De historie van Belgis

XIX Kapittel.

Van Phisistratus, Hertog van Athenen, Cambyses, Koning van Persien, en den egyptischen afgod Serapis.

In dien tyd wierd Phisistratus, hertog van Athenen, om zyne geweldenaryen, uyt deze stad verdreven. Dus verzinde hy eenen middel om weder heer van Athenen te worden. Ten dien eynde liet hy zig van zyne gezellen met stokken slaen, wonden en kwetsen, en vertoonde zig met hun in deze gesteltenis aen eene van de poorten der gemelde stad. Hy dede al het volk by hem vergaederen, scheurde in hunne tegenwoordigheyd zyne kleederen, toonde zyne wonden die hy voor de stad zeyde ontfangen te hebben, en klaegde over hunne princen en raedsheeren, de zelve beschuldigende

[p. 223]

dat zy hem aldus hadden doen mishandelen om dat hy te ieverig voor het gemeene-best geweest had. Het volk geloofde zyne redenen, en nam hem andermael aen voor zynen heer en bestierder.

Dezen Phisistratus had eene dogter die van eenen armen jongeling zoo vuerig bemind wierd, dat hy zig niet konde wederhouden van de zelve in het openbaer te kussen, wanneer hy haer op zekeren tyd in eene straet te gemoet kwam verzeld van haere moeder. De moeder was over deze daed zoo gestoord, dat zy hem wilde doen ontlyven; maer Phisistratus zeyde: indien wy van het leven berooven de gene die ons beminnen, wat zullen wy dan doen aen die ons haeten en geêrne zouden vernielen, waer het in hunne magt?

Valerius, die het voorgaende geschreven heeft, verhaeld ook dat zekeren man, genoemd Arispis, tegen Phisistratus eens alle bedenkelyke verwytselen en scheldwoorden uytbraekte. Hier mede was hy nog niet te vreden, hy spouwde dien heer ook in het aenzigt. Hy verdroeg dit alles met geduld; maer zyne zoonen wilden het vreken en den man dood slaen, het welk hy hun verbood, zeggende: indien gy hem iet misdoet ik zal u doen straffen; want al dat hy gezeyd en gedaen heeft is in gramschap geschied, zoo dat hy zelve ten nauwsten niet weet wat hy bedreven heeft. Ik wil zynen toorn laeten overgaen, en zien wat voor eenen man hy dan wezen zal.

Arispis daer op geslaepen hebbende, wierd zeer verslaegen in het geen hy daegs te vooren bestaen had, en kreeg daer over zoo groot leedwezen dat hy zig zelven wilde doorsteken. Den hertog zulks vernomen hebbende, heeft zig vernederd en is zelve tot dien man gegaen om hem goeden moed te geven, hem verzekerende dat hy hem nog voor zynen vriend hield, gelyk hy te vooren gedaen had.

Op dien tyd was het ryk van Persien in eenen bloeyenden staet. Naer de dood van den mogenden koning Cyrus, is het zelve, gelyk Vincentius zegt, den tyd van acht jaeren bestierd geworden door

[p. 224]

zynen zoon Cambyses; maer andere zeggen niet veel meer dan een jaer. Al was dezen vorst eenen dwingeland en dronkaerd, hy heeft nogtans eene daed uytgevoerd om de welke hy in alle historien geprezen word. Vernomen hebbende dat eenen van zyne stadhouders in Asien, Sisamines genoemd, uyt geldzugt onrechtmaetige vonnissen gaf, dede hy hem dooden en het vel afstroopen. Vervolgens liet hy met dit vel den rechter stoel bekleeden die hy bezeten had, en benoemde deszelfs zoon Otanes tot het stadhouderschap, op dat hy de straffe zyns vaders gestaedig voor de oogen hebbende, zig zoude wagten van deszelfs voetstappen te volgen. Andere schryven dat hy levende gevild wierd, om dat hy zekeren persoon uyt nyd ter dood verwezen had.

Comestor schryft dat dezen Cambyses van Esdras word genoemd Artaxerxes of Assuerus; en in de histoirie van Judith geeft men hem den naem van Nabuchodonosor. Dezen vorst vermeerderde het erfdeel zyns vaders met het ryk van Egypten, dat hy veroverde, en in het welk hy de tempelen van Apis, Serapis en andere afgoden dede omwerpen en verwoesten. Vervolgens zond hy een heyr om den kostelyken tempel van Ammon te berooven; maer het wierd bynaer geheel ten onder gebragt door storm en onweder: veel versmagtten in het zand dat den wind met geweld tegen hun aendreef; mids het in Lybien, alwaer den gemelden tempel stond, zeer zandagtig is. Zy meynden zulks eene vraek van den voornoemden god te wezen. Aengezien hier gewag gemaekt word van den egyptischen afgod Serapis, hebben wy goed gevonden van den zelven eene breedere beschryving te geven.

Apis, gelyk Plinius getuygd, die hem zelve gezien heeft, was eenen stier den welken onvoorziens uyt een loopende water kwam, hebbende op zyne regte schouder een blinkende teeken, gelyk eene gehoornde maen. Wanneer het volk van Egypten terstond tot hem kwam geloopen, zingende en op

[p. 225]

allerleye instrumenten spelende, wierd dezen stier opgeheven in de lugt, en na maete dat hy zig in de lugt beweegde, beweegde zig ook het volk. Den gemelden stier verdween op den zelven dag dat hy verschenen was. Zommige zeggen dat hy vervolgens alle jaeren weder uyt dit water te voorschyn kwam, op den feestdag van Serapis; andere, dat hy zig alleenelyk vertoonde ten tyde van den rechtveêrdigen priester Heliopoleos, en niet in den tyd der onrechtveêrdige priesteren: daerom wierd hy voor eenen god gehouden; want men kende aen zyne verschyning de rechtveêrdigheyd der priesteren.

Augustinus, in zynen boek van de Stad Gods, schryft wegens den voornoemden afgod het volgende: ‘Apis, koning van Argos, voer over in Egypten, en stierf daer. Hy wierd daer naer Serapis genoemd, en van de Egyptenaeren als eenen god geëerd. Zy bouwden hem eenen tempel, en deden gebieden dat niemand zeggen zoude dat hy eenen mensch geweest was, op verbeurte van lyf en goed.’

Varro verhaeld dat in alle tempelen daer Isis en Serapis aengebeden wierden, een afgods-beeld stond het welk zynen vinger op de lippen hield, beteekenende dat men zoude zwygen dat zy menschen geweest waeren. De inwoonders van Memphis of Alcaïr vierden alle jaeren de geboorte van Apis: zy wierpen dan eene goude schotel in den Nyl, meynende dat dien god onder het water woonde en de zelve ontfing. Zy hielden dit feest zeven dagen, geduerende de welke de priesters van Apis bestand maekten met de krokodillen die aen het water woonden: door duyvels raed hinderden deze beesten in dien tyd niemand van alle die zig aen dit water kwamen wasschen; maer naer den zevensten dag, alswanneer de plegtigheden geëyndigd waeren, namen zy weder hunne gewoonelyke felheyd aen. Vincentius (uyt wie wy het voorzeyde getrokken hebben) zegt dat de Egyptenaeren in de dwaeling dezer afgoderye vielen, om dat zy het

[p. 226]

volk van Israël zoo deêrlyk verdrukten en benouwden. Ook hebben de Israëliten dezen afgod in de woestyne aengebeden in de gedaente van een goude kalf; want zy waeren ook inwendig verleyd door de wonderlyke dingen die zy daer van in Egypten gezien hadden. Ziet hier van voorder Rufinus, in zyne kerkelyke historie.