De historie van Belgis

[p. 433]

XXXIX Kapittel.

Van Karel-den-Grooten, die het Roomsch Keyzerryk overgebragt heeft tot de Duydsche.

De duydsche natie (waer onder de Vrieslanders, Westphalers en meer andere volkeren begrepen worden), is naermaèls tot zoo groote hoogheyd en magt gekomen, dat zy de keyzerlyke kroon, die door de gansche weireld vermaerd en ontzien was, de Romeynen uyt de handen geligt en tot hun ryk overgebragt hebben. Deze overvoering is geschied door het toedoen van Karel-den-Grooten, zoon des franschen koning Pepin, en geboren binnen de stad Ingelheym in de Rynchouwe, in het gebied van den palts-graeve.

Hier is te aenmerken dat Gallien en Duydschland in dien tyd maer een ryk en was; maer Carion wild bewyzen dat zy korts daer naer van een zouden gescheyden zyn, om dat onder de regering van Karel-den-Grooten, de vermaerde brugge, die hy met groote kosten omtrent Mentz over den Rhyn had laeten maeken, en aen de welke tien jaeren lang gearbeyd was, afgebrand wierd.

Eer hy keyzer wierd, regeerde dien vorst 22 jaeren als koning, en vervolgens 14 jaeren als keyzer; zoo dat hy in alles 36 jaeren geregeerd heeft. Hy was eenen dryvoudigen wonderbaeren man, te weten in heerschappye, in magt, in grootheyd, en in deugd of godvrugtigheyd. Hy heeft in het begin zyns ryks, de Sarracenen verslaegen in het land van Aquitanien. Hy voerde 30 jaeren lang oorlog tegen de Saxen, en bragt hun ten laesten tot het christen geloof; zoo nogtans dat hy daer-en-tusschen verscheyde andere oorlogen had.

Desiderius, koning der Lombarden, heeft hy overwonnen en gevangen gebragt te Lions. In dezen vorst eyndigde het ryk van Lombardien, naer 203 jaeren gestaen te hebben, te weten van het jaer

[p. 434]

Ons Heeren 572, alswanneer Justinus daer koning was, tot het jaer 775, wezende het zesde van Karel-den-Grooten voor zyn keyzerdom. Naer menigvuldige andere overwinningen, heeft hy Transilus, hertog van Beyeren, gekloosterd en zyne staeten ingenomen. Op den kerst-dag, door den paus Leo tot keyzer uytgeroepen zynde, bragt hy Italien met grooten arbeyd tot vrede. Hy heeft de Hongaeren of Hunnen acht jaeren beoorlogt, hun land ingenomen en met vele Duydsche bezet om het zelve te bewaeren; het welk de reden is dat 'er in Hongarien en Sevenbergen nog Duydsche woonen. Men schryft dat dien vorst groot en magtig goed by de Hongaeren gevonden heeft, gelyk het wel te gelooven is; want zy hadden over de 200 jaeren geoorlogt en in alle landen geroofd, zonder dat eenige vremde natien daer-en-tusschen in hun land gevallen waeren.

Vervolgens heeft Karel Bohemen in zyn geweld gekregen, en is opper-heer van geheel Italien, Gallien, Germanien, Bohemen, Hongarien, Spagnien, Dacien of Denemerken, Histrien en meer andere landen geworden. Ook hebben de barbaersche volkeren in Asia en Europa zyne magt ontzien en onder hem gebogen; maer hy was voornaementlyk eenen vyand van de ongeloovige Sarracenen of Mahometaenen, die hy in verscheyde plaetsen gedwongen heeft, als te Jerusalem, te Constantinopelen en in Spagnien.

Karel-den-Grooten was zoo sterk van lichaem, dat hy eenen gewapenden man, op zyne hand staende, van den grond tot boven zyn hoofd konde heffen; en gelyk in de gulde legende staet, hy sloeg eenen gewapenden ruyter, te peêrd zittende, met eenen slag dat hy man en peêrd kliefde. Hy konde de hoefyzers der peêrden met zyne handen gemakkelyk aftrekken. Hy was schoon van lichaem, maer vreed van aengezigt, en de lengde van zynen persoon was acht van zyne voeten, die zeer lang waeren. Hy was mild in gaeven, rechtveêrdig in zyne oordeelen, klaer en verstandig in zyne woor-

[p. 435]

den, en daer by uytnemende godvrugtig, gelyk de voorzeyde gulde legende getuygd.

Hy heeft dry hooge schoólen gestigt, eene te Bononien, eene te Parys en eene te Pavien. In de eerste leerd men de geestelyke en weireldlyke rechten, in de tweede de zeven vrye konsten, in de derde de genees- en artzeny kunde. Zy zyn vermaerd voor de alderbeste. De parysche school was voorgaendelyk te Roomen, en aldereerst te Athenen in Griekenland. Aldus heeft de school van Cracouw in Polen den naem van de vermaerdste in de sterrekunde te zyn, gelyk de Keulenaers hun beroemen dat zy de voornaemste in de godsgeleerdheyd en de H. Schriftuer hebben; maer dit zoude Loven en Parys hun nu ligtelyk belgen, die andere in dit stuk willen overtreffen, welke eer wy hun ook gelooven toe te komen. Daer plagt eertyds (zoo men zegt) te Toleden in Spagnien eene school te wezen, in de welke men de negromancie of zwarte-konst leerde.

Dezen eersten duydschen keyzer oeffende zig menigmael in de sterrekonst; over tafel liet hy zig voorlezen de werken van den H. Augustinus, den subtielsten der christene leeraeren; in de kerken hielp hy de getyden zingen, en zong zelve de lessen. Hy heeft de christelyke leering lief gehad, en zig geheel zyn leven aengesteld als eenen christelyken en godvreezenden monarch, en is ten laesten gerustelyk in den heer gestorven, naer dat hy de winden en ook de maenden hunnen naem gegeven had. Hy is voorwaer een ciersel der Duydsche en Fransche geweest.