De historie van Belgis

XXVII Kapittel.

Hoe Julius Cesar van de eene stad tot de andere reysde, en hoe hy zyne legioenen beschikte. Hoedaenigheden van dezen Vorst.

Naer dat Julius te Ambivaredos eenigen tyd gerust, en aldaer over verscheyde zaeken gehandeld had met Caïus Antistius, die van hem tot bevelhebber dezer plaets benoemd was, begaf hy zig op reyze om Holland te gaen bezigtigen. Hy kwam voor eerst aen eene sterke en hooge burgt, op den Rhyn gelegen, op welke plaets de stad Leyden nu staet. Vervolgens trok hy nae een ander kasteel, niet verre van daer, genoemd Rovenburg, het welk de Romeynen in zynen tyd gestigt hadden. Het is naermaels van de zee overstroomd. Van Rovenburg reysde hy nae Slavenburg, en liet ter plaets daer den Rhyn in de zee stort eenen sterken toren bouwen, die men naermaels Britten noemde, om dat hy tegen-over Groot-Brittanien of Engeland stond. Zommige oude boeken melden dat Claudius Cesar, den vyfden keyzer naer Julius Cesar, den voornoemden toren gestigt heeft. Andere zeggen dat hy den zelven niet eerst dede opbouwen, maer alleenelyk herstelde het geen daer aen vervallen was.

[p. 388]

Van Slavenburg nam Julius den weg nae Wiltenburg, op dien tyd eene stad wezende, en zond zyn volk om Catwyk te bezigtigen, het welk eene sterke plaets was. Eenige willen dat uyt Wiltenburg de stad Utrecht zoude gesproten zyn. Van Wiltenburg is hy getrokken nae Neomagum (nu Nimegen), alwaer de Romeynen langen tyd te vooren eene brugge hadden gemaekt om de Sicambren over den Rhyn te vervolgen, gelyk hier vooren gezeyd is. Van Neomagum begaf hy zig nae Tricht of Maestricht, daer zyn volk eene houte brugge over de Maes gemaekt had, en om de welgelegendheyd der plaets vele sterke huyzen gebouwd hadden; welke gestichten lang naer Cesars tyd gestaen hebben, tot eene heerlyke vertooning der roomsche oudheyd. Van Tricht is hy gereysd nae Atvaticum, nu Tongeren, die de hoofdstad van Braband en het land van Ludik was, gelegen eene myle of daer omtrent van de zee, die met eenen arm tot aen haere mueren kwam. Van de puynhoopen en overblyfselen van Tongeren heeft de stad Ludik haeren oorsprong genomen. Van Tongeren trok Julius nae Aken en van daer voord nae Keulen, alwaer die van Trier tot hem kwamen.

Ik vinde in een ander oud boeksken dat Cesar ook nae Gallien (nu Vrankryk) reysde, en onder wege stil bleef te Cameryk, welke stad hy den naem gaf van Kamer des H. Ryks, gelyk hy Brabon in Ambivaredos of Antwerpen markgraeve van het H. Ryk gemaekt had. Julius op zekeren tyd komende omtrent de plaets daer Valencyn nu staet, zag daer een groot getal zwaenen, hun geneêrende in de meêrschen en moerassen; daerom noemde hy die Swanendale. Het is nu Valencyn. Wanneer dien vorst, verzeld van Brabon, eens op de jagt was, viel eenen hert voor zyne voeten; hy liet dit dier leven en dede het eenen gouden band om den hals, op den welken dit koppel-vers te lezen stond:

Julius Cesar heeft my gevaên,
Maer door zyn edelheyd liet hy my gaen.

[p. 389]

Dezen hert zoude vele jaeren naer Julius dood geleeft hebben; en naermaels gevangen wezende, zoude men den halsband gevonden hebben in het afdoen van zyn vel, het welk daer over gegroeyd was door den hoogen ouderdom. Men rekend dat eenen houd gemeynelyk negen of tien jaeren leeft: een peêrd dry mael zoo lang als eenen hond; eenen mensch dry mael zoo lang als een peêrd; eene zwaen dry mael zoo lang als eenen mensch; eenen hert dry mael zoo lang als eene zwaen, en eenen draek dry mael zoo lang als eenen hert: want eenen draek kan duyzend jaeren leven, en is, volwassen zynde, wel twintig cubitussen lang, zoo Jacobus van Vitri en Augustinus schryven.

Voorders leest men dat Cesar twee mylen van Loven eenen arend schoot, die aldaer in de locht vloog; welk geval aen deze plaets den naem van Arschoot heeft doen geven, zoo men meynd. Hy liet daer voorders een kasteel of sterkte bouwen. Dit schynt my een verdigtzel te wezen, dewyl hier te land zelden of noyt arenden gezien zyn; 't en waer men zeyde dat 'er in dien tyd meer wildernissen waeren, of dat het eenen tammen arend was, die men op deze plaets gebragt en tot vermaek had laeten vliegen.

