|
| |
XXIII Kapittel.
Van den stryd der Romeynen, mogendheyd en groot geweld over de gansche Weireld, eene schoone, lustige en wel bedagte Redevoering.
Onze voor-ouders en hunne koningen, die veel magtiger van geld, sterker van lichaem en kloeker van moed waeren als gylieden zyt, sprekende tot de Jooden of inwoonders van Jerusalem, hebben geen kleyn deel van de roomsche magt konnen wederstaen, en meynd gy, die dit bedwang van uwe ouders geërfd hebt, en in alle dingen minder zyt als de gene die de Romeynen eerstmael onderdaenig geworden zyn, tegen geheel hun geweld te konnen opkomen? De Atheners, die voor de vryheyd der Grieken eertyds hun eygen land verbranden, en den hooveêrdigen Xerxes, die het land bevaerhaer en de zee bewandelbaer wilde maeken, wiens oorlog-schepen de wyde der zee nauwlyks konde begrypen, en wiens land-leger meer plaets besloeg als de gansche uytgestrektheyd
| |
| |
van Europa, met grooten roem overwonnen en verjaegden omtrent kleyn Salamina, zoo dat hy met een schip de vlugt moest nemen; die zelve Atheners, zeg ik, de welke zoo eene groote magt wederstaen en gebroken hebben, zyn nu nogtans aen de Romeynen onderworpen. De Lacedemoners, die geheel Asia veroverd hebben, staen insgelyks onder het roomsch gebied. De Macedoners, die zig laeten voorstaen dat zy Philippus en zynen zoon Alexander nog zien, hun belovende de heerschappye en opperhoofdigheyd over de geheele weireld, beproeven heden de onbestendigheyd der aerdsche dingen, en ontfangen de bevelen der Romeynen, aen wie de fortuyn nu gunstig is.
Deze en meer andere volkeren die zeer steunden en betrouwden op hunne vryheyd, en daer by veel magtiger waeren als gy zyt, hebben nogtans moeten wyken en zyn aen deze natie onderdaenig geworden, en gy alleen verontweêrdigd u die te gehoorzaemen, aen de welke gy ziet dat alles onderworpen is. In wat heyren of wapenen steld gy dan uw vertrouwen? Waer zyn uwe schepen om alle de zeeën der Romeynen over te vaeren? Waer zyn uwe rykdommen om tegen hun eenen oorlog uyt te voeren? Gy meynd het misschien te doen te hebben tegen de Egyptenaeren of Arabieren. Aenmerkt gy het romeynsch vermogen en uwe onmagt niet? Weét gy niet dat uwe stad menigmael veroverd is van de nabuerige volkeren? De magt der Romeynen word door de gansche weireld gevreesd. Zelfs hebben zy meer dan deze weireld begeêrd; want hun heeft niet genoeg geweest oostwaerds den geheelen Euphrates, noordwaerds den Ister, zuydwaerds het land van Lybien tot de woestyne toe, en westwaerds de Gades af te loopen; maer zy hebben ook over den grooten occeaen nog eene andere weireld gezogt. Zy hebben tot in Brittanien, daer te vooren nog niemand geweest had, hunne wapens en heyren overgevoerd. Wat wild gy dan doen? Zyt gy ryker als de Waelen, sterker als de Duydsche, wyzer als de Grieken, en
| |
| |
meerder in getal als alle de andere natien der weireld? Wat stoutheyd of betrouwen doet u tegen de Romeynen opstaen?
