De historie van Belgis

XXX Kapittel.

Van de zeden en gewoonten der heydensche Gallen; van de Druïden en hunne leering.

Om dat hier vooren veel geschreven is van de oorlogen der Gallen, zullen wy hier handelen van hunne zeden en gewoonten ten tyde dat zy nog heydenen waeren, en daer naer van die der Germaenen of Duydsche.

In Gallien (te weten Gallien met alle deze Nederlanden, die 'er alsdan onder behoorden) heerschten niet alleen twisten, oneenigheden en muyteryen in alle steden, maer ook in alle dorpen, en schier in alle familien of huysgezinnen. De oorzaek van deze twisten en tweedragten waeren de vorsten, die het meeste gehoor en geloof hadden onder het

[p. 404]

volk, en volgens wiens wil en goeddunken alle zaeken geschikt en bestierd wierden. Het schynt van oude tyden vastgesteld te zyn, dat niemand van het gemeen volk hulp ontbreken zoude tegen de grootste en magtigste; want geenen oversten wilde toelaeten of gedoogen dat men zyne onderdaenen, of die van zynen aenhang waeren, zoude verdrukken of bedriegen: indien deze oversten anders gedaen hadden, zy zouden geen gezag onder hun volk gehad nog van het zelve niet geagt geweest hebben. Dit gebruyk was door geheel Gallien gemeen.

Alle de jurisdictien of steden waeren verdeeld in twee partyen of benden; want als Julius Cesar eerst in Gallien kwam, waeren de Hedui of Bourgondieren het hoofd van de eene bende, en de Sequanoisen van de andere: deze laetste hadden de minste magt; want de Bourgondieren hadden van ouds de grootste magt en gezag, en altyd veel volk onder hun gebied gehad. De Sequanoisen, om dat zy van de Hedui altyd verdrukt wierden, hadden zommige Duydsche en den koning Ariovistus tot hunne hulp verzogt, niet zonder merkelyke schaede van hunne tegenpartye; want door dien middel hebben zy het meeste deel van haeren edeldom verslaegen, en zyn zoo magtig geworden dat zy het grootste deel der Bourgondieren onder hun gebied bragten. Hier door is Diviciacus, hunnen kapiteyn gedwongen geweest nae Roomen te zenden om hulp tegen hun te verzoeken; en hoewel zy hem alsdan geweygerd wierd, hy heeft die nogtans naermaels verkregen als Julius zelve in Gallien kwam.

Alle de landen van Gallien, en de volkeren die de zelve in dien tyd bewoonden en van eenige agting waeren, wierden verdeeld in twee verscheyde staeten: het gemeyn volk hielden zy als slaeven die niets in eygendom bezaten, uyt hun zelven niets durfden nog konden doen, en in geene raedsvergaederingen geroepen nog aenhoord wierden. Zommige, als zy belast waeren met schulden of

[p. 405]

van de ryke verdrukt of verongelykt wierden, gaven hun in eygendom aen de edele, en wierden aldus hunne slaeven, op dat zy voor hun zouden verantwoorden en hun beschermen. Hier door kreegen deze edele over hun het zelve regt dat eenen heer heeft over zyne slaeven, die hy mag verkoopen of verzetten na zynen wil en believen.

Den tweeden staet van volk wierd uytgemaekt van de druïden: deze verschilden hier in van de edele of ridders, dat zy toegewyd waeren aen den dienst der goden. Zy offerden in het openbaer en in het heymelyk, tot zaligheyd en voordeel van het land en het volk, en zy hadden alleen de magt en bekwaemheyd om het volk te leeren, de wet en den godsdienst uyt te leggen. Tot hun kwaemen menigvuldige edele jongelingen om onderwezen te worden, en zy wierden van de zelve in groote eere gehouden.

Deze druïden hadden schier kennis van alle geschillen, het zy dat die in het heymelyk of in het openbaer gerezen waeren, en streeken daer vonnis over. Als 'er eenige booze daed bedreven was die verdiende gestraft te worden, als doodslag, diefte, enz. of was 'er eenig verschil over landen of erfenissen, men gaf hun daer kennis van: zy weezen de zaek na hun goeddunken, en stelden een ieder loon of straffe volgens dat hun toekwam. Als 'er iemand gevonden wierd die zig aen hunne bevelen niet wilde onderwerpen, dien verboden zy tegenwoordig te wezen daer zy offerande deden; dat is, zy sloegen hem in den ban, en dit wierd onder hun voor de grootste straffe gerekend die men iemand konde opleggen; want de gene die aldus uyt de sacrificien gebannen waeren, wierden voor openbaere zondaeren gehouden en van een ieder versmaed. Wanneer zy recht verzogten, het zy voor welke vierschaer zy kwamen, het wierd hun geweygerd; want zy hadden nergens gehoor, maer wierden alom aenzien voor eerlooze menschen.

