De historie van Belgis

XXXVII Kapittel.

Van de Duydsche in Saxen, de Westphalers en de Vrieslanders.

Onder alle de volkeren van Duydschland, hebben de Saxen eertyds de vroomste en strydbaerste geweest, volgens het uytwyzen der oude kronyken. Alschryft Herodotus dat zy voordgekomen zyn van de Grieken, gelyk wy in ons 2.^de boek, kap. 29, gezeyd hebben, nogtans neemt den kronykschryver van Saxen hunnen oorsprong nog van veel hooger, naementlyk van eenen zoon van Noë, die in de arke zoude geboren zyn, en den welken hy Strophius noemd. Andere schryven dat de Saxen en Swaven afgestamd zyn van de naerzaeten van Alexander-den-Grooten; maer zulks is te verstaen met eene mengeling van verscheyde volkeren die in deze landen gevallen zyn, de welke lang te vooren bewoond geweest hebben.

Volgens Henricus van Hervort, heeft Saxenland zig eertyds uytgestrekt van de Elbe tot den Rhyn, gelyk men zien kan in zekere legende der heylige,

[p. 428]

die gewag maekt van twee Ewalden, de welke uyt Engeland gekomen zynde, de Saxen eerst tot het christen geloof bekeerden, omtrent het jaer Ons Heeren 687, en in dit land gemarteld wierden. Naermaels zyn deze volkeren weder van het christendom afgeweken. Dit land, gelyk den voornoemden schryver zegt, wierd verdeyld door de Weser, eene groote en snelle rivier, die Bremen doorstroomd hebbende in de zee valt: de streek van de Elbe tot de Weser was Oostveld genoemd, als oostwaerds gelegen zynde, en haere bewoonders Oostveldingen of Saxen: de andere, strekkende van de Weser tot den Rhyn, westwaerds, voerde den naem van Westveld, en de inwoonders dien van Westveldingen; desgelyks noemd men tegenwoordig de Oost- en West-Vrieslanders, of Oost-en West-Gotthen. Hedendags noemd men alleenelyk het land gelegen tusschen de Weser en de Elbe (in het latyn Alba genoemd), eenen grooten en vermaerden stroom, Saxenland, en het volk Saxen; en de gene die de streek van den Weser tot den Rhyn bewoonen, worden Westveldingen of Westphalers genoemd.

Van het Gerechts-hof de Veme in Westphalen.

Karel-den-Grooten voerde tegen de voorzeyde Saxen en Westveldingen eenen langduerigen oorlog, en bragt hun eyndelyk tot het christen geloof: doch hoewel zy belofden en zelfs zwoeren in het zelve standvastig te blyven, vervielen zy nogtans dikmaels in afgoderye. Om deze reden, gelyk Eneas Silvius tot den keyzer Frederik den III schryft, stelde Karel-den-Grooten over hun heymelyke rechters, aen de welke hy magt gaf om zoo haest als 'er iemand gevonden wierd die meyneedig was, zyn geloof afging, of eenige andere schandelyke daed bedreef, hun daer over terstond te doen straffen zonder alle de maeningen. Hy verkoos daer toe rechtveêrdige en treffelyke mannen, van de welke men niet behoefde te dugten dat zy iemand ongelyk zouden doen.

[p. 429]

Hier door wierden de Westveldingen bevreesd, en bleeven diesvolgens standvastig in het christen geloof; want zy zagen dat zoo wel de edele als onedele, zonder voorafgaende proces of eenige andere plegtigheden, met het strop gestraft wierden. Als iemand vraegde waerom dezen of dien gehangen was, wierd daer op slegts geantwoord dat hy zyn geloof verzaekt of eenig ander schelmstuk bedreven had.

Het zelve gerechts-hof is in dit land nog in wezen, onder de benaeming van het heymelyk gerecht of de Veme, welkers leden in de landtael scheffen genoemd worden, het welk zoo veel te zeggen is als schepenen. Deze roemen dat hun recht zig uytstrekt over geheel Germanien. Zy hebben eenige heymelyke gevaerten en verborgene gereedschappen daer zy de pligtige mede ter dood brengen. Dit gerechts-hof is merkelyk vervallen van zyne eerste agtbaerheyd; want men ontfangt nu onder deszelfs leden slegte en verworpene persoonen, die zig bemoeyen met zaeken die de burgerlyke neêring betreffen, daer het alleenelyk opgeregt wierd om over halsgedingen te vonnissen.

Aen deze vierschaer is nogtans tot Arensperg eene hervorming gedaen, nopende het onderhouden van de koninglyke instelling, de verkiezing der vrygraeven en schepenen, en de zaeken die aen hunne beoordeeling zouden onderworpen zyn. Het waeren naementlyk deze volgende:

1.	Alle die van den christen godsdienst afdwaelden, en in ongeloof vervielen.
2.	Alle die kerken, kerkhoven of koninglyke wegen, met eenen opgezetten wil, beroofden of ontrusten.
3.	Alle bekende verraeders, en die met valschheyd omgingen.
4.	Alle die eene kraem-vrouw bestonden aen te tasten.
5.	Alle dieven, moorders en brandstigters.
6.	Alle die tegen de eer deden, enz.

Aldus vind men in eenen boek handelende van het notaris-ampt, bladz. 80, gemaekt door Alexan-

[p. 430]

der Hughen, in de zwitsersche tael, tot Minder-Bazel, alwaer hy stads-schryver was.

Hoe de Vrieslanders vry geworden zyn, en wanneer.

Den voornoemden keyzer Karel-den- Grooten menigvuldige klagten hoorende van de Romeynen, die den paus Leo veel ongelyk en smaed aendeden, trok met groote magt nae Roomen, welke stad hy veroverde. Tot vergelding van de dapperheyd der Vrieslanders, die de eerste binnen de plaets geklommen waeren, maekte den keyzer hun vry; want zy waeren te vooren in dienstbaerheyd, tot bewys van welke zy banden om den hals moesten draegen en hun hair zoo lang laeten wassen dat het tot op hunne schouderen hing. Karel gaf aen dit volk verlof om hun hair af te snyden tot een teeken van hunne vryheyd.