De historie van Belgis

XXXV Kapittel.

Van alle de Overstroomingen in Vlaenderen, van het jaer 1316 tot 1566.

In den tyd van Philippe van Elsacien, zestienden graeve van Vlaenderen, die regeerde in het jaer 1189, doorbraken de dyken te Damme in verscheyde plaetsen, waer door de stad Brugge vol water kwam; en wat men te Damme dede om de voornaemste opening te stoppen of wat men daer in wierp, het zy steenen, banken, zarken, tafelen, vensters, deuren, wagens en vaten vol aerde, het konde al niet helpen en alles was vrugteloos; maer den graeve Floris van Holland, die onder den voornoemden Philippe van Elsacien gevangen geweest was, zond, tot randsoen van zyne verlossing, uyt Holland en Zeeland 1000 dyk-meesters derwaerds. Aldaer gekomen zynde, vonden zy op een kleyn heuvelken eenen hond, die op het zelve reeds vyf of zes dagen had liggen huylen, mids hy niet weg konde geraeken door het water dat hem omringde, de dykmeesters vaerden daer met eenen boot nae toe, en den hond in dit gemeld gat geworpen hebbende, wierpen zy terstond aerde van dit heuvelken op hem, waer door de gezeyde opening gestopt wierd. Vervolgens bouwde men daer eenige huyzen, en men noemde deze plaets Hondsdam. (Nu de stad Damme, by Brugge.)

Men bevind dat 'er in het jaer Ons Heere 1316

[p. 142]

eene groote overstrooming voorgevallen is in de vier Ambagten, door de welke menigvuldige menschen en beesten ten onder gingen. Zommige willen dat Schoonvelde van de zelve ook schaede leed. In dien tyd was Robert van Bethune graeve van Vlaenderen.

In het jaer 1377, op den 11 van november, ten tyde van den graeve Lodewyk van Maele, een jaer naer het doorbreken der Wieling, verdronken in Vlaenderen en Zeeland, mids het gat van Biervliet inliep, de volgende plaetsen: den Piet of de Frese, in Wolffersdyk, Rousselaere, Ysendyk, Schoondyk, Gaternisse, St.-Nicolaes in de Varent by Gaternisse, Eysemans of Oostermans-Kerke, St.-Jans in de Wostyne, St.-Catharinen-Hamer, St.-Juliana, Cauwkerke, Bochaute, Volmerbeke, St.-Margriet, Nineve of Nevele, Hugevliet, gewillige Guillemynen (een klooster), en 's Graevengoed (nu Watervliet), Bentille (eene kapelle), destad Biervliet (die nu weder bekomen is, en haer hoofd boven het water gekregen heeft door de hulp van den Almogenden). Ook overstroomde by dien voorval de parochie van Ellemaere, immers tot zeventien parochien, van de welke naermaels eenige weder bloot gekomen zyn, als onder andere Bochaute.

Hier over zyn deze verzen gemaekt.

't Land te Biervliet en XVII dorpen, ô wach!
En dye Piete liepen in op S. Martens-dag.

Ook is'er eenen geweldigen vloed en overstrooming geweest in het jaer 1383.

In 1404, den 19 november, brak het gat te Biervliet weder in en vele parochien, welkers naemen ik niet heb konnen vinden, en een gedeelte van het land van Beveren, benevens den geheelen polder van Melsele, stonden onder water.

In het jaer 1407 was 'er te Brugge eene groote overstrooming, die elf dagen bleef aenhouden. Het water stond romdom de stad gelyk eene volle zee, even als dit aen de steden en dorpen in Egypten geschied, ten tyde der overvloeyingen van den

[p. 143]

Nyl (het welk in dit land voordeel bybrengt, maer hier schaede), zoo dat de Bruggelingen genoodzaekt waeren op hunne zolders te vlugten.

