De historie van Belgis

XXXVI Kapittel.

Van de Rivieren van Vlaenderen.

Niettegenstaende alle de schaede die door de overstroomingen der zee in het land van Vlaenderen veroorzaekt is, heeft het zelve nog 50 vlaemsche mylen, of daer omtrent, in de lengde, en 18 in de breedte behouden. Het brengd vele schoone vrugten voord, nut en bekwaem om het menschelyk leven te onderhouden; want het ligt onder eene milde en gunstige hemel-streek, en men geniet'er eene zoete en gezonde locht.

Vlaenderen word bevogtigd door verscheyde rivieren en zoete waterstroomen, te weten: de Schelde, de Leye, den Dender, de Lieve, de Durme, de Caele en meer andere. De Schelde en de Leye doorloopen en ververschen geheel het land, en vloeyen te Gend in malkanderen, van waer zy aldus te zaemen gemengeld voor Antwerpen komen, en voorders in zee vallen. Aen deze rivieren liggen zeer goede beémden of meêrsschen, die niet alleenelyk aengenaem zyn om te aenschouwen, maer het land ook groot voordeel bybrengen.

Gelyk Oostenryk en Milaenen voor de twee

[p. 147]

beste hertogdommen van geheel het christenryk gehouden worden, alzoo agt men Vlaenderen en Tyrol de twee beste en vrugtbaerste graefschappen, van de welke men aen Vlaenderen nog den voorrang geeft. Het is wel waer dat Tyrol vervuld is met de Alpische gebergten, die Duydschland van Lombardien scheyden; maer de daelen en leege gronden zyn uytnemende goed en vrugtbaer. Het is een zeer uytgestrekt land.

Enipons of Inspruk is de hoofdstad van dit graefschap. Zy is kleyn, maer prinselyk vercierd, dewyl verscheyde oostenryksche en andere vorsten hun hof binnen de zelve gehouden hebben. Men ziet'er vele huyzen, die yzere deuren en vensters hebben, en voor de welke men onder steene vouten of verwelfselen gaet, gelyk de panden der kloosters, het welk ook in verscheyde steden van Italien het gebruyk is.

Indien iemand begeêrig is om alle de rivieren en groote water-stroomen van Vlaenderen te hooren ophaelen, men zal hem dieswegens tragten te voldoen op de volgende wyze:

Den oppersten Neptunus heeft Vlaenderen voorwaer
Begift met een-en-twintig Rivieren klaer,
Waer door dat groeyen kruyden, vrugten en bloemen,
En schepen zeylen: hoort, men zal-ze hier noemen.

De eerste en voornaemste rivier die dit graefschap bevogtigd is de Schelde, eenen schip-voerenden en visch-ryken stroom. Zy neemd haeren oorsprong tot Beaurevoir, omtrent Guise, in Picardien, en komt langs Bouchain, Valencyn, S. Amand, Doornyk, Elsegem, Petegem en Audenaerde te Gend, van waer zy door Wetteren, Dendermonde en Baesrode nae Antwerpen loopt, en van daer, in twee ermen verdeeld zynde, voords in zec stroomd.

2.	De Leye is de aenzienelykste naer de Schelde. Zy komt oorspronglyk van Werchin, in Artois, een dorp boven Arien gelegen, eene halve myle van Leyburg. Aldaer is als eenen poel, vol ziedende of bobbelende fonteynen. Omtrent deze plaets is het zeer goeden koop leven, en men vind'er

[p. 148]

	allerleye spyzen in overvloed. Voorders neemd deze rivier haeren loop door Arien, Hautekerke, Merville, Steenwerk, Armentières, Waesten, Neder-Waesten, Commene, Wervike en Meenen nae Kortryk. Aldaer ontlast zig in de zelve een rivierken, het welk van Bethune komt. Een ander, komende van Douay door Ryssel, valt by Commene in de Leye. Deze rivier aldus versterkt zynde, komt van Kortryk langs Harlebeke te Vyve, en van daer langs Deynze te Gend (aen de Pasbrugge), alwaer zy in de Schelde valt en haeren naem verliest.
3.	De Lieve komt van omtrent Damme by Middelburg, nae Waerschoot, en van daer te Gend, alwaer zy haer in de Leye verliest. Deze rivier vloeyd zoo zoetelyk, als of zy van Cyanas traenen voordkwam.^1
4.	Den Dender komt van boven Ath, in Henegouw, door Lessene, Geeraerdsbergen, Ninove en Aelst te Dendermonde, alwaer hy zyn eynde neemd in de Schelde. Deze stad heeft haeren naem ontleend van den mond der gemelde rivier, die haer in de Schelde ontlast, gelyk hier boven gezeyd is.
5.	De Caele komt van Rusele, by Bulscamp-veld, te Nevele, van waer zy nae Meérendré loopt en eyndelyk by Vinderhoute in de Lieve valt. Zy begint ook ter Woestynen, by Ursele.^2
6.	De Scarpe komt van omstreeks Atrecht te Douay, van daer te Pont-Arras, door Marchiennes, en stort te S. Amans haere wateren in de Schelde.