Maer iemand mogt zeggen dat het verdrietig is in bedwang te leven. Hoe veel pynelyker moet dit de Grieken niet vallen, de welke de edelste scheenen te wezen van die onder de zonne woonen, eene zoo uytgestrekte heerschappye hadden, en nu nogtans staen onder het bedwang van twee mael dry bundelen roeden die voor de roomsche heeren gedraegen worden? Aen de zelve zyn ook onderdaenig de Macedoners, die veel ryker zynde als gy, van gelyken beter hunne vryheyd konden beschermen. Voorders, wat is 'er van de vyf honderd steden van Asia? Zyn zy niet zonder eenige bezetting aen eenen heer onderworpen, en staen zy niet onder de roomsche heerschappye? Wat wil ik meer zeggen? De Heniochers, Colchers en Taureërs, de Bosphoraenen en de gene die over de pontische zee woonen, de Meotische, by de welke voortyds ook geene ingeborene heeren bekend waeren, zyn nu onder het bedwang van dry duyzend ruyters, en veertig lange schepen bewaeren nu die zee, daer men te vooren niet over konde komen. Wat grooter dingen zouden die van Bithynien, Cappadocien, Pamphilien, Lydien en Cilicien voor hunne vryheyd mogen zeggen, nogtans betaelen zy nu schatting zonder bedwang van eenige bezetting. Wat doen die van Thracien, de welke een land bewoonen dat vyf dag-reyzen in de breedte en zeven in de lengde heeft; een land dat veel strenger is als het uwe, en in vele manieren sterker, want het wederhoud de gene die 'er in willen rukken door eenen scherpen vorst en koude; nogtans zyn zy in bedwang van twee duyzend Romeynen die het zelve bezet houden. Hier naer volgen die van Illyrien, de welke tot Dalmatien toe woonen, ja tot aen den vloed Ister; deze staen ook onder bedwang slegts van twee legioenen roomsche ruyters. De Dalmacers, die zoo veel voor hunne vryheyd gearbeyd hebben, dikmaels over-
| |
| |
wonnen, en weder met meer rykdommen wederspannig en afvallig geworden zyn; deze leven nu in rust onder een legioen roomsche ruyters. Onder alle natien aen de Romeynen onderworpen, zouden de Waelen meest reden hebben om te verhopen van hun jok te konnen afschudden, ter oorzaek dat hun land uyt 'er natuer zoo wel versterkt is; want in den oosten zyn zy beschut met de Alpen, in den noorden met den Rhyn, in den zuyden met de pyreneesche bergen, en in den westen met den grooten occeaen. Dit land begrypt ook 350 verscheyde natien, en heeft vloeyende fonteyuen van weélde, waer mede het bynaer de gansche weireld ververscht. Niet tegenstaende alle deze voordeelen, betaelen zy schatting aen de Romeynen, en stellen hun welvaerd in het geen van deze veroveraers. Zy doen dit niet uyt kleynmoedigheyd, of door de onedelheyd hunner ouders, want zy hebben acht honderd jaeren voor hunne vrylieyd gestreden; maer zy zyn verwonderd en verschrikt over de vroomigheyd en den voorspoed der Romeynen, waer door zy dikmaels meer verkregen hebben als met oorlogen. Deze Waelen worden nu in bedwang gehouden door duyzend twee honderd roomsche ruyters, daer het getal hunner steden nogtans grooter is als het geen van deze krygslieden.
Wanneer de Spanjaerden voor hunne vryheyd oorlogden, heeft hun niet konnen helpen het goud dat hun land voortbrengd. De natien die zeer verre van Roomen waeren, als de Lusitaners en de strydbaere Cantabers, hebben de Romeynen niet konnen wederstaen; maer zyn van de zelve insgelyks overheerd geworden; zoo dat deze veroveraers hunne heerschappye uytgebreyd hebben tot voorby de kolommen van Hercules, en door de wolken gedrongen zyn over de toppen der pyreneesche bergen. Aen deze strydbaere volkeren, die zoo verre van Roomen afgescheyden zyn, is een legioen Romeynen genoeg om hun in bedwang te houden.
| |
| |
Wie is 'er onder u-lieden die niet gehoord heeft van de groote menigte der Duydsche? De sterkte en grootte van hunne lichaemen hebt gy, zoo ik meyn, menigmael gezien; want de Romeynen hebben 'er vele van gevangen: deze, die zulk een uytgestrekt land bewoonen, en wiens moed nog veel grooter is als hun lichaem, die de dood niet ontzien, en grimmiger zyn als wilde dieren, hebben nu den Rhyn voor hunne paelen, en worden getemd en gedwongen door acht roomsche legioenen; de gevangene moeten als slaeven dienen, en de andere stellen hunne behoudenis in de vlugt, en niet in het stryden.
Aenmerkt ook de mueren van Brittanien, gy die uw betrouwen steld op de mueren en vestingen van Jerusalem. De Brittanieren zyn aen alle zyden omringt van den occeaen, en bewoonen een land dat bynaer zoo groot is als onze weireld, en nogtans hebben de Romeynen, te scheép vaerende, die gebragt onder hunne gehoorzaemheyd, en zulk een uytgestrekt eyland word van vier legioenen bewaerd en in ontzag gehouden. Wat is het noodig hier meer van te zeggen, als de Parthers, deze alderstrydbaerste natie, die te vooren heerschappye had over zoo vele andere volkeren, en zoo overvloedige rykdommen bezit, aen de Romeynen ook gyzelaers zenden.
