|
| |
XL Kapittel.
Van Wandalus, den negensten Koning der Duydsche, en wat in zynen tyd gebeurde; alsook van de vinding der Genees- en Heelkunde.
Naer Suevus is het duydsch ryk bestierd geworden door Wandalus. Zommige meynen dat hy de stad Gend gestigt heeft ontrent de plaets die men S. Baefs noemd, waer van het spreék-woord gekomen is: die noyt te S. Baefs was, was noyt te Gend. Hy heeft 45 jaeren geregeerd. Omtrent dezen tyd leyde Moyses het volk van Israël door de roode zee; welke zee aldus niet genoemd is van wegens het kouleur van haer water, maer van zekere roode steentjens die in den grond der zelve gevonden worden.
Eenige zeggen, dat Moyses, en naer hem Jada, aldereerst bestonden in den grond der zee te gaen. Andere willen dat Abinadab, Moyses volgde, vol van geloof zynde, terwyl de andere zeer bevreest waeren; waerom hy weêrdig geagt is geweest koninglyke geslagten voord te brengen. In deze zee is Pharaö Boscheüs (want daer regeerden in Egypten vele koningen naer malkanderen die allegaeder Pharaö genoemd waeren) met 200,000 mannen te voet, 50,000 te peêrd, en 600 stryd-wagens verdronken. Orosius schryft, dat 'er van dien wonderbaeren voorval nog zekere teekenen te zien zyn, als wagens en raders, die hun aen den oever of in het midden der zee menigmael vertoonen; en al is 't dat zy somtyds verstrooyd worden, den wind en den stroom doed die weder by een vergaederen, tot een teeken van vraek en eene leering voor de menschen, op dat zy Godt zouden vreezen. Josephus verhaeld, dat de pamphilische zee, gelyk
| |
| |
hy die noemd, haer ook eens geopend heeft, en eenen doorgang verleend aen Alexander-den-Grooten met zyne macedonische ruytery, om de hooveêrdigheyd der Persiaenen te vernederen.
Alsdan leefde ook den zee - god Neptunus; hy was een wonder kloek man ter zee, en heeft eerst de manier gevonden om oorlog schepen te bouwen, en aldus eenen scheep-stryd te voeren, zoo dat de heydenen meynden dat hy zulks niet zoude hebben konnen doen, indien hy geene heerschappy over de zee gehad had. Hy heeft by zyne vrouw Amphitrite vele nymphen gewounen, en by Ipomedia twee zoonen, Oëtum en Ephialtem, die de grootste reuzen geworden zyn. Men verbeeld hem met eenen dry-spriet, dat is eene soort van vork of riek met dry tanden, van de poëten alsdus vercierd volgens het maeksel der ankers en ander diergelyk scheeps-tuyg, of volgens de dry eygenschappen des waters, de welke hier in bestaen, dat het bevaerbaer is, vloeyd en gedronken kan worden.
Pluto, den broeder van Neptunus, wierd voor den god der hellen gehouden en zoude zyne verblyf plaets in het middenpunt der aerde hebben. Hy heeft de pragt der uytvaerden eerst gevonden, en de plegtigheden die over de doode uytgevoerd worden. Ook wierd hy den god der rykdommen genoemd, om dat alle schatten uyt de aerde voordkomen, in de welke hy zyne woonplaets heeft.
In dezen tyd is voorgevallen de grouwelyke geschiedenis van Tereüs, die naer Ericton het ryk van Thracien bestierd heeft. Dezen had by zyne huysvrouw Progne eenen zoon, Itys genoemd. Progne was zeer begeêrig om haere zuster Philomela te zien, die in Griekenland woonde, diesvolgens bad zy haeren man derrewaerds te reyzen en haer te haelen, het welk hy dede. Onder wege verkragte hy haer, hy sneed haer vervolgens de tong uyt, op dat zy deze daed niet zoude konnen aen den dag brengen, en verstootte haer alsdan. Schoon dat zy niet konde spreken, drukte zy nog-
| |
| |
tans alles wat haer gebeurd was met zekere letteren uyt in eenen doek, en zond dien aen haere zuster. Deze zulks verstaen hebbende, wist van gramschap niet wat beginnen, maer eyndelyk stak zy haeren zoon Itys de keel af, wiens vleesch zy braedde en uyt vraekzugt aen haeren man te eten gaf.
Het ryk van Italien was eertyds bewoond van menigvuldige Grieken, waerom men het zelve den naem van groot Griekenland gaf. Het is naermaels Latium en Saturnia genoemd, van wegen Saturnus, die dit land bewoond en bestierd heeft, naer dat hy van Jupiter verdreven was. Vervolgens is het Italien genoemd, na den naem van Italus, koning van Sicilien, die het zelve insgelyks geregeert heeft. Het voerd ook den naem van Hesperia, ten opzigte dat men met de sterre Hesperus uyt Griekenland in Italien kan zeylen.
Bartholomeüs agt Italien voor het beste en weeldigste onder alle de landen van Europa die westwaerds gelegen zyn. Ook heeft het de heerschappy gevoerd over alle andere gewesten der weireld, want de Romeynen dwongen alle volkeren, daer en was geenen bekenden hoek op den aerdbodem, of deszelfs inwoonders moesten voor het geweld hunner wapenen buygen. Men zegt dat Janus een paleys dede bouwen omtrent de plaets daer Roomen nu staet, en dat den koning Italus aldaer, op den Tyber, eene stad stigtte, die Alba genoemd wierd, eer dat Romulus Roomen gebouwd had.
