|
| |
X Kapittel.
Hoe Godefridus Brabon tegen de Romeynen opstond, en op de zelve eene groote overwinning behaelde. Van zommige vermaerde Mannen.
In den tyd van de keyzers Adrianus en Antoninus rees 'er onder de vorsten en heeren van Gallia Belgica weder eene groote beroerte, ten opzigt van eene nieuwe belasting die de Romeynen deze landen wilden opleggen. Mids de gemelde heeren en het gemeynte hun daer tegen stelden, gaf het hof van Roomen aen den landvoogd Godefridus Brabon last om de voornaemste der wederspannige ter dood te doen brengen, benevens alle de pand-mannen van den tyd der voorgaende oproeren, die de Romeynen hem in handen gelaeten hadden.
Dewyl zig onder het getal dezer ter dood verwezene bevond eenen neef van Godefridus, genoemd Carausius, die alsdan Vlaenderen met den geheelen zeekant in bewaering had, zogt hy dit gebod niet te volbrengen, en verontschuldigde zig dieswegens ten besten dat hy konde; maer de Romeynen dwongen hem daer toe, en dreygden hem van zyn ampt te berooven indien hy niet gehoorzaemde. Hier op stelde hy alle de pand-mannen in vryheyd, vervoegde en verbond zig met de heeren en gemeynten dezer landen, en met den voornoemden Carausius, zynen neef. Naer dat zy alle de
| |
| |
Romeynen doodgeslaegen of verdreven hadden, die hun tusschen den Rhyn en de zee onthielden, maekte Godefridus groote gemeenschap met de Duydsche.
De Romeynen dit vernomen hebbende, zyn met groote magt nederwaerds gekomen, en hebben de stad Nervia of Doornyk stormenderhand ingenomen. Godefridus en zynen zoon Warnestus, ondersteund door Carausius, landvoogd van Vlaenderen, en de Duydsche, trokken hun tegen, en omringden die zoodaenig dat zy nergens konden weg geraeken. Als de Romeynen het groot gevaer zagen daer zy in waeren, stelden zy hun vroomelyk te weêr; maer de fortuyn was hun zoo geweldig tegen dat zy alle verslaegen wierden.
Den voormelden keyzer Adrianus wierd ook genoemd Elius. Hy was zeer ervaeren in het muziek, de geneeskonst en de grieksche tael; daer by eenen milddaedigen en deugdzaemen vorst. In zynen tyd leefde Plinius Novocomensis, eenen historie-schryver, die van de oorlogen die de Romeynen in Duydschland gevoerd hebben (in de welke hy tegenwoordig geweest is) 20 boeken geschreven heeft. Hy was Adrianus zoo aengenaem, dat dezen keyzer lief had alle die Plinius beminden.
Naer hem regeerde Antoninus Pius, welken toenaem hem gegeven wierd ten opzigt van zyne goedheyd. Dezen vorst zeyde menigmael, dat het liem aengenaemer was eenen borger in het leven te behouden, als duyzend vyanden te verslaen.
Zyne opvolgers in het ryk waeren Marcus Antonius Verus, en deszelfs broeder Lucius Aurelius Commodus. Den eerst-gemelden wierd Virissimus genoemd, dat is den alderwaeragtigsten. Hy was eenen philosooph, en Diogenes prees zyne standvastigheyd. Beyde deze keyzers kwamen met groote magt den Rhyn neder, oorlogden tegen de Duydsche, overwonnen hunnen koning Ariovistus, en bragten dit land weder onder de schatting der Romeynen. Van daer trokken zy nae de Nederlan-
| |
| |
den, en stelden eenen kapiteyn, genoemd Batontus Cecilius, op het geslegt kasteel van Roomenburg, het welk zy herbouwden en opmaekten, het zelve voorziende van sterke mueren en torens tegen de Batavieren. Het is in dien staet gebleven tot dat de Deuen en Noordmannen kwamen en geheel Duydschland en Gallien verdierven; zy wierpen het voornoemd kasteel ter neder, het welk sedert verwoest is blyven liggen tot nu toe. Ten tyde dat Maximilianus, koning van Roomen, in deze landen was, wierden aldaer uyt den grond gegraeven vele oudheden, naementlyk steenen met opschriften en letteren van de keyzers die het zelve kasteel voortyds belegerd en bestierd hadden. De Denen verdelgden ook het groot kasteel te Voerburg, voormaels gestigt door den koning Etseler of Aurindilus; als ook het kasteel te Valkenburg, en meer andere in deze en andere landen staende.
| |
Van Ptholemeus, den landmeter en sterrekundigen.
Ten tyde van den keyzer Adrianus, was den vermaerden Ptholemeus, geeboortig van Alexandrien, in groot aenzien. Hy was eenen uytmuntenden man in de landmeterye, en zoo ervaeren in de sterrekunde, dat hy daer veel meer by gevoegd heeft als dat hy 'er van beschreven vond. Men moet hem niet verwerren met Ptholemeus Philadelphus, koning van Egypten, die ook eenen grooten sterrekundigen geweest is.
| |
Van Secundus, den stilzwygenden philosooph.
