De historie van Belgis

XXXIII Kapittel.

Van zommige getuygenissen wegens de manier van oorlogen en de strydbaerheyd der Gallen.

Aengaende de manier van oorlogen en de strydbaerheyd der Gallen, schryft Vincentius het volgende: de Gallen zyn ten allen tyde bereyd om oorlog aen te gaen en stryd te voeren. In het begin van alle stryden zyn zy uytnemende kloekmoedig en vroom, maer integendeel zyn zy seffens afgemat en magteloos en konnen geene langduerige armoede uytstaen. Over groote zaeken plegen zy dikmaels raed en ondernemen die gemeynelyk; maer zy moeten op het laetste meest altyd hun eygen verlies bekennen. Zy zyn bedriegelyk in hunne woorden, en het geen zy met dapperheyd niet konnen uytvoeren, brengen zy te wege door bedrog en arglistigheyd. Zy vinden ook tot alle dingen ligtelyk raed, zyn schrander en bekwaem om alle nieuwigheden te verzinnen, en bezonderlyk zeer ongestaedig en trouweloos; want zy maeken om eene geringe reden met alle menschen vriendschap of vyandschap.

Aldus spreekt den voornoemden schryver in zyn

[p. 415]

6.^de boek, kap. 2. Mids wy van de strydbaerheyd der Gallen handelen, heeft het my behaegd deze volgende aenspraek hier in te voegen, die den roomschen burgemeester Marcus Manlius tot zyn krygsvolk dede als hy de Gallo-Grieken ging bestryden. Titus Livius, den roomschen historieschryver, steld deze redenvoering in zyn 3.^de boek op de volgende wyze: ‘ridders en krygsmannen, het is my genoeg bekend, dat onder alle de volkeren die Asia bewoonen, de Gallen de dapperste en ervaerenste in het stryden zyn; dat zy, als eene stoute en hoogmoedige natie, die al oorlogende schier de gansche weireld door getrokken is, in Asia eene vaste woonplaets en stoel ingenomen hebben; doch hunne rasse lichaemen, groote schilden en lange zweêrden; hun geroep en gehuyl als zy den aenval willen beginnen; de groote teekenen van blydschap die zy toonen, met op hunne schilden te kloppen; het vreezelyk gehuyl en gedruys van hunne wapenen; alle welke bewegingen met voordagt gemaekt worden om hunne vyanden schrik aen te jaegen, konnen de Grieken vervaeren, als mede die van Phrygien en Carien, aen wie de zelve vremd voorkomen; maer de Romeynen, die de oploopen en gezwets der Gallen gewoon zyn, worden daer door niet verschrikt. Eertyds hebben zy, omtrent het water Alia, eens onze voorvaders verstrooyt en verslaegen; maer sedert hebben wy de Gallen wel 200 jaeren lang ter aerd gevelt, gekrent en verjaegd. Ook zyn 'er te Roomen van de Gallen alleen meer zege-feesten gehouden, dan van alle andere natien te zaemen. Dat zy ligtelyk te overwinnen zyn, zal blyken, indien gy hunnen eersten aenval en storm kond tegenstaen: want zy zyn in het begin zeer hevig en geweldig; maer het zweet loopt hun korts daer naer af, hunne leden worden vermoeyd en traeg, en gemeynelyk ontvalt hun ook het geweêr: de zonne, het stof en den dorst, (of gy geene wapenen tegen hun gebruykte) slaen de zwakke lichaemen en weeke herten der Gallen ter neder, zoo haest als hunne

[p. 416]

eerste vuerigheyd voorby is. Wy hebben dit niet alleen in groote veldslagen ondervonden, maer ook in eenen twee-stryd tusschen eenen van onze burgers en eenen franschman.¹

Titus Manlius en Marcus Valerius hebben bewezen en geleerd hoe de romeynsche deugd en kragt de uytzinnige oploopendheyd der Gallen kan overwinnen, en ik, Marcus Manlius, heb hun alleen terug gedreven, als zy in groote menigte het Capitolium te Roomen wilden beklimmen.

