De historie van Belgis

VI Kapittel.

Van den Hemel en het aerdsch Paradys.

Godt heeft den Hemel en de Weireld, met alle hunne vercierselen getimmerd, want hy eenen timmerman aller dingen is, zoo Salomon, in Ecclesiastes zegt, welke overgroote wonder-werken, hoewel wy die dagelyks aenschouwen, nogtans van ons in 't alderminste niet konnen begrepen worden. Den mensch kan niet werken zonder materie of stoffe, maer Godt werkte zonder voorbereyde stoffe en maekte alles van niet. Hy timmerde de kap des hemels eer hy de gronden der aerde leyde; daer in verschillende van de menschen, die eerst den grond van een gebouw moeten leggen, eer zy de kap daer over trekken, dus zyn alle de werken van Godt on begrypelyk, waerom hy eeuwig geloft en gebenedyd moet wezen.

Wanneer Anaxagoras op zekeren tyd gevraegd wierd tot wal eynde hy gemaekt was, antwoorde hy, den hemel en de sterren toonende: tot bespiegeling en aenschouwing van deze ben ik en alle menschen geschapen. Calcidius zegt, dat het alleen de bespiegeling en beschouwing is die onze gedag-

[p. 18]

ten ten hemel trekken, en dat wy, overvallen en omvangen zynde door de wateren van kwelling, onze oogen behooren op te slaen tot den schoonen hemel en te denken dat den prys van onzen christelyken stryd aldaer gelegen is; welken prys vry dierbaer moet zyn, aengezien hy in zoo een treffelyk huys verborgen ligt.

Ter oorzoek dat deze verhevene beschouwing haeren naem neemt van wegens de oogen, zoo noemden de stoïksche philosophen Godt een gezigt of licht, en als zy iet schoons of lieffelyk zagen, zeyden zy dat het de schoonheyd Gods geleek.

Den rabbi Moyses, van de hoogde der hemelen en planeten schryvende, zegt: dat iedere van de zeven planeten eene bezondere loop-baen of hemel heeft, d'eene hoogere dan d'andere; dat 'er tusschen iedere dezer loop - baenen zoo veel ruymte is als eenen mensch op slegten weg zoude konnen afleggen in den tyd van 500 jaeren, en gelyk 'er zeven loopkringen of planeet-cierkels zyn, is 'er van op de aerde, die men als het center of middenpunt aenziet, tot aen den hemel van Saturnus, die de opperste der planeten is, zoo veel tusschen ruymte als eenen mensch, insgelyks op slegten weg, zoude konnen afleggen in 7,700 jaeren, indien hy zoo lang konde leven. Hier toe zoude ieder jaer moeten gerekend worden op 365 dagen, en hy zoude dagelyks 40 mylen weegs moeten afleggen, elke myle gerekend op 2000 schreden, en iedere schrede op 3 voeten. De naemen der planeten zyn: Saturnus, Jupiter, Mars, Sol of de Zonne, Venus, Mercurius, Luna of de Maen. Boven deze zyn nog andere hemelen, daer de wis- en sterrekunde veel wonders van vertellen, waer in zy, om hunne bewyzen, beter te gelooven zyn als den voornoemden rabbi.

Onder andere vercierselen der weireld, heeft den almogenden Godt gemaekt een aerdsch Paradys, of eenen uytnemenden schoonen lusthof, en dien gesteld in den oosten. Men noemd dit paradys in 't latyn Hortus, dat is eenen hof, en in 't he-

[p. 19]

breeuwsch Eden, het welk weelde beteekend, gelyk Isidorus zegt, in zyn 15 boek, aen 't 2 kap. Beyde deze naemen zaemen gevoegd, beteekenen eenen hof van weelde, gelyk het aerdsch Paradys inderdaed is, ja eene kamer van blydschap, zoo als Damascenus zegt, in de welke, naer het schryven van Augustinus en Isidorus, dryderley hout geplant was tot onderhoud des levens. Door 't eerste hout des levens word Christus beteekend, die ons het leven wedergegeven heeft, dat ons door Adam benomen was; 't ander was het hout of den boom der onderhoudingen en der wellustigheyd, en 't derde der gehoorzaemheyd. In dezen hof zyn alle vreugden en wellusten die men kan wenschen of bedenken.

Zommige meynen dat den ganschen aerdbodem, voor den val van Adam, en voor den vloek Gods, die de aerde vermaledyd heeft, een paradys of eenen lusthof was; andere willen, dat Godt zelve het paradys zoude zyn, waer in Adam voor zyne zonde gewoont heeft. Laurentiu Frisius, bewyst nogtans dat het op eene plaets van den aerdbodem gelegen is, eenige beweêren dat het omhoog in de locht zoude hangen, zoo dat de wateren van den zondvloed tot daer niet gekomen zyn. Strabo en Beda, plaetsen het aerdsch Paradys ontrent het huys der Maene; maer Isidorus, in zyn 15 boek, zegt dit gelegen te wezen in den oosten, op den hoogsten berg die men vind. Van dezen berg stroomen de wateren in zoodaenigen overvloed, dat zy beneden den zelven eene zee maeken, en zy veroorzaeken in 't nederdaelen zoo groot gedruys, dat alle de nabuerige volkeren daer doof van worden, gelyk Basilius en Ambrosius getuygen. Uyt de voornoemde zee spruyten vier rivieren, die alle uyt eene fonteyn van 't paradys hunne oorsprong nemen. Dit paradys is nu besloten met eenen vuerigen muer, die tot den hemel toe opklimt. Isidorus, in 't 3 kap. van zyn 15 boek, zegt by de heydenen hier van veelerleye gevoelens te wezen, als by Virgilius, in zyn werk de Camp. Elis. en de Histor. Insul. Fortunat., en by Plinius.