In den tyd van den voornoemden keyzer wierd dezen natuerkundigen meester van Athenen ook hoogelyks geagt. Hy zweeg altyd en leyde een pythagorisch leven. De oorzaek van zyne stilzwygendheyd was deze: als hy uytgezonden was en in ellende omreysde om de vrye konsten te leeren, hoorde hy op zekeren tyd in de school zeggen dat de vrouwen uyt 'er aerd moedwilliger, neuswyzer en onbeschaemder waeren als de mannen. Het gebeurde langen tyd daer naer dat hy eens nae
| |
| |
huys trekkende, besloot te beproeven of zyne moeder (aen de welke hy, door zyne lange afwezendheyd, onbekend geworden was) ook van zoodaenigen aerd zoude wezen. Hy ging dan de rol van eenen vryer spelen, en stelde haer een onbehoorlyk byslaepen voor. Zy stond zyn verzoek toe; maer in plaets van zig met haer te verzaemen, lag hy als eenen zoon by zyne moeder, en sliep tusschen haere armen tot 's morgens toe. Als hy nu meynde op te staen, wederhield zy hem, zeggende: zyt gy dan tot my gekomen om my te tergen, dat gy my niet gedaen hebt na den aerd van eenen man?... Neen, moeder, antwoorde hy, het betaemd niet dat ik weder zoude in gaen daer ik uyt gekomen ben. Hier op vraegde zy hem wie hy was, en hy zeyde ik ben uwen zoon Secundus. De moeder dit hoorende, stierf terstond van schaemte. Secundus kreeg daer over een zoo groot leedwezen, dat hy zig, tot boet van deze misdaed, een eeuwig stilzwygen opleyde; willende aldus zyne tong, die de oorzaek van dit ongeval was, de straffe daer van doen draegen.
Als dit ter ooren van den keyzer Adrianus kwam, die op dezen tyd te Athenen was, ontbood hy dezen philosooph; maer ziende dat hy hem met groeten, vermaeningen, bidden nog dreygen van dit zwygen niet konde aftrekken, leverde hy hem in handen van den scherp-rechter, met bevel van hem ter strafplaets te leyden en tot spreken te vermaenen, hem het hoofd af te slaen indien hy, uyt vreeze van de dood, sprak; maer te spaeren en weder tot hem te brengen, ingeval hy standvastig bleef en zynen hals al zwygende uytreykte. Het wierd aldus uytgevoerd. Als den philosooph met de schouderen bloot op zyne knien zat, zeyde den beul tot hem: ô Secundus! waerom wild gy sterven? Spreekt en leeft; maer hy zweeg. Alsdan stak hy het zweêrd weder in de scheede, en leyde hem voor den keyzer. Adrianus aenzag dezen philosooph met groote verwondering, en begeêrde dat hy ten minsten zyne hand zoude laeten spreken,
| |
| |
indien hy voorgenomen had met den mond te zwygen. Naer dat hy ten dien eynde een schryftafelken met eene griffie had doen brengen, stelde hy hem vele zeldzaeme vraegen voor, die Secundus schriftelyk beantwoorde. Deze antwoorden zyn my wel bekend; maer zy zouden te lang vallen om hier te plaetsen.
| |
Van den beroemden geneesheer Galenus.
Ten tyde van Antoninus Pius, die naer Adrianus regeerde, leefde Galenus, die den vermaerdsten geneesheer der weireld was. Hy stierf in den ouderdom van 87 jaeren, op zee, gelyk zommige zeggen, op eene reyze die hy ondernomen had om de heylige plaetsen te bezoeken die van onzen Zaligmaeker eertyds bewandeld waeren. Mundinus noemd hem den prins der geneesheeren. Hy heeft de werken van Hippocrates verklaerd, doch lang naer de dood van dezen laetsten, gelyk wy in ons eerste boek, kap. 40, gezeyd hebben. Van hem schryft den H. Hieronymus tegen Jovianus.
Voor den tyd van Galenus zyn gevonden de dry specien van medecynen, te weten de methodica van Apollo: de methodisten agten geen element, tyd nog ouderdom, maer alleen het wezen der krankheyd. Zynen zoon Esculapius vond de emperetica: de emperetici volgen alleen de bevinding. Hippocrates verzinde de logica: de logici onderzoeken de oorzaek der ziekte.
Van den loffelyken en wyzen geneesheer Hippocrates, leest Aulus Gellius; Hieronymus, in zynen 24.sten epistel; en Isidorus, in zyn 4.de boek etymologiarium. Den gemelden Aulus Gellius leefde ook in dien tyd: hy was eenen edelen roomschen redenaer en grooten letterkundigen. Hy heeft het werk getiteld de Attische Nagten, in het land van Athenen opgesteld.
| |
Van den historie-schryver Trogus.
Den berugten historie-schryver Trogus Pompeïus, geboorlig van Spaguien, leefde ook in den
| |
| |
tyd van Antoninus Pius. Hy heeft alle de historien der weireld, van de regering van Ninus, koning van Assyrien, af, tot die van den roomschen keyzer Augustus, beschreven in 44 boeken.
| |
Van Justinus, philosooph en martelaer.
Dezen natuerkundigen meester, geboren binnen de stad Napels, was den leerling van Trogus Pompeïus voornoemd, wiens werken hy verkort heeft. Dezen philosooph zond den keyzer Antoninus Pius eenen boek van de onschuld der christenen tegen de heydenen als Triphon, vorst der Joden, Marcion en Cerdonus, ketters. Hy bestrafte ook met woorden Crescentius Ciniricus, als eenen verslinder. Om deze reden wierd hy zoo geweldig beschuldigd, dat men hem voor d'eere van den christenen naem ter dood bragt, hoewel hy den keyzer te vooren verzagt en gestild had.
Van den natuerkender Taurus, die in den zelven tyd geleeft heeft, zoude te lang vallen hier te schryven; wy zullen dus wederkeeren tot onze voornaeme stoffe.
|
|
Auteursrechtvrij