleef en hy het werk onvolmaekt liet; een pries-

[p. 217]

terlyk gestoelte en andere dingen die niet te veragten zyn.

Het klooster der Minder-broeders¹, ook tegen de Leye gebouwt, heeft onlangs verscheyde nieuwe vercieringen verkregen, en van gelyken het geen der Augustynen. Dit zyn de vier orders der Predikanten te Gend; ider dezer kloosters heeft zyne panden, hoven, water en andere gerievelykheden.

Onder de gemelde panden is dien der Chartreusen, nevens deze stad, den grootsten: dry van deszelfs zyden zyn elk 340 gemeyne schreden lang; maer de vierde zyde, die naest het klooster en de kerk staet, is korter, zoo dat men nauwelyks eene dezer zyden met eene bol zoude ten eynde rollen. Dit klooster² heeft nog eenen anderen pand (maer veel minder als den eersten), vol cristalyne glaze-vensters, gelyk men te Gend in meer andere plaetsen vind, als in S. Pieters-klooster en elders.

De kortheyd van dit werk laet niet toe eene omstandige beschryving te geven van alle de andere mannen- en vrouwen-kloosters dezer stad, onder welke laeste een van S. Clara, staende agter de Vrydagmerkt³, in strengheyd des levens alle de andere te boven gaet. Niet verre van daer is een klooster van Zusters van S. Jacob⁴, welke religieusen zeer godvrugtig zyn, als ook de gene in het Zuster-huys van S. Jan, in de kloosters van S. Agnes, S. Jooris, Galliléën, de Byloke, den Groenen-Briele en meer andere.

De mannen-kloosters onderhouden ook eenen goeden regel, en ider heeft zyne bezondere diensten en werken; zommige helpen de stad in het

1 Dit is het klooster der Recollecten, in 1799 afgebroken, waer van den grond, alsnu nog onbebouwd zynde, tot het houden der aerd-appel en stroy-merkt dient, en alwaer in 1827 eene los-kaeye is gemaekt.

2 Dit klooster, het welk te Roygem stond, is in de beeldstormery van 1567 afgebroken.

3 Afgebroken in 1799.

4 Ook vernietigt en op deszelfs puynen zyn de twee Penitentestraelen gebouwt.

[p. 218]

geestelyk, door hunne predikatien en godzalige leeringen, bezonderlyk de vier orders der Predikanten, te weten: de Predikheeren, de Minderbroeders, de O.L. Vrouwe-broeders en de Augustynen, andere met hunne gebeden en godelyke diensten, en eenige met lichaemelyken bystand, elk na zynen staet.

Voorders hebben vele inwoonders van Gend rariteyten in hunne huyzen, die aen menige menschen onbekend zyn; onder andere, zommige kamers, van de welke men zegt dat zy meer dan 100 ponden grooten van lambriseren gekost hebben.

In 't huys aen het Muyde-brugsken is eenen Schouw-mantel, die niet alleen van gemeyne lieden, maer zelfs van groote konstenaeren met verwondering zoude aenzien worden, zoo schoon en levendig is hy geschildert van den voornoemden meester Huyge van Goes, nog jongman zynde; want men zegt dat hy daer ten huyze eene dogter beminde, zoo dat de liefde hem te konstiger dede werken. Het voorwerp van den gemelden Schouw-mantel is de historie van Abigaïl, die David in de wildernis met haere giften komt verzoenen.

Onze voor-ouders hebben zeer iverig geweest om het Huys Gods met schoone en kostelyke vercieringen te verryken, de zelve uyt dank baerheyd offerende aen hem die het al gegeven heeft en noyt ophoud van ons allerhande weldaeden te bewyzen. Zulk eenen geest hadden den grooten propheet Moyses, den vriend Gods David en den wyzen Salomon. Voortyds hebben vele magtige persoonen groote sommen gegeven tot het maeken van kostelyke kassen om de lichaemen der Heyligen (die groote vrienden des Heere en zeer vermogende in het Ryk der Hemelen zyn), de welke hier op de aerde tempelen van den H. Geest geweest hebben, gelyk den apostel Paulus zegt, daer in weêrdiglyk te besluyten.

Van deze en diergelyke ciraeden en kostelykheden zyn nog voorzien de abdy van S. Pieter

[p. 219]

de kapittels van den H. Bavo en van de H. Pharaïldis, en de abdy van Drongen, by Gend. Wie weet niet dat het lichaem van den H. Bavo (in zyn leven graeve van Haspergauw), nu berustende in S. Jans-kerk, gesloten ligt in eene kas van fyn goud? In S. Jacobs-kerk is eene goude ciborie, wegende 33 marken, 6 oncen en 2 engelschen, met de maen daer het Hoogweêrdig in gestelt word, welke maen omzet is met fyne peêrlen en kostbaere gesteenten¹.

Binnen Gend zyn vyf Schutters-Hoven, te weten twee van den Voet-boôg, twee van den Hand-boôg en een van de Bus, onder de welke twee boven de andere in heerlykheyd en schoonheyd uytmunten, als het oud Gilden-Hof van S. Jooris, het Hoofd-Gilde van Vlaenderen, daer keyzers, koningen en princen hun laeten inschryven. Het staet in het hert van de stad (op de Hoogpoort), hebbende eene schoone gallery van blauwe steenen, lang van den eenen steger tot den anderen 154 schreden, en doelen die bynaer de zelve lengde hebben. Daer nevens is het nieuw Gilden-Hof van den gemelden Heyligen. Naer het voorgenoemde is het Hof van S. Sebastiaen het merkweêrdigste. Het staet op den Kauter, nevens eene rivier die tusschen de Schelde en de Leye loopt, en hooger of leeger word, volgens de hoogde der twee voornoemde rivieren; want als d'eene hooger is als d'andere, voegt zy haer nae de leegste. Dit Hof is zeer pragtig nieuw gemaekt, met een treffelyk huys; het heeft in de lengde twee dobbele doelen en in de breedde verscheyde andere, waer van de gene daer men schiet 200 schreden lang zyn. Dit Hof staet vol boomen; als eene lustige warande².

1 Deze kostelyke ciborie heeft die kerk, in weerwil de oorlogen en omwentelingen, nog behouden.

2 Van op het eynde der zestiende eeuw zyn de jonge gildens van S. Jooris en S. Sebastiaen by de oude gevoegd; in 1613 is een vierde hoofd-güde, van het Schermen, gezeyd van S. Michiel, opgeregt. De hoven van S. Jooris, S. Sebastiaen, in het Princenhof en S. Antone of van de Bus, zyn in 1795 als nationale goederen verkocht.