Het Nieuvve Testament, dat is, Het nieuwe Verbond onzes Heeren Iesu Christi, Na der Grieckscher waerheyt in Nederlandsche sprake grondlick end trauwlick ouerghezett

Cap.xj.

1

HEt gelooue auer is eęn vast stœnsel deß dat ghehoopt werdt, eęn ghewißmaking deß dat men niet ziet.

2

Want door het zelue hebben de Olde tuyghniß bekommen.

3

Door’t ghelooue verstaen wy ^* dat de eęwen volmaeckt zijn door het word Godes, ^‡ op dat zy der onzichtbaren dinghen zichtbare [bewijzinghen] wurden.

* Gene.1.a.3 Psal.33.a.6 Ioan.1.a.10 Ephes.3.b.9 Colos.1.b.16

‡ Rom.1.c.20 Psal.19.a.1

4

Door’t ghelooue ^* heeft Abel Gode eęnen grooteren offer opgheoffert dan Cain, ^‡ door welcken hy betuyght is gheweeßt dat hy gherechtigh zy, dewijl God tuyghniß gaf van zynen gauen: end door’t zelue spreeckt hy noch, hoewel hy ghestoruen is.

* Gene.4.a.4

‡ mat.23.d.34

5

Door’t ghelooue ward ^* Enoch hénwegh ghenomen, op dat hy den dood niet zaghe: end ward niet vonden, daerom dat en God hénwegh nam. Want voor zynem hénweghnemen was hy betuyght dat hy Gode wel behaeghde.

* Genes.5.c.24 eccli.44.c.16 end .49.d.16 Sap.4.b.10

6

⁺Auer zonder ghelooue is het onmoghelick [Gode] te behaghen: want die tot Gode kommt, die moet gheloouen dat hy zy, end dat hy den, die hem zoucken, eęn loonuerghelder zy.

+ B

[p. 381v]

7

Door’t ghelooue vreęßde ⁺ Noe, end toebereydde de Arck, ter beholdinghe zynes huyß, doe hy door eęn Godlicke anspraack vermaent ward van dem, dat men noch niet zagh: door welcke [Arck] hy de wæreld verdommde, end is der gherechtigheyt die na dem ghelooue is, eęn ærfghenaem gheworden.

+ Genes.6.c.13. Eccl.44.c.17

8

Door’t ghelooue ^* gaf Abraham ghehoor, doe hy gheropen ward hénwt te gaen tot der plaetsen, die hy ter ærfniß entfanghen zolde, end ghingk hénwt end wist niet waer hy hén kommen zolde.

* Genes.12.a.4

9

Door’t ghelooue is hy eęn vrémd inwoner gheweeßt in dem gheloofden lande, als in eęnem vrémden: end woonde in hutten mit Isaac end Iacob den medeærfghenamen der zeluer toezegghing:

10

Want hy wachtde op eęn stad die gronduastigheyden heeft, ⁺ welcker bauwmeęster end schepper God is.

+ C

11

Door’t ghelooue ^* entfingk oock Sara zelue kracht ter zaadwærpinge, ^‡ end baerde bouen de ghetijdigheyt des olderdoms, want zy achtde den trauw die het toeghezegt had.

* Genes.17.c.19 end .21.a.2

‡ Luc.1.d.32

12

Daerom zijn oock van eęnem hoewel hy alrede berstoruen was, zo vele in menighte gheboren ^* als de sterren an dem hemel, end als het zand dat an dem ouuer der zeę is, welck ontallick is.

* Genes.15.a.5 Rom.4.d.18

13

^* Deze alle zijn ghestoruen na dem ghelooue, end hebben de toezegghinghen niet entfanghen, mer van verr ghe-

* Ioan.8.g.53

[p. 382r]

zien, end zick [daerop] vertroost, end hebben ze ghegroett, end beleden ^* dat zy gasten end vrémdlinghen op ærden waren.

* Gene.23.a.4 end .47.b.9

14

Want die zulcks zegghen, die gheuen