De historie van Belgis

XXV Kapittel.

Hoe Holland van Batho met zyn volk bewoond is geworden, en den naem van Batavia gekregen heeft.

Verscheyde schryvers, bezonderlyk Asimonius en Plinius den II, zeggen dat 'er tusschen de armen van den Rhyn en de noord- of duydsche zee, meer dan honderd eylanden liggen, waer onder het geen van Batavia het aenzienelykste en beste is, en zeer vroome mannen voortbrengd, gelyk Julius Cesar in zyne Commentarien getuygd. Onder dit eyland is Holland en Zeeland begrepen, te weten van Wielingen tot aen het Wie toe.

De Batavieren zyn hunnen oorsprong verschuldigd aen een volk genoemd Hermodueren, omtrent Hougarien woonende. Deze Batavieren (met welken naem men gemeynelyk de Hollanders noemd) lagen in hun oud en eerste land geduerig in twist

[p. 107]

tegen hunne nabueren, ten opzigte van eene rivier of fonteyn van welkers water zout voortkwam; want mids een ieder zig van de gemelde zout-fonteyn meester wilde maeken en de zelve in eygendom zogt te bezitten, leefden de Catthen altyd in haet en vyandschap met de Hermodueren, hunne landgenooten. Vele jaeren voor Christus geboorte, verliet Batho, zoon van den koning der Catthen voornoemd, om den haet van zyne styf-moeder en zyne nabueren te ontvlugten, zyn vaderland, met hem leydende vele jonge, edele en vroome mannen, benevens eene groote menigte gemeyne mannen en vrouwen. Dezen Batho was eenen jongeling groot van gestalte, schoon van lichaem, stout en kloek van hert, in oorlogen en stryden zeer geoeffend en ervaeren, gemeenzaem en goedjonstig tot alle menschen, en eenen bezonderen beminder zyner onderzaeten; en gelyk hy door deze edele gaeven en hoedaenigheden zyne styf-moeder, die hem haette, tot grammoedigheyd en toorn verwekte, verwekte hy door de zelve zyn volk tot liefde en gewillige onderdaenigheyd.

In de tweede maend naer zyn vertrek kwam hy ter plaets daer den Rhyn zig in twee deelen scheyd, en trok deze rivier over. Vervolgens stierde hy gezanten tot Menapius, den negentienden prins van Tongeren, die zynen zwaeger was, verzoekende dat hy hem zoude willen raeden in welke plaets hy best eene stad zoude bouwen, zonder iemands schaede of agterdeel. Menapius zyn voornemen verstaen hebbende, trok over de Maes en ontfing hem met groote vriendschap. Hy bragt hem in zyn kasteel van Megem, staende op den oever der gemelde rivier. Vervolgens gehoord hebbende om welke reden hy zyn vaderland verlaeten had, wierd hy tot medelyden beweegd, en raede hem dat hy zig zoude nederslaen in de landstreek gelegen ter plaets daer hy over den Rhyn gekomen was, mids de zelve nog volstrekt woest lag.

Batho gaf dien raed aen zyne oudste en wysste

[p. 108]

edellieden te kennen, en zy vonden hem goed. Zy begonnen diesvolgens omtrent den oever van den Rhyn hoven en huyzen te bouwen. Batho dede omtrent de Maes een kasteel stigten, tegen over dat van Megem, en noemde het zelve, volgens zynen naem, Batenburg: het is nu eene stad die nog aldus genoemd word.

Mids den Rhyn-oever en het land tusschen de Maes en de Wael gelegen niet groot genoeg was om zulk eene menigte volk te vervatten en te voeden, bestonden zy ook dat eyland tusschen den Rhyn en de Wael liggende, en tot de zee toe strekkende, te bewoonen en te bebouwen, en gaven aen het zelve den naem van Batavia. Men noemd het nu Holland, als hol en zonder grond zynde. Gelyk den naem van Batavia zoude wezen het eynde des lands van Batavia, aldus zoude dien zelven naem blyven tot aen het dorp Catwyk op de zee, welk dorp op dien tyd ook gestigt wierd ter gedagtenis van het land daer zy uyt gekomen waeren.

Op dat de vremde volkeren het eyland van Batavia niet ligtelyk zouden konnen overvallen, dede Batho aen het scheyden van den Rhyn en de Wael een groot en sterk kasteel bouwen, en noemde het Lopcëcant, dat is te zeggen den kant of hoek des loopende waters. Vervolgens dede hy verscheyde steden, dorpen, kasteelen en sloten stigten, en noemde die volgens de naemen van zyne edele; als de stad Bathovodurum, dat is wyk te Duerstede, en meer andere.

Als nu het land van Batavia vermenigvuldigde in volk, en na evenredigheyd toenam in steden, dorpen, kasteelen en sloten, besloot Batho een koninglyk hof te maeken, om zyne onderdaenen in het zelve gehoor te geven en recht te doen. Hy zond verstandige mannen uyt om daer toe door het geheel land eene bekwaeme plaets te zoeken, en naer dat zy langen tyd gezogt hadden, vonden zy een vervallen kasteel op den oever van de Wael.

De Wael is eenen arm van den Rhyn, zeer ge-

[p. 109]

weldig voor Gorcom en Worcom in de Maes stroomende, ende van daer terstond in het zee-water. Den anderen arm van den Rhyn is de Yssel, die nevens de stad Campen in de zuer- of zuyd-zee vald. Volgens deze rivier word dit land genoemd Over-Yssel. Ter plaets daer den Rhyn aldus zynen naem verliest en dezen spriet van twee rivieren maekt, staet een stedeken genoemd Rhyneynd, het welk zoo veel te zeggen is als dat den Rhyn daer eyndigd; want hy verliest daer zynen naem, en word voord de Yssel en de Wael genoemd.

Het voorgemeld kasteel, het welk zy omtrent deze laetste rivier vonden; stond op eenen hoogen heuvel of berg, niet verre van de plaets daer zy oven den Rhyn gekomen waeren. Vele jaeren te vooren had den mogenden koning Magus, zoon van Diederik, koning der Gallen of Waelen, het zelve doen bouwen, en na zynen naem genoemd Megen. Mids de kinderen van dien koning dit kasteel verlaeten hadden, om westwaerds dieper in het land te gaen woonen, was het geheel ten onder gegaen.

Batho nederwaerds gereysd zynde, en ziende dat dit land schoon en lustig was en in alle dingen zeer vrugtbaer, daer-en-boven zeer schoon van bergen, dalen, bosschagien, wildernissen en loopende wateren of rivieren, dede dit vervallen kasteel weder opregten met hooge torens en dry omgaende mueren, en gaf het zelve den naem van Noviomagum, dat is Nieuwmagen of Nieuwmegen, om dat het vernieuwd en herbouwd was.

Naer de dood van den koning Batho, die zyn land van Batavia vele jaeren in rust en vrede bestierd had, hebben de Batavieren zynen zoon Hessus voor hunnen koning genomen. Dezen vorst heeft het kasteel van Nieuwmagen grootelyks vermeerderd met hoven en huyzen, en van het zelve eene princelyke stad gemaekt. Het nederdeel dezer stad wierd na hem Hessenburg genoemd, welken naem het tot op heden behouden heeft. De Batavieren hielden Nieuwmagen (die men nu gemey-

[p. 110]

nelyk Nimegen noemd) voor ket hoofd en de aenzienelykste plaets des lands van Batavia. Naermaels is dit volk niet alleen bekend geworden in deomliggende landen, maer ook by de Romeynen en andere afgelegene natien