Terwyl Julius te Keulen was, overzag hy zyne krygsbenden, en leyde legioenen in alle de plaetsen daer zy noodig waeren. Hy zond Titus Labienus nae Lombardien, en Trebonius, zynen neef, met vier legioenen nae Gend, om de zelve van daer te verdeelen in verscheyde landschappen. Dezen kapiteyn leyde een legioen in Braband, het zelve verspreydende in verscheyde steden, als Tongeren, Maestricht, Loven, Leeuwen, Landen, Audenbosch, Antwerpen en meer andere plaetsen daer omtrent. Het tweede legioen verdeelde hy in Henegouw en Vlaenderen, in de naervolgende steden: Gend, Brugge, Sluys, Thoraut, Grevelingen, Calis, Terouanen, Atrecht, Doornyk, Ryssel, Comene, Cassel, Iper, Haerlebeke en andere sterke plaetsen, als Audenaerde, Aelst, en het kasteel

[p. 390]

van Pleumosien, nu Rupelmonde. Hy leyde het derde legioen in de landen over de Maes, als Holland, Zeeland, Vriesland, Gelderland, enz. Het vierde verdeelde hy in Picardien, in de landschappen van Vermandois en Rheyms, en in de gene op den zeekant gelegen, als Ponthieu en het Boulonesche, waer van Boenen of Boulonien de hoofdstad is. Cesar zond den kapiteyn Caïus Fabius met vier andere legioenen in Bourgondien, die hy hem insgelyks beval te bedeelen daer zy meest noodig waeren, om de Gallen door dien middel te wederhouden van wederspannigheyd en opstand tegen hem en de Romeynen. Hy wist door de ondervinding, die eene goede leer-meestersse is, dat de Belgen de sterkste, dapperste en strydbaerste mannen van geheel Gallien waeren; dat hy hun niet anders konde bedwingen als met zoodaenige bezettingen in hunne landen te leggen; en dat die van Bourgondien op de zelve wyze moesten bedwongen worden, dewyl zy in Gallien het grootste gezag hadden.

Naer dat Julius in deze landen van errewaerdsover alle dingen behoorlyk beschikt en geregeld had, trok hy voor de vyfde en laetste mael nae Italien. Eenige, en onder andere Vincentius, willen dat hy ook menigen bloedigen stryd geleverd heeft aen de Germaenen of Duydsche, en van deze natie meer dan 440,000 mannen verslaegen had. Andere verzwygen het getal der verslaegene. Van de Aquitaners, die over de rivier Geronde woonden, versloeg hy insgelyks 38,000, zonder die 30,000 Gallen en Barbaeren, de welke hy door zynen kapiteyn Galba dede verslaen.

Cesar in Italien komende vond geheel het land, in twist en beroerte. Vervolgens ontstond 'er groote oneenigheyd en oorlog tusschen hem en Pompeïus, waer in aen beyde de kanten vele roomsche vorsten en heeren deel namen; van welken oorlog wy in het begin van dit boek een weynig gehandeld hebben. In eenen veldslag die tusschen Julius Cesar en Pompeïus in Griekenland voorviel, verloos den

[p. 391]

eerstgemelden zyne slinke oog, en wierd daer-enboven door zyne borst en schouderen gesteken. In den zelven stryd verdedigde hy met een ongemeene heldhaftigheyd den ingang van een kasteel of blokhuys dat in zyne legerplaets stond, tegen eene ontelbaere menigte vyanden, zoo dat zynen schild in honderd twintig plaetsen doorslaegen was.

Julius wist de wapenen en peêrden uytnemende wel te handelen, en ging alle zyne krygslieden verre te boven in het uytstaen van last en moeyelykheyd. Hy reysde somtyds met het hoofd ongedekt nae wyd-afgelegene plaetsen, zonder hitte, koude, regen of andere ongemakken te ontzien. Als hy ergens spoedig begeêrde te wezen, hy doorliep rasselyk de wegen, of zwom met blaezen over de rivieren: aldus agterhaelde hy menigmael zyne boden die lang te vooren vertrokken waeren. In gevaerlyke stryden dede hy zyne ruyterye te voet vegten, om hun alle hope te benemen van te konnen vlugten. Hy was altyd den eersten om ter hulp te trekken de eene die in nood waeren, en stond dikmaels alleen tegen eene menigte vyanden. Die gevlugt waeren bragt hy weder tot het leger, en hy wist zyne soldaeten zoo grooten moet te geven, dat zy veeltyds dingen uytvoerden die volstrekt onmogelyk scheenen. Wanneer zyn heyr door de vyanden verstrooyd was, wist by het weder te vergaederen en over de zelve te doen zegepraelen. Hy was boven maeten streng tegen de meyneedige en verraeders; maer in tegendeel uytnemende mild en edelmoedig tot die hun getrouw en mannelyk gedraegen hadden. Zyne dappere ridders gaf hy den vleyenden naem van commilitones, dat is medegezellen, en hy liet hunne wapenen met goud of zilver vercieren, op dat zy te deftiger zouden stryden en te nauwer toezien dat zy die niet ontnomen wierden. Hy had deze ridders ook wonder lief; want als hy hoorde dat 'er te Titurien zommige van de zelve verslaegen waeren, was hy zoo bedroefd dat hy zyn hair nog baerd niet wilde laeten scheêren voor dat hy hunne dood gevroken

[p. 392]

had. Om deze reden wierd hy van zyne krygslieden zoo zeer bemind als ontzien, en zyne tegenwoordigheyd alleen was bekwaem om hun zoodaenig aen te moedigen, dat zy de aldergrootste gevaeren niet schroomden.