Als gy ziet dat den grootsten adel der oostlanden nu, onder den schyn van vrede, in Italien diend, en dat alle natien die onder de zonne zyn de romeynsche wapenen ontzien en eer bewyzen, zult gy dan alleen tegen hun willen oorlogen? Zult gy ook niet aenmerken hoe het gegaen is met de Carthagensers, die hun beroemen op den grooten Annibal, en gesproten zyn uyt den edelen stam der Phenicers, maer nogtans hebben moeten buygen onder de hand en magt van den roomschen Scipio? Want de Cyreneërs uyt Lacedemonien gekomen, bet geslagt der Marmaridaeren, het welk zig strekt tot de dorre woestynen, de Syriers, de Nasamonen, de Mooren, nog de ontelbaere menigte
| |
| |
der Numidiers hebben het geweld der Romeynen niet konnen wederstaen; maer het derde deel der weireld, te weten van aen de atlantische zee en de kolommen van Hercules tot de roode zee toe, hebben zy met oorlogen gewonnen; en zonder het koorn te rekenen, daer de inwoonders dezer landstreken de romeynsche bezetting jaerlyks 8 maenden mede voeden, betaelen zy nog andere schattingen, en houden niets voor versmaedelyk van al wat hun geboden word gelyk gy doet, zoo nogtans dat 'er by hun maer een legioen roomsche ruyters liggen.
Wat is het noodig de romeynsche mogendheyd te willen doen blyken door bewyzen van zoo verre gehaeld, daer gy dit merkelyk kond zien aen Egypten,
dat u naby is; want dit gewest, het welk zig uytstrekt tot aen Moorenland: aen het weeldig Arabien en ook aen Indiën, en wel 750,000 inwoonders vervat, zonder het volk van Alexandrien, betaeld gewillig tribuyt, van welkers grootte men kan oordeelen uyt de menigte der hoofden. De Egyptenaeren verontweêrdigen hun niet onder het gebied der Romeynen te staen, alhoewel zy nogtans magtig zyn om hun daer tegen te stellen; want de stad Alexandrien is zeer geld-en volkryk, zy is dertig stadien lang en tien breed, en betaeld meer schatting in eene maend als gy op een geheel jaer, de Romeynen daer-enboven jaerlyks nog lyftogt voor vier maenden leverende. Hun land is alom beschut met eene ondoordringelyke woestyne, met de onstuymige zee, met vloeden en slymagtige broeklanden; maer geene van alle de hinderpaelen heeft sterker geweest als het geluk der Romeynen, en twee van hunne legioenen in Egypten liggende, bedwingen geheel dit land, met den edeldom van Macedonien.
Wie zult gy dan tot onderstand roepen, de woestynen? want geheel de bewoonde weireld is roomsch. Ten waer gy misschien uwe hope strekte tot over den Euphrates, meynende dat de Adiabenen, om dat zy van uw geslagt zyn, u zullen ter hulp komen; maer deze zullen om eene onre-
| |
| |
delyke zaek hun niet inwikkelen in eenen zoo zwaeren oorlog. Al wilden zy het ook doen, de Parthers zouden zulks niet gedoogen; want zy zyn bezorgt om de vriendschap met de Romeynen te onderhouden, en zy zouden het voor een verbondbreuk aenzien, indien iemand van de gene die onder hunne heerlykheyd schuylen tegen deze natie ten oorlog trok. Daer zoude dan geenen anderen middel wezen als op de goddelyke hulp te steunen; maer deze is ook by de Romeynen: want zonder Godt waer het zeker onmogelyk dat zulk een ryk zoude konnen staende blyven.
Tot hier toe hebben wy gevolgd de woorden van den koning Agrippa, den welken, mids by onder de Romeynen veel verkeerd had, van hun zeer levendig en bescheydentlyk wist te spreken. Die begeêrig zyn om te weten hoe de Romeynen hunne triomfen hielden, konnen de werken van Titus Livius en andere schryvers lezen. Onder deze triomfen hebben 'er voornaementlyk twee zeer uytstekende en wonderbaer geweest, te weten die van Pompeïus-den-Grooten en van Vespasianus. Deze laetste beschryft Josephus in zyn 7.ste boek der joodsche oorlogen, kap. 24; maer wy willen deze stoffe daer laeten, uyt vreeze dat zy den lezer verdrietig mogt vallen.
|
|
Auteursrechtvrij