In het jaer 1422 (volgens van den Bogaerde in 1421), op den 19 van november, ontstond'er eenen zoo hevigen storm-wind, dat 'er verscheyde dyken doorbraken in Holland, Zeeland en Vriesland, bezonderlyk den genen tusschen St.-Geertruydenberg en de stad Dordrecht, wezende een zeer schoon koornland, alwaer vele edele en ryke lieden woonden. Daer verdronken 72 schoone dorpen. Zulks gebeurde in den tyd van Philippe den goeden, zeven-en-twintigsten graeve van Vlaenderen, zoon van Jan zonder vrees hertog van Bourgondien.

In het jaer 1440, op den 22 van january, overstroomden in Zeeland Eertinge, Peerboom, Moerkerke, St.-Jan-Capelle en Hugersluys, eene stad by Assenede-Ambagt. Ik vinde ook een jaer-schrift van zekeren anderen watervloed, zonder eenig voorder bescheyd diesaengaende. Het luyd aldus:

dIe zee dIe braChte den Landen VerLIes,
aLs aLLe der MaeChden feeste WIes.

De getal-letteren hier van byeen gevoegd, wyzen het jaer 1469 uyt.

Acht jaeren daer naer, te weten in 1477, den 27 van september, wanneer Karel den onverzaegden voor Nancy en den hertog van Gelderen voor Doornyk dood bleven, was 'er eenen geweldigen watertervloed en storm, die acht uren duerde, en door den welken de oude stad Oostende en verscheyde Polders verdronken, als St.-Salvators- en St.-Clemens-Polder, met meer andere, zoo in Vlaenderen als in Zeeland. In Ardenburg-Ambagt wierden overstroomd de volgende dorpen: H. Kruys, St.-Laureyns, O.L. Vrouw Bezuyden, O.L. Vrouw Benoorden, Hennebenne, Heyle, Catharine of Casant (nu weder droog), St.-Baefs, Trabeten, O.L. Vrouw by Sluys. In het Ambagt van Oostkerke verdronken de volgende: Oostkerke, Lapschuere, St.-Catharina buyten Damme en West-Capelle.

[p. 144]

Op den 5 en 6 november 1530 verdronk Romerswal, in Zuyd-Beveland, eene schoone heerlykheyd met huys en hof van plaisance, genoemd Loodyk, omringt door lustige boomen, de voornoemde heerlykheyd, met alles dat 'er ontrent stond, was in eenen oogenblik verzonken en het onderste boven gekeerd. Alsdan gingen 'er ook achttien parochien ten onder, benevens Noord-Beveland en meer andere plaetsen (nu weder droog.) Het kasteel tot Sluys leed ook grooten nood; want de zee kwam tot de weelden, verdierf zekere plaets genoemd den Bogaerd, en Zeeland aen verscheyde hoeken. Menigvuldige menschen en beesten verdronken (gelyk het ook gebeurde door vele andere overstroomingen). Men zegt dat aen den gendschen kant, in den termyn der Predikheeren te Gend, overwatert wierd het land van Borssele met 21 parochien; maer vele van de zelve zyn sedert weder ingedykt.

In eene geschrevene Kronyk vinde ik het volgende: Het jaer 1530, vyf dagen naer Allerheyligen, is'er eenen grooten watervloed geweest in Holland, Zeeland, Braband en tot Antwerpen toe, de treffelykste en rykste koopstad van Europa, waer door vele dorpen en gehugten (wel tot 300), menschen en beesten verdronken en vergaen zyn. Het jaerschrift van deze schrikkelyke verwoesting is het volgende:

LUCtIfICos fLUCtUs attoLLIt qVInta noVeMbrIs.

In het jaer 1532, op den 2 november, brak de Nieuwer-Sluys in, daer verdronken wederom vele landen, dorpen en polders, welkers naemen my onbekend zyn.

In 1551 wierd Hautnoten met de polders van Terneuzen en Calloo overstroomd, en daer was alom eenen geweldigen vloed.

