De historie van Belgis

[p. 122]

XXX Kapittel.

Van eenige andere zeden en gewoonten der Hollanders en Zeelanders, hunne wyze van oorlogen in oude tyden; hunnen lof.

Eens ter maend plagten zy te vergaederen en raed te houden tot den gemeynen welstand en voordeel van het land, en in deze vergaedering mogt een ieder vryelyk spreken en zyn goeddunken zeggen. Uyt deze verscheyde gevoelens trokken den graeve met de edele en staeten een besluyt, niet met magt om te gebieden, maer om het volk te onderwyzen en in eenen goeden regel te onderhouden. Als dit besluyt aen het gemeynte wel beviel, men zag dit ligtelyk aen hunne lange glavien en geprikkelde staeven, die zy tegen malkanderen sloegen; maer als het hun niet behaegde, bestonden zy luyde te roepen en het zelve te verwerpen.

In dezen raed mogt een ieder ook zyn beklag doen en een ander over het lyf aenspreken. Daer wierd streng recht gedaen, en de straffen waeren geregeld na evenredigheyd der misdaeden. De verraeders en oproermaekers wierden zonder voorafgaende pleythandeling aen boomen gehangen. De reden getuygd nogtans dat men niemand ter dood behoord te bewyzen zonder vonnis.

Dat het gemeynte (het welk dikwils zeer onverstandig en moedwillig is) zyne stemme had in den raed en zig bemoeyde met de staets-zaeken, was een slegt gebruyk; en in deze vergaedering met stokken en ander geweêr te komen, konde niet goed wezen. Men gaf deze rauwe menschen al te voel toe, en liet hun den toom te lang. Het stryd ook regelregt tegen het oud spreek - woord, het welk zegt: met veel volk zal men stryden, en met eenen kleynen hoop raed houden.

[p. 123]

In den stryd (volgens Carnelius Tacitus) plagten zy, nog heydenen zynde, hunnen god Hercules aen te roepen. Hun geweêr bestond in lange glavien, groote knodsen, lange daggen, zweêrden en groote schilden. Zy gebruykten geen harnassen. Als zy ten oorlog trokken, leyden zy hunne vrouwen, kinderen en naeste vrienden mede, om getuygen te wezen van hunne dapperheyd. Met hunne bebloede lichaemen kwamen zy tot hunne moeders en vrouwen, die het bloed uyt hunne wonden zoogen, de zelve telden, en zig over hunne kloekmoedigheyd verheugden. In den oorlog wakkerden de vrouwen hunne mannen aen om vroomelyk voor het vaderland te stryden; waer door zy menigmael over hunne vyanden zegepraelden, daer zy anders de nederlaeg zouden gekregen hebben. Om deze reden waeren de vrouwen daer in groot aenzien, en hunnen raed wierd nier veragt. Tot meerder vastigheyd der verbonden nam men die somtyds tot gyzelaers, bezonderlyk de edele vrouwen en houwbaere maegden.

Ten tyde der roomsche keyzers Vespastanus, Titus, Domitianus, Nerva en Trajanus, gingen de Batavieren alle andere duydsche natien die aen de Romeynen onderworpen waeren, in strydbaerheyd te boven: want Cornelius Tacitus zegt dat de gene die dit volk in hunnen dienst hadden, altyd verzekerd waeren van hunne vyanden te overwinnen. Tot hier toe de zeeuwsche kronyk.

Joannes vander Beke, schryft dat de jongelingen hunnen baerd niet mogten laeten scheêren voor dat zy eenen vyand van het land verslaegen, of ten minsten van zyne wapenen ontbloot hadden, op dat zy zouden weten dat den loon van hunne geboorte de bescherming des vaderlands en de eer hunner ouders was.

Volgens dat den hollandschen kronyk-schryver zegt, heeft Julius Cesar de Batavieren ook in groote weêrde gehouden, van de zelve zyne lyf-bewaerders gemaekt, en hun betrouwd de eerste en opperste banniere der roomsche arenden in vreeslyke,

[p. 124]

twyffelagtige en gevaerlyke veldslagen; want door hunnen kloeken en getrouwen bystand bemagtigde hy het groot eyland Brittanien. Geduerende den oorlog die den gemelden Julius tegen de Gallen voerde, is hy nederwaerds gekomen, en heeft tot gedagtenis der oude vriendschap tusschen hem en de Batavieren, het gedeelte van het kasteel te Noviomagum dat naest Gallien lag, na de romeynsche wyze doen versterken en bewaeren tegen het geweld der baeren van de rivier de Wael, het zelve ter dier gelegendheyd den naem gevende van het huys der hulp of bescherming. In den burgerlyken oorlog tusschen Cesar en Pompeïus, zouden het de Batavieren met den eerst gemelden gehouden hebben om den anderen te helpen verdryven, en zy zouden ook te vooren onder den landvoogd van Arcadien, Lucius Julius, vader van Julius Cesar, mede geholpen hebben in den oorlog tegen Mithridates, koning van Pontus, met den zoon des konings Inach van Tongeren, genoemd Karel; met zoo groote trouw en vroomigheyd, dat den roomschen raed, met de algemeyne toestemming van het volk, de Batavieren de getrouwste vrienden en de kloekste voorvegters der Romeynen verklaerde.

Zy hadden voor eene gewoonte dat de jonge, vroome en edele mannen, die hun op het land niet konden geneêren, zig tot de oeffening der wapenen begaven, en in vremde landen ten stryde gezonden wierden, bezonderlyk by de Romeynen; maer gelyk alle dingen met 'er tyd veranderen, en meest de vriendschap, zoo is dit verbond, zoo het schynt, ook omgekeerd; want men heeft bevonden dat de Romeynen in Batavien naermaels een wapenhuys of aerde wallen gehad hebben, waer van men het grondbewerp uytgedrukt vind in de nieuwe hollandsche kaert, uytgegeven door Abraham Ortelius.