|
| |
| |
| |
De historie van Belgis.
XLVI Kapittel.
Van de vreedheyd der Zwitsers, hoe zy met 'er tyd magtig geworden zyn en het jok van hunnen hals geworpen hebben; van de strydbaerheyd en gewoonten der oude Swaven en andere Duydsche.
Wy hebben in het begin van dit derde boek gehandeld van den oorlog die Julius Cesar, den eersten roomschen keyzer, doch eer hy keyzer wierd, tegen de Zwitsers gevoerd heeft; dus zullen wy hier aentoonen wat voor een volk zy in oude tyden geweest hebben, en voorders een weynig handelen van de Swaven, daer de Duydsche alle onder gerekend waeren.
De veêrdige en kloekmoedige Zwitsers (nogtans nu wat vriendelyker en beschaefder van zeden) trokkèn eertyds met groote magt tegen die van Zurich, om dat zy het verbond met hun gemaekt overtreden hadden. Zy regtten in hun land eene schrikkelyke verwoesting aen, en als die van Zurich tegen de Zwitsers te velde kwamen, wierden zy schier alle gesneuveld. De grimmigheyd en woede der overwinnaers was zoodaenig, dat zy hunne verslaegene vyanden op het slagveld te zaemen bragten, tafels en banken van hunne doode lichaemen
| |
| |
maekten, de zelve openden, de herten met hunne tanden verscheurden en het bloed dronken.
Zwitserland is bewoond van een zeer strydbaer volk, aen zyne nabueren verschrikkelyk, tegen het welk hun vele vorsten moede, en zommige arm geoorlogt hebben. De Zwitsers willen zig volgens hunne wetten bestieren, en aen niemand onderworpen zyn; want zy worden eedgenooten genoemd, als onderling door eed verbonden wezende. In dit eedgenootschap zyn nu dertien gewesten, landschappen of heerlykheden, te weten: Zurich, Berne, Lucerne, Ure, Schweyts, Underwalden, Sug, Glaris, Basel, Sollothurn, Friburg, Schafhuysen en Appensel. Alle deze plaetsen zyn met malkanderen zeer nauw vereenigd, hebben de zelve wetten en worden ten naesten-by op de zelve wyze bestierd. Onder deze volkeren hebben die van Ure, Schweyts en Underwalden dit bondgenootschap eerst opgeregt, den adel van den welken zy onderdrukt wierden, hebben zy uyt hun land verdreven en hun zelven in vryheyd gesteld. Dit is geschied in het jaer 1315. Vervolgens hebben zig met deze eerste vervoegt de Lucerners, Sugers, Zurigers en Berners. Bazel heeft haer schier laetst van al met den hoop vereenigt.
Hier naer zyn ook in dit eedgenootschap getreden (doch zonder aen het zelve zoo streng verbonden te wezen als de andere) de Grauwbunders. In hun land is gelegen het lak de Comen, een groen staende water, voordkomende van de sneeuwbergen en berg-fonteynen. Zy hebben meest allegaeder zulke groote kroppen, dat zy de zelve op hunne schouderen konnen werpen, het welk zeer verschrikkelyk is om te zien. Naer deze zyn gevolgd de Lepontiers, Wallissers, Uragri, Santgallers, Muylhuysers en Rothwylers; zoo dat dit eedgenootschap nu in twintig landschappen bestaet.
Hoe sterk zy te zaemen verbonden zyn, heeft de kettersche leering, die voordloopt als de kanker, gelyk den apostel Paulus wel te recht gezeyd heeft, nogtans groote beroerten en oneenigheden onder
| |
| |
hun verwekt; want het land is byna geheel besmet geworden met de ketterye van Ulrik Zwingel, predikant van Zurich, waer uyt in het jaer 1531 eenen zwaeren en onnoodigen oorlog gerezen is tusschen die van Berne en Zurich met hunne bondgenooten, die den voornoemden ketter aenkleefden en zyne leering begunstigden, en de cautonnen van Lucerne, Ure, Schweyts, Underwalden en Sug, de welke hun aen het katholyk geloof hielden. Niet tegenstaende dat den ketterschen aenhang veel magtiger was, zoo wel van volk, als van krygsbehoeften en geld, dan de roomschgezinde, behaelden de laetstgemelde nogtans de overwinning, en wonnen vyf staende veldslagen naer malkanderen, door de hulpe van den Almogenden, die niet wilde gedoogen dat zy om hun goed geloof van hunne vyanden zouden verdrukt worden.