De ellenden en rampen die deze verscheyde overstroomingen veroorzaekten, zyn onbeschryvelyk. De kinderen vlotten daer henen in hunne

[p. 145]

wiegen; de mannen en vrouwen, die op de dakken der huyzen gevlugt waeren, spoelden met de zelve weg; de arme lieden stonden dag en nagt op de dyken, om de woedende baeren af te keeren, maer naer dat zy veel gearbeyd en schrik uytgestaen hadden, was eyndelyk de doodhunnen loon.¹

Hier ziet men wat groote verwoestingen den Oceaen in deze landen te wege gebragt heeft binnen den tyd van min als 300 jaeren. Hoe mag het eertyds geweest zyn, alswanneer zy nog niet wel bewoond en met geene dyken voorzien waeren, zoo dat de zee vloeyde zoo verre als het haer beliefde? Hoe veel land meynd gy dat zy van deze Nederlanden reeds ingeslokt heeft? Men kan hier van eene gelykenis nemen aen het eyland Ceylan, dat nu maer 240 mylen in den omtrek heeft, daer dezen omtrek (zoo men zegt) wel van 3006 mylen plagt te wezen; want door de hevige noordsche winden, die de baeren der zee met groot geweld tegen den oever dryven, zyn met 'er tyd

1 Jhr. A.J.L. van den Bogaerde maekt melding in zyn boekwerk over het district S. Nicolaes, voorheon land van Waes, eerste boekdeel, bladzyden 50, 51, 52, 53, 54 en 55, van de volgende overstroomingen: in 1014, wanneer den vlaemschen Oceaen zoo hoog opzwol, dat zyne haeren de duynen doorbraken en menige landen en dorpen overspoelden; in 1170, den 23 september, en in 1175, welke zeer ysselykwaeren; in 1225, 1277 en 1285, wanneer groote dykbreuken plaets hadden; in 1324, op S. Clemens-dag, wanneer vyf dorpen in het land van Saftingen overstroomd wierden; in 1337, op kers-nacht; in 1357; in 1468; in 1526, den 8 february, wanneer het kasteel van den heer van Wacken, Adolphe de Bourgoigne, in het land van Waes, instortte; in 1578, den 28 november, alsdan was den polder van Calloo geheel onder water; in 1583, wanneer den polder van Namen, het Land van Saftingen, de Waessche en de Beversche polders overstroomden; in 1584, als de polders van Vracene, S. Gillis en Verrebroek onder water stonden; in 1613, 1651, den 5 mey 1661, den 28 february 1662, in 1675, in 1680 en den 26 january 1682; geducrende de oorlogen van 1703, 1745, 1746, 1784, 1785 en 1794, wanneer het land van Waes onder water gezet wierd; in 1714, wanneer den polder van Calloo doorbrak; in 1715, als verscheyde dyken in Staets-en Keyzerlyk-Vlaenderen, onder andere den dyk by Ruppelmonde, doorbraken; in 1717, den 1 december 1720, in 1735, in 1737, in 1740, den 9 maerte 1750, in 1775, den 14 en 15 january 1808, den 2 maert 1820 en den 5 february 1825, alswanneer de vlaemsche polders zeer veel geleden en vele dykers doorgebroken zyn.

[p. 146]

zommige bergen omgevallen en veel land overstroomd geworden, zoo dat de zee in den omtrek van Ceylan reeds ingezwolgen heeft 2766 mylen lands, volgens het verhael van den reyzer Marous Paulus Venetus, in zyn 3.^de boek, kap. 22.¹

1 Den venetiaenschen reyzer Marco Paulo en den gendschen geschiedenis-schryver Marcus van Vaernowyck, begaen hier beyde een en den zelven misslag, want zy nemen het eyland Ceylan voor het eyland Trapobana van Strabo en Ptolemaeus, het welk, zoo als Nicolaes Sanson, van Abbeville, zeer wel zegt, niet het eyland Ceylan, maer eygendlyk Borneo, een der dry groote eylanden der Sunda, in Oost-Indiën, is, het welk niets ofte zeer weynig van de opgegevene oppervlakte van 3006 mylen heeft verloren.