De historie van Belgis

[p. 125]

XXXI Kapittel.

Hoe Braband, Henegouw en Vlaenderen van ouds beschreven zyn, en van den naem Gelderen.

Van Braband, Henegouw en Vlaenderen schryft Bartholomeus Anglicus in zynen boek van de natuer der dingen in het kort aldus:

Braband is eene provincie gelegen in het eynde van Germanien en grenzende aen Waelsch Braband en Henegouw. Zy strekt in den oosten tegen den Rhyn en Vriesland, in den noorden tegen de engelsche zee en Vlaenderen, en in den zuyden, daer de Maes voorby loopt, tegen Neder-Vrankryk. Zy heeft vermaerde steden en is wel bevolkt. Haere inwoonders zyn fraey van gedaente, moedig tegen hunne vyanden, eendragtig onder malkanderen, weldaedig, hofsch, oodmoedig en goedertieren.

Hy begrypt Henegouw onder Neder-Picardien, schryvende van beyde als volgd: Picardien is eene provincie van Neder - Waelschland, en aldus genoemd volgens een kasteel of burgt genoemd Piconium. Ziet dienaengaende het 27.^ste kap. van het 2.^de boek. Dit land is overvloedig in koorn en vrugten, en wel besproeyd van rivieren en fonteynen. Het is zeer volkryk, en heeft vele sterke steden, sloten en kasteelen, als Belgis of Bellovacum, Albanis, Atrabatum, Mantum, enz. Deze provincie paeld in den oosten aen den Rhyn, in den zuyden aen Opper-Waelschland, in den westen aen de waelsche of duydsche zee, en in den noorden aen Engeland.

Dit land bestaet in twee deelen, als Opper- en Neder-Picardien: het opperste deel ligt naest Waelschland, en het nederste naest Braband, Vlaenderen en de omliggende gewesten, de welke al mede onder den naem van Picardien begrepen zyn. De inwoonders van beyde deze deelen zyn sterk,

[p. 126]

schoon van aenzigt, stoutmoedig, scherpzinnig en leerzaem. Hunne spraek is hier beneden plomper als boven in Waelschland.

Van Vlaenderen schryft hy aldus: Vlaenderen is een landschap van Picardien, omtrent' den zeekant gelegen, hebbende Germanien in den oosten, Engeland in den noorden, de fransche zee in den westen, en Vrankryk of Bourgondien in den zuyden. Al is deze provincie niet zeer uytgestrekt, men vind 'er nogtans alle dingen in overvloed. Zy is ryk in weyden en vee, word besproeyd van de Schelde, en heeft goede haeven. Haere inwoonders zyn schoon, sterk en strydbaer; dryven grooten koophandel, zyn eerzaem, goedertieren, beleefd in het spreken en wel gekleed; vreédzaem onder malkanderen, maer streng en fel tegen andere. Zy weten de wolle wel te handelen en daer schoone lakens van te weven, die zy in vele vremde landen verzenden. Vlaenderen is een vlak land, daer goed koorn wast: het heeft veel boomen, maer weynig bosschen: men vind 'er zommige broekagtige streken, in de welke goede aerde uytgegraeven word om turf van te maeken: dezen turf geeft beter vuer als het hout, maer veroorzaekt wat meer stank en geeft vuyldere assche. Tot hier toe Bartholomeus.

Aengaende de oorzaek door de welke dien turf of moer-aerde in Vlaenderen, Holland, Vriesland en elders gekomen is, zyn verscheyde gevoelens. Eenige willen dat de diluvie of den algemeynen watervloed, dien aenwerp zoude gedaen hebben, te weten van boomen, bosschen en houte huyzen die daer kwamen aengedreven; welk hout aldus onder de aerde vermengeld, met 'er tyd zoude verrot en eene goede stoffe geworden zyn om te branden. Andere zeggen dat het den Rhyn of de Maes gedaen heeft, welke rivieren somtyds overgevloeyd en boomen met hun gevoerd hebben. Ook zoude dit konnen veroorzaekt zyn door verscheyde overstroomingen van de zee, zoo dat het als in eene sompeling of zak vergaderd is, en aldus

[p. 127]

in de aerde verteêrt en versmolten; want het is openbaer dat 'er in de zelve veel hout en takken gevonden worden, maer niemand kan de regte oorzaek hier van doorgronden.

De inwoonders dezer Nederlanden, zoo mannen als vrouwen, bezonderlyk de Vlaemingen, Brabanders en Henegouwers, konnen zeer wel zingen; zoo dat geene andere natien in deze konst by hun te vergelyken zyn. Hierom worden zy bemind van de koningen en prinsen, die de zelve in hunne hoven plagten te houden, zoo wel om in de goddelyke diensten te zingen als om hun te vermaeken. Boven alle andere natien worden zy daerom geagt van de Italiaenen, een geestig en konstminnende volk.

Aengaende de andere Nederlanden, als het land van Namen, Ludik, Gelderen, enz. deze hebben elk hunne bezondere weéldigheden. Beyde de eerste zyn ryk in yzer, en Gelderen word bevogtigd van verscheyde groote rivieren, die dit land zeer vrugtbaer maeken. Ludik, de hoofdstad des lands van dien naem, wanneer zy ingenomen wierd van den hertog Karel, beslbot binnen haere mueren eenen bisschoppelyken stoel, acht collegien van kanoniken en dry-en-dertig parochie kerken, en zy heeft sedert van haeren luyster niet verloren. Men ziet 'er een vry pragtig bisschoppelyk hof, het welk zonderling vercierd heeft Erardus de la Marche, bisschop van Ludik en kardinael van S. Chrysogona, in het jaer 1536.

Wy zullen nu een weynig handelen wegens den oorsprong van den naem Gelderen. In het jaer 878, onthield zig in een groot veld omtrent de heerlykheyd van Pont onder het bisdom van Keulen een fel, fenynig en vreeslyk dier, het welk veel kwaed dede; want het verslond alle de menschen en beesten die het konde krygen. Het had brandende oogen, die men des nagts bescheydentlyk konde zien, en riep menigmael met groot gerugt: gelre, gelre. Vele menschen die daer omtrent woonden, verlieten hunne wooningen, en waeren bereyd om alle-

[p. 128]

gaeder aldus te doen, indien zy van dit monster niet konden verlost worden.

Van het zelve leed den daer omtrent woonenden heer van Pont de grootste schaede. Den gemelden heer had twee zoonen, den eenen was Wichard genoemd en den anderen Lupold, die beyde dappere en stoute ridders waeren. Deze beslooten dit dier te gaen bestryden: hun ten dien eynde wel gewapend en van goed geweêr voorzien hebbende, trokken zy 's nagts uyt. Zy vernamen dit monster aen zyne vlammende oogen, vielen het in den naem Gods aen, en hadden het geluk van het zelve te verslaen. Al het volk van daer omtrent, zeer verblyd wezende dat het van zulk eene kwaede en schaedelyke beest verlost was, verkoos deze twee gebroeders tot zyne opper-heeren. Zy bouwden ter plaets daer zy dit dier verslaegen hadden eene stad, die zy Gelre noemden, gelyk het plagt te roepen. Het is nu de stad Gelderen, volgens welke geheel dit land aldus genoemd is.

Eenige jaeren daar naer stierf Lupold, den jongsten dezer broeders, en Wichard bleef alleen vorst van Gelderland. Vervolgens overleed den heer van Pont, zynen vader, waer door hem deze heerlykheyd ook ten deel viel. Wichard voerde in zyne wapen eenen schild van goud en dry mispel-boomen van keel.