De Zwitsers zyn ook in verbond met de Fransche, die zy voor loon dienen, als hunne nabueren en vrienden van oude tyden. Zy worden aengelokt door de milddaedigheyd der fransche koningen, die voor de zwitsersche kinderen krygsloon betaelen van als zy nog in het lichaem van hunne moeder zyn; want als 'er zoontjens geboren worden, rekend men den tyd van als zy leven ontfangen hebben. Zwitserland is uytermaeten sterk, als omringd wezende van zeeën, style bergen en rotsen.
De Swaven hebben ook van ouds in groot aenzien en het hoofd der duydsche volkeren geweest; want Cornelius Tacitus schryft van de zeden der Duydsche aldus: hoewel de Germaenen of Duydsche in vele natien bestaen, die alle verscheyde naemen voeren, nogtans wierden zy voortyds in het algemeyn Swaven genoemd. Sedert kwamen zy in een wout te zaemen om hunne feesten te houden en aldaer wierd in het openbaer eenen mensch vermoord, waer van zy een deel offerden aen Isis, welke godinne in hun land zoude geweest hebben, gelyk hier vooren in het eerste boek, kap. 42 gezeyd is. Niemand ging in dit wout als met banden
| |
| |
gebonden, om daer mede te bedieden eenen die wat minder is dan Godt, wiens kragt door deze banden beteekent wierd. Als iemand van hun ter aerde viel, hy durfde geduerende de feest niet opstaen, maer wierd langs den grond voordgetrokken, tot bewys van Gods magt en hunne onderdaenigheyd.
Strabo zegt dat de Swaven de oudste Duydsche zyn. Sabellicus en Lucanus schryven dat zy aldaer gekomen zyn uyt Pruyssen of Lyfland, dat is Livonien. Zy plagten geene Livonen genoemd te worden, maer Linonen, na een volk Lini genoemd, gelyk wy elders gezeyd hebben; doch nu word in dezen naem eene V in plaets van de N gesteld en uytgesproken. Plutarchus pryst de Swaven boven alle andere volkeren van Germanien in lichaemsgesteltenis, verstand, hoflykheyd en zeden. Het is een schoon en beschaefd volk, het welk alle andere natien overtroffen heeft in deugd, grootmoedigheyd en magt. Zy hebben eertyds meesters van het keyzerryk geweest; maer de heerschappye is hun naermaels ontnomen, dewyl den scepter omgaet gelyk het rad des geluks.
Julius Cesar schryft in het vierde boek van zyne Commentarien, dat de Swaven alle de volkeren van Germanien in strydbaerheyd te boven gaen. Zy hebben honderd vlekken of plaetsen, van de welke iedere jaerlyks duyzend mannen uytzend om te oorlogen: ten eynde van het jaer trekken 'er duyzend andere uyt, en de gene die in het veld gelegen hebben, keeren weder om het land te bouwen en andere nutte oeffeningen waer te nemen. Zy gaen aldus te werk, op dat den akkerbouw, den kryg en de handwerken onophoudelyk zouden geoeffend worden.
Niemand onder de oude Swaven bezat eenig land in eygendom, maer het gebruyk daer van was gemeyn. Ook durfden zy niet langer dan een jaer in eene plaets woonen. Hunne voeding was koorn, doch meest vee, melk en wild, in het welk zy uytnemende behendig waeren om te vangen. Dit
| |
| |
alles deden zy om hun den arbeyd, de koude en andere moeyelykheden gewoon te maeken en daer door sterk te worden. Hunne kleeding bestond alleen in ongetouwde huyden, die zy rond hun lichaem wonden.