Onze voorvaders hebben geoorlogt tegen de gene die ongetwyffeld waere Gallen geboren waeren; maer die, de welke wy nu bevegten zullen zyn van hunnen aerd verbastert, als wezende eene vermenging van Gallen en Grieken onder malkanderen, waerom zy met eenen naem Gallo-Grieken genoemd worden. Ik ben veel meer bedugt dat wy door dien oorlog weynig eer zullen behaelen, als dat hy ons te zwaer zal vallen. Den koning Attalus heeft deze volkeren dikmaels verslaegen, verstrooyt en verjaegd. Gy moet niet denken, dat alleen de wilde dieren die men vangt, in den eersten hunne felheyd en vreede natuer behouden, en daer naer, door de langduerige menschelyke aentrekking, gedwaeg en tam worden; want op de zelve wyze word ook de stoutigheyd der menschen getemd. Beeld u derhalven niet in, dat de Gallo-Grieken tegenwoordig nog zyn het geen hunne voorouders eertyds geweest hebben: deze, gepraemt door armoede en gebrek van akkers, hun eygen land verlaeten hebbende, zyn getrokken door het woest en rauw gewest van Illyrien (nu Slavonien), en vervolgens door de landen van Pannonien en Thracien, die zy, naer gestreden te hebben tegen de stoutste en dapperste

1 Daer is eenen twee-stryd voorgevallen tusschen Titus Manlius en eenen kapiteyn der Gallen, aen welken kamp het verlies van het een of het ander heyr afhing, want zy waeren beyde slagveêrdig, en vermids Titus Manlius, zynen degen dwars door den gemelden kapiteyns lyf stoote, waeren de Gallen overwoonen, doch zy wilden hun niet overgeven en leverden de Romeynen slag, maer zy wierden ten onder gebragt. Even wierd Marcus Valerius op eenen anderen tyd uytgedaegd van een der Gallen en overwoon insgelyks zyne tegenpartye.

[p. 417]

natien, veroverden. Voorders zyn zy, naer menigvuldige rampen, groote moeyte en arbeyd, ten laesten in Griekenland gekomen, alwaer zy door den overvloed van alle dingen en den goeden aerd der inwoonders, allengskens hunne wilde en stoute natuer afgeleyd hebben, gemeynzaem en zagtmoedig geworden zyn. Waerlyk, en by den god Hercules, het is eene gewigtige zaek dat onze romeynsche krygslieden de wellustigheyd des lands van Asia neêrstiglyk schouwen; want de uytlandsche weelde is bekwaem om alle de kragten des gemoeds en der zinnen te verdooven: het zelve vermogen hebben ook de zeden en gewoonten der gene die onder ons woonen. Indien gy dan van uwen ouden aerd niet afwykt, gy zult onder uwe landgenooten in zoo groot aenzien zyn, als of gy de Gallen overwonnen laad.’

Uyt deze redenvoering van Marcus Manlius, (die den roem der Gallen buyten twyffel merkelyk verminderde, eensdeels om zyn volk te meer aen te moedigen, en ten anderen dewyl het natuerlyk is dat iemand de treffely ke daeden van zynen vyand tragt te verduysteren) blykt klaerlyk in hoe groot ontzag hunne wapenen van ouds geweest hebben. Al wierden zy van den voornoemden veldheer overwonnen op den berg Olympius, zulks was geen wonder; want zy hadden gebrek aen geweêr, en konden niet anders doen als steenen werpen, terwyl zy door de zweêrden van de Romeynen van alle kanten overvallen wierden. Bovendien waeren de laetstgenoemde ondersteund door den koning Attalus, door schutters en slingerwerpers uyt Candien, door voetvolk uyt de stad Trallis et het land van Thracien.

Perseus, koning van Macedonien, had op eenen tyd een zeker getal Gallen ontboden om met hem te oorlogen tegen de Romeynen (gelyk den zelven Titus Livius in zyn 4.^de boek verhaeld), met belofte van aen iederen ruyter tien, aen iederen voetknegt vyf en aen den hoofdman duyzend guldens op de hand te geven; maer het deêrde hem van

[p. 418]

het geld te scheyden: hy meynde de soldaeten te paeyen met lekkere spys en drank, en de kapiteynen met een geschenk van zommige pragtige kleederen; maer het konde hem niet lukken. Hier naer wierd Antigonus van den voornoemden vorst tot de Gallen gezonden, om te zeggen dat hy niet meer dan 5000 mannen behoefde; maer wanneer hem gevraegd wierd of hy het geld medegebragt had, wist hy niet wat antwoorden: dus keerden deze krygslieden, die al op weg waeren, weder nae hun land, zonder den koninglyken gezant iets te misdoen; maer zy beroofden en verwoesten alle de plaetsen die zy in het gebied van Perseus doortrokken.

Voorders schryft den meergemelden Titus Livius, dat 'er onder de Gallen twee benden wel geoeffende krygslieden waeren, de eene van 10,000 mannen te peêrd en de andere van een diergelyk getal te voet; dat deze laetstgenoemde zoo ras in het loopen waeren als de peêrden, zoo dat zy, als iemand in den stryd van zyn peêrd viel, terstond in zyne plaets daer op sprongen.