Zommige schryvers willen dat op dezen tyd zoude geregeert hebben Ericton, den vierden koning van Athenen, die eerst den middel gevonden heeft om het goud en zilver uyt de mynen te graeven, gelyk men meynd dat in Thessalien de eerste goude penningen geslaegen zyn, tot een algemeyn verderf van de eenvoudigheyd der menschen, waer van vele de zelve meer uyt gierigheyd als tot gerief gebruyken. Den roomschen keyzer Constantinus heeft het geld aldereerst met kruyssen doen merken, op dat men daer door de armoede
| |
| |
van Christus indagtig wordende, de overtollige gierigheyd zoude verbannen, en de regtveêrdigheyd voor oogen hebben.
Esculapius, den zoon van Apollo en van de nymphe Coronis, bebouwde alsdan eerst het land van Epidauren, na het welk hy Epidaurius genoemd is. Men heeft hem ook gehouden voor den god der medecynen. Jupiter (die den broeder van Neptunus en Pluto was) heeft hem met den blixem geslaegen, om dat hy (gelyk de poëten verdigten) Hyppolitus, zoon van Theseüs en Antiobe, die door noodlottige schikking en goddelyk vonnis gestorven was, van de dood verwekt had. Pindarus schryft in tegendeel, dat hy van Jupiter aldus gestraft wierd om dat hy te veel geld van de zieken eyschte, en in het oeffenen der geneeskunde te baetzugtig was. Dezen god der medecynen Esculapius, wierd by de Romeynen aengebeden onder de gedaente van een serpent, het welk zy Epidaurius noemden, uyt de volgende oorzaek: alswanneer zy nae de stad Epidauren zeylden, om Esculapius van daer nae Roomen te brengen, op dat hy deze stad zoude verlost hebben van eene geweldige peste die de zelve alsdan verwoeste, geviel het dat 'er een vry groot serpent in hun schip kwam gesprongen, het welk zy den god Esculapius meynden te wezen, die zig aldus hervormt had, daerom voerden zy het mede nae Roomen, alwaer de Romeynen den gemelden god van dien tyd af ouder de voorzeyde gedaente aengebeden hebben. Wie dat eygentlyk de eerste uytvinders der lofweêrdige geneeskonst, geweest zyn, daer aen twyffeld men. Diodorus wilt dat Mercurius die eerst gevonden heeft, andere schryven deze eere toe aen zekeren Spis uyt Egypten. Macrobius meynd dat Apollo deze konst eerst zoude gevonden hebben, en dat zynen zoon Esculapius die naermaels verbedert en in het licht gebragt heeft. Polydorus schryft, dat Hippocrates deze wetenschap, die als gedood was, weder aen den dag bragt, en dat Avicenna en Galenus die naer hem oeffenden. Guido de
| |
| |
Cauliaco zegt, dat de geneeskunde 500 jaeren heeft verborgen geweest, te weten van in den tyd van Apollo en Esculapius, tot dat die van Hippocrates weder te voorschyn wierd gebragt. Dezen Hippocrates heeft 95 jaeren geleeft, en vele boeken over de heelkonst geschreven, maer ik geloof, zegt den voornoemden Guido, dat de werken van Galenus, ten opzigte van het goed order die in de zelve heerscht, meer geagt worden als de gene van Hippocrates. Galenus is naer Hippocrates gevolgd, en heeft het geen dat hy, als eenen goeden akkerman, gezaeyd had, opgehelderd en verbeterd. Ook was Galenus den voornaemsten meester in de oeffening dezer konst, tot den tyd van den roomschen keyzer Antonius, die 105 jaeren naer Christus geborte geregeerd heeft. Dezen Galenus leefde 80 jaeren, gelyk men in de levens-beschryvingen der oude philosophen vind. Tusschen hem en Hippocrates zyn, volgens het schryven van Avicenna, maer 300 jaeren verloopen; dog de regte waerheyd is 580. Van Galenus zeven boeken, Carthagenorum genoemd, is ons alleen de sluyt-reden overgebleven, zegt Guido.
Aengaende de heelkonst, men schryft de uytvinding daer van toe aen den Centaurus Chiron, den welken Hercules, met zeker kruyd, Centaurea genoemd, genezen heeft van eene voetwonde, veroorzaekt door het invallen van eenen schigt. Onder de Hebreeuwen zoude den patriarch Jacob de eerste zalve van balsem-kruyd aen zynen zoon Joseph gezonden hebben. Moyses verzinde aldereerst kaneel tot poeder te maeken, en het zelve met olyf-olie te vermengen; het welk men de oude Hebreeuwen de eerste aenleyding meynd gegeven te heliben om zalven te maeken en wonden te leeren heelen.
Hoe wysselyk of dwaezelyk zommige met de voorzeyde konsten gehandelt hebben, lust ons hier niet te onderzoeken, maer wy willen alleenelyk zeggen, dat 'er nog menigvuldige Hermocrates gevonden worden, de welke geen agt slaen op de
| |
| |
subtiele redenen van Hippocrates, die schryft, dat het leven kort is, de konst lang, den tyd snel, de ondervinding bedriegelyk en de uytkomst onzeker.
|
|
Auteursrechtvrij