1 De Lieve is geene rivier, maer eene vaert, welke de gentenaers, die by opene brieven van de graevinne van Vlaenderen Margareta van Constantinopolen, van den 24 october 1257, verlof bekwamen om de zelve van Gend tot aen Slependam, nevens Lammersvliet (Sluys) langs Rodenburch (Ardenburg) te mogen delven, om haere groote nuttigheyd, waer door zy hun zeer lief was en de Lieve noemden, alhoewel zy ook in zommige oude charters do nieuwe Leye en de gendsche Leye genaemd word.

2 Daer zyn in Vlaenderen, boven de Durme, nog dry rivierkens, welke den naem van Caele, Kalve, Caelve ofte Caelene voeren, te weten: de Cruus-Caelve, vloeyende op het grondgebied der gemeente van Hansbeke, by Nevele; de Oud-Caelene, vloeyende tot Ursele; en de Caelve op de Leede, loopende op het grondgehied der gemoente van Wachtebeke.

[p. 149]

7.	De Colme komt van Waesten door Bourburg, en valt te Grevelingen in de zee. Een ander rivierken van dien naem neemd zynen loop door Winoxbergen en verliest zig in de zee by Duynkerke.
8.	De Durme neemt haeren oorsprong in den wyk genaemd den Wael, binnen de gemeente en baronnye van Nevele, alwaer zy de Caelene genaemd word, loopt over Drongen, Meérendré en Vinderhaute, van waer zy (zig onder de Brugsche vaerd duykende) aldaer voords vloeyd tot aen de Lieve, op eene plaets, van ouds tyd genaemd Soetin-Moeyin, van daer loopt zy langs Evergem en Langerbrugge tot aen Rooden-Huyzen, alwaer zy haere waters in de Sassche (of Terneusche) vaert stort, haeren naem van Caelene verliest en den genen van Moervaerd neemt; aldus vloeyd zy voords over Moerbeke, Lokeren, Dackenam, Heirbrugge, Elversele, alwaer men haer reeds de Durme noemt, Waesmunster, Thielrode en Teemsche, daer zy in de Schelde valt. Deze rivier wierd eertyds Neder-Senne genaemt.
9.	De Deule komt van Ryssel, en vloeyd in de Leye te Doulchemont, by Commene.
10.	De Emele komt van S. Omaers nae Grevelingen, alwaer zy haer met de zee mengeld.
11.	De Yper-Leede, van Brugge komende, valt te Nieupoort in de zee.
12.	De Ysere of Fletere loopt van Poperingen door Loo, by Hondschoten, komt van daer in Veurne-Ambagt, en verliest zig omtrent Nieupoort in de Yper-Leede.
13.	De Moere komt van den Overslag, boven Moerbeke, in het Land van Waes, door Winkel en Doorezeele, te Gend, als of deze stad geen water genoeg had.
14.	De Mandre neemd haere streek van Rousselaere door West-Roosbeke en Engelmunster, en valt te Vyve-S.-Baefs in de Leye.
15.	De Swaelm vloeyt van Braekel door Maria-Oudenhove, Michelbeke, Roosbeke, Borst, Munk-Swaelm, Alderheyligen-Swaelm, en neemt haer eynde te Melden in de Schelde.

[p. 150]

16.	De Marke komt uyt het land van Neder-Marke, door Herne, Telenbeke, Gallemarden en Vianen, te Talitte, alwaer zy haer vermengeld met den Dender.
17.	De vaert van Eecloo en Ertvelde, die aen de stad Gend tot merkelyk gerief en voordeel strekt. (De zelve is reeds sedert meer als eene eeuw geheel onbevaorbaer).
18.	Van Douay komt een waterken door Pont-à-Wendin, Formelle, Wagrin en de abdye van Loon, te Ryssel, die ryke koopstad van Vlaenderen.
19.	Van Burst vloeyd een waterken door Otter gem, Eerdegem, Impe en Wanseele, en valt te Wichelen in de Schelde, alwaer het de Meêr genoemd word.
20.	Van S. Lievens-Hautem komt een waterken door Letterhautem, Vliersele en Westrem, te Massemen, alwaer het insgelyks in de Schelde stort.
21.	Van Sottegem loopt een waterken door Baelegem, Scheldewindeke, Moortseele, Landscauter en Gysele, tot omtrent Melle, daer het zig vermengeld met de Schelde.