Onder deze druïden was eenen oppersten, die magt en gezag over alle zyne medegezellen had.

[p. 406]

Naer zyne dood wierd in deszelfs plaets verkozen den genen die alle de andere in eer en weêrdigheyd te boven ging; maer als 'er vele in deugd en loffelyke hoedaenigheden gelyk waeren, dan droeg men deze weêrdigheyd op aen den genen die meest stemmen had. Somtyds liepen zy in de wapenen, en elk poogde met geweld dit ampt te bekomen.

Deze druïden waeren gewoon op zekere tyden van het jaer te vergaederen in eene plaets die men heden Chartres noemd, gelegen in het midden van Gallien, zoo dat zy een iegelyk even naer was. Zy kwamen daer te zaemen in eene plaets die zy na hunne heydensche manier gewyd of geheyligd hadden, en men wild dat het de zelve is die nu Druer genoemd word, en in het land van Chartres ligt. Wanneer zy daer vergaederd waeren, kwamen van alle kanten tot hun de gene die eenige processen of geschillen tegen malkanderen hadden: zy moesten zig aen hun vonnis gedraegen.

De manier van aldus te onderwyzen, te vonnissen en van alle zaeken kennis te hebben, was, gelyk zommige schryven, onder de druïden eerst gevonden in Engeland en van daer in Gallien gekomen; want die deze konst wel en volmaektelyk wilden leeren, plagten ten dien eynde nae Groot-Brittanien te reyzen. Istevon, den vierden koning der Duydsche, gelyk in ons 1.^ste boek, kap. 35 gezeyd is, zoude den oorsprong van deze druïden geweest hebben.

Zy waeren vry van ten oorlog te trekken en van alle schattingen of tribuyten, van welke lasten geene andere persoonen ontslaegen wierden; en dewyl zy zoo veel voorrechten hadden, kwamen 'er dagelyks menigvuldige lieden van zelfs tot hun. Daer wierden 'er ook eenige by hun gezonden van hunne ouders of vrienden, om goede voorbeelden van hun te zien. Alle die kwamen om van deze druïden onderwezen te worden, moesten vele veêrzen van buyten leeren. Zommige bleeven wel twintig jaeren by hun om lessen te ontfangen; maer het was aen niemand geoorloft hunne leer-

[p. 407]

stukken te schryven, schoon dat zy nogtans in alle hunne zaeken, zoo gemeyne als bezondere, de grieksche tael en letteren gebruykten. Het schynt dat zy dit deden om twee redenen: de eerste, dat zy niet wilden dat hunne geheyme wetenschappen en konsten onder den gemeenen man zouden komen; de tweede, op dat de gene die kwamen om van hun onderwezen te worden, zig niet t'eenemael zouden verlaeten op de letteren en het geschrift, maer hunne memorie te werk stellen, en alle dingen dus te sterker en vaster onthouden; want het gebeurd aen menigvuldige menschen, dat zy hun betrouwen te zeer op de schriften stellende, de neêrstigheyd in het leeren verliezen, en hun onthouden of memorie laeten verflouwen.

Onder andere leerden deze druïden dat de ziel van den mensch niet sterft, maer naer de dood van het een lichaem in het ander verhuysd: diesvolgens meynden zy dat de menschen hun te meer behoorden te voegen tot de deugden en goede zeden, en de dood te veragten. Voorders zy redekavelden en studeerden op de sterrekunde en den loop des hemels, op de grootte der weireld en der aerde, en op alle andere natuerlyke dingen, en eyndelyk op de kragt en magt der onsterffelyke goden (zoo zy meynden). Zy hebben door geheel Gallien aldus geleerd en hunne voorrechten behouden tot den tyd van den roomschen keyzer Tiberius, die hun, om de beroerten die zy menigmael onder den adel verwekten, uyt dit land gebood te vertrekken. Zy trokken derhalven nae Duydschland, alwaer zy in hunnen godsdienst bleeven tot dat 'er het christen geloof aengebragt wierd: zy waeren de eerste die het zelve omhelsden en aen het gemeyn volk voord verkondigden.

De andere soort van persoonen van staet in Gallien waeren de ridders of edele: deze, als 'er oorlogen ontstonden (het welk voor de komst van Cesar in dit land byna alle jaeren gebeurde), bereydeden hun alle ten stryd, het zy om vraek te

[p. 408]

nemen over het ongelyk dat iemand geschied was, het zy om iemand anders te onderdrukken; en hoe magtiger van volk iederen dezer edellieden was, hoe verder zyne heerschappye haer uytstrekte, en hoe grooter het getal van zyne onderzaeten was. Hier uyt kenden zy de genegentheyd die een ieder tot hun had.