De historie van Belgis

XXII Kapittel.

Van het Geweêr en Harnas der Romeynen, hoe zy hunne Oorlogen met wysheyd voerden, en hunne Kapiteynen zeer getrouw en onderdaenig waeren.

De voetknegten zyn gewapend, zegt den meergemelden schryver, met een helmet en een borstgeweêr of kreeft, en draegen aen elke zyde een

[p. 96]

zweêrd. Het geen op hunne regte zyde, is maer zoo lang als de spanne van eene hand, doch het ander veel langer. De uytgekeurde voetknegten, die rond den hoofdman gaen, draegen laneien en schilden of targien; maer den anderen hoop draegt spiessen en lange schilden, benevens eene zaeg, eenen korf, eene spaede, eene byl, eenen toom, eene sikkel, eene keten, en daer-en-boven levensmiddelen voor dry dagen; zoo dat 'er weynig onderscheyd is tusschen hun en de gelaeden muylezels of peêrden.

De ruyters hebben een lang zweêrd aen hunne regte zyde, eene korte spies of slang in de hand, en ter zyden hun peêrd hangt eenen dweêrschen schild. In hunnen pyl-koker steken dry of meer schigten met breede punt-yzers, die niet minder zyn als de sperren. Zy draegen ook helmetten en kreeften of borst-geweêren, gelyk de voetgangers. De uytgelezenste ruyters, die den kapiteyn omringen, gaen niet anders gewapend als de gene die in de vleugelen zyn. Die, aen de welke het lot valt, gaen voor de hoopen.

In het stryden ondernemen zy niet zonder beraed of overleg, en daerom doólen zy weynig; of indien zy missen, hunne misslagen zyn ligtelyk te herstellen. Zy houden voor beter dat men raed volgd, al is het dat hy zelfs kwaelyk uytvalt, als dat men iet onbedagtelyk zoude aenvatten; want zy laeten hun voorstaen dat den goeden uytval van eene onoverleyde zaek den mensch aenlokt om meer andere zonder overlegging te ondernemen; maer dat wel bedagte ouderwindingen, die nogtans eenen slegten uytval hebben, iemand omzigtiger maeken en beter op zyne hoede leeren wezen, op dat hem zulks niet meer zoude gebeuren. Ook zeggen zy, dat eenen mensch aen zyn beleyd niet kan toeschryven den goeden uytval van eene zaek die hy onbedagtelyk ondernomen heeft; maer dat het in tegenspoeden die iemand naer eene rype overweging overkomen, eenen troost is dat hy zig te vooren wel beraeden heeft, en dat

[p. 97]

dit kwaed door zyn misverstand of onoplettendheyd niet toegekomen is.

Door de dagelyksche handeling der wapenen, worden hunne ruyters niet alleer, sterker van lichaem, maer ook kloeker van moed; doch hunne neêrstigheyd komt meest uyt vreeze voord: want hunne krygs-wetten zyn zoo uytnemende streng, dat niet alleen ter dood veroordeeld worden de afvallige of veldvlugtige, maer ook menigvuldige andere om zeer geringe onagtzaemheden. Hunne krygsoversten zyn nog veel strenger en vervaerlyker als deze wetten; maer daer-en-tegen toonen zy hun zoo edelmoedig in het vergelden der goede, dat zy niet voor vreed aenzien worden in het kastyden der kwaede.

In den slag schynd het geheel leger maer een lichaem te wezen, door het goed order die in het zelve onderhouden word. De krygslieden zyn uyt 'er maeten wakker en veêrdig in het maeken van alderhande bewegingen; zy luysteren scherpelyk nae de bevelen van hunne oversten, en letten nauwkeuriglyk op de teekens die zy geven. Als hun van de zelve iet geboden word, zy ontzien geene menigte der vyanden, nog geene ongelegentheyd der plaetsen, maer peyzen dat de overwinning zoo veel te roemweêrdiger zal zyn. Mids zy alle hunne ondernemingen met rypen raed beginnen, en hun zoo vroomelyk te werk stellen, is het geenzins te verwonderen dat zy de paelen van hunne heerschappye zoo wyd uytgebreyd hebben, te weten langst den oosten tot over den Euphrates, langst den westen tot over den occeaen, langst den zuyden tot over het vrugtbaer land van Afrika, en langst den noorden tot over den Rhyn en den Donauw; schoon men nogtans met recht zoude mogen zeggen dat de erve of heerlykheyd minder is dan de eer. Dit zyn de woorden van Josephus

Te vooren schryft hy ook, dat de romeynsche trossers of naerloopers (van de welke eene groote menigte de legers volgden) ook zoo wel ten oorlog geoeffend waeren, dat 'er weynig onderscheyd was

[p. 98]

tusschen hun en de strydbaerste mannen. Ten tyde van vrede dienden zy hunne heeren in hunne oeffening, en in den oorlog stelden zy hun met de zelve ook in gevaer; zoo dat zy in de krygskonst nog in dapperheyd aen niemand behoefden te wyken. Hier in moet men de voorzienigheyd der Romeynen hoogelyks pryzen, die hunne knegten zoo wel leerden, dat zy hun niet alleen nut waeren in de noodwendigheden des levens, maer ook in den oorlog.

Volgens dat den zelven Josephus verhaeld, heeft den koning Agrippa in de kamp-plaets te Jerusalem, staende met zyne zuster Berenice in een verheven gestoelte, voor eene groote vergaedering van volk de volgende redevoering tot lof der Romeynen uytgesproken.