Zy zogten de kooplieden meer om hun den buyt te verkoopen die zy in den oorlog behaelden, als om iet van de zelve te koopen. De Gallen kogten van deze natie peêrden en andere beesten, die van de Swaven weynig geagt wierden; want zy waeren het ryden niet wel gewoon: daerom sprongen zy in den oorlog gemeynelyk van hunne peêrden en vogten te voet, Zy leerden deze dieren in dit geval stil staen, op dat zy als men die weder noodig had terstond by der hand zouden wezen. Niets hielden zy voor zoo onridderlyk als gezadeld te peêrd te ryden, en zulke ruyters wierden niet meer als vrouwen geagt; want een kleyn getal Swaven besprongen zomwyl eenen grooten hoop van deze zadel-ryders en sloegen die van hunne peêrden.
De Swaven dronken geenen wyn, om dat dien drank, zoo zy zeyden, de menschen week, vrouwelyk en ongeschikt maekt: daer wast nogtans goeden wyn in hun land, ja die beter is als den Rhynschen, naementlyk omtrent de rivier den Nekker, waerom hy Nekker-wyn genoemd word. Men vind in dit land nog verscheyde andere rivieren, by de welke zoo veel wyngaerden groeyen, dat het water, door den overvloed van druyven die daer in vallen, somtyds smaekt als of 'er wyn onder gemengeld waere. De Swaven waeren gewoon hun hair te krollen en op te binden in eenen knoop: hier aen wierden zy uyt de andere Duydsche, en de slaeven uyt de vrye persoonen gekend.
Aengaende den naem der Swaven en de gelegentheyd van hun land, ziet hier vooren in het 2.de boek, kap. 29. Ik vinde voorders dat de andere Duydsche die voortyds onder dezen naem begrepen waeren, ook zeer strydbaer geweest hebben; want zommige schryven als iemand van hun in den oorlog zynen schild verloos, dat hy daerom
| |
| |
voor eenen zekeren tyd uyt de godsdiensten en het gemeynte gesloten wierd; het welk by deze natie zoo schandelyk was, dat 'er vele zig zelven van het leven beroofden om deze straffe te ontgaen. Van eene diergelyke soort van volk schynt den roomschen historie-schryver Titus Livius ook te spreken in zyn 3.de boek, alwaer hy zegt: ‘alswanneer de Romeynen, onder Cato, oorlogden tegen de Spanjaerden die aen dezen kant van de rivier Iberus woonden, ontweldigden zy de zelve al hun geweêr; waer over zy zoo wanhoopig wierden, dat zommige zig zelven ter dood bragten. Het moest wel een wild volk wezen, vervolgd den gemelden schryver, dat zy zonder geweêr of wapenen, het leven bynae niet agtten.’
Ten tyde dat de Duydsche nog heydensch waeren, offerden zy Mercurius op zekere tyden menschenvleesch; en daer wierden wilde dieren geslagt ter eer van Hercules en Mars. Zy geloofden aen het lotwerpen en aen de voorzegging uyt het geschrey der vogelen, en schreeven den goeden of slegten uytval van hunne onderneming toe aen het wassen der maen, gelyk zulks bleek in den oorlog van Ariovistus, koning der Saxen, tegen Julius Cesar, daer wy in het 2.de kap. van dit 3.de boek van gehandeld hebben. Zy rekenden den tyd by de nagten, in plaets van by de dagen, gelyk de Gallen. Als zy ten oorlog trokken, zy voerden de beelden van hunne afgoden mede, op dat het krygsvolk door het aenzien der zelve, versterkt en aengemoedigd zoude worden om kloekmoediglyk te stryden.
|
|
Auteursrechtvrij