De historie van Belgis

XXI Kapittel.

Hoe de Romeynen hunne legers plagten neder te slaen, en hoe stiptelyk zy alle dingen beschikten.

Het binnenste deel hunner legerplaets, vervolgd den voornoemden historie-schryver, word verdeeld in verscheyde tenten, en haeren buytensten omtrek is gelyk eenen muer of vesting, versterkt met torens, op eenen gelyken afstand van malkanderen

[p. 94]

geplaetst. De ruymte tusschen deze torens stellen zy vol schietgeweêr, als groote boôgen en andere tuygen daer men pylen, schigten en steenen mede schiet of werpt. Zy maeken ook vier poorten aen hunne leger-steden, daer zy en hunne lastdraegende dieren gemakkelyk door konnen gaen als hun iets praemd. Van binnen verdeelen zy de zelve met breede straeten, even als in opene steden of dorpen. In het midden slaen zy de tenten van hunne kapiteynen en rot-meesters, en tusschen de zelve een rechthuys of plaets zeer gelyk aen eenen godentempel; zoo dat het schynt te wezen eene stad met haeste gemaekt. Daer is ook eene merkt, eene plaets voor de ambagtslieden, en andere voor de ruyters, kapiteynen en princen der orderen, daer zy recht doen, als 'er onder het krygsvolk eenige twisten ryzen. Het bevang of den omtrek der leger-stede is in weynig tyd, ja veel eer als men zoude dunken, sterk gemaekt, door de groote menigte der werklieden en hunne ongemeene vlyt in het arbeyden. In geval van nood, word dit bevang langs buyten omringd met eenen gragt van vier cubitussen diep en even zoo wyd.

Zy woonen in hunne tenten geheel gewapend en by compagnien verdeeld, hun zeer net en altyd bezig houdende. Alle dingen worden onder hun geschiktelyk en met voorzigtigheyd gedaen, gelyk als zy hout, water of koorn noodig hebben. Het is aen een ieder niet geoorloft noen- of avondmael te houden als het hem beliefd; maer zy moeten daer toe den bestemden tyd afwagten: desgelyks heeft elk zynen tyd om te slaepen. De waek-ueren worden met het trompet aengekondigd, en niets word gedaen zonder bevel. Des morgens gaen de krygslieden tot hunnen rot-meester, of honderdsten man, de rot-meesters begeven zig tot hunne hoofdlieden om die te groeten, en met hun gaen dan voords de hoofdmannen van alle de orders tot den opper-veldheer, die hun de noodige bevelen geeft, om de zelve vervolgens over te draegen aen hunne onderzaeten. Aldus worden zy in de veld-

[p. 95]

slagen alom gekeerd en gewend werrewaerds het noodig is, om den vyand aen te vallen en weder agterwaerds te trekken.

Als zy moeten opbreken, daer word een teeken met het trompet gegeven, waer op een ieder aen het werk valt, de tenten opnemende en alles veerdig maekende tot de reyze. Daer naer word het trompet weder geblaezen, tot teeken dat zy bereyd moeten wezen; en als zy hunne lastdraegende dieren gelaeden hebben wagten zy een derde teeken af, als in hunne wagen-stryden of wagen-spelen. Hunne legerplaets verbranden zy, om dat zy ligtelyk eene andere konnen sterk maeken, en ook op dat de zelve aen de vyanden niet ter baet zoude komen. Door dit derde teeken van het trompet word te kennen gegeven dat men moet optrekken, en aldus dwingen zy de gene die om eenige zaek agterblyven of te lang vertoeven, op dat niemand zynen rang zoude verlaeten. Den uytroeper of trompetter staet aen de regte zyde van den veldheer, tot drymael toe in hunne landtael vraegende of zy tot den optogt bereyd zyn. Hier op antwoorden zy ook drymael met luyder stemme en met een vrolyk gelaet, dat zy daer toe gereed zyn; ja zy voorkomen somtyds den vraeger, en vervuld zynde met eenen oorlogschen geest, steken zy met groot geroep hunne regte hand op, en trekken aldus gezaementlyk in goede order voord, elk zynen rang bewaerende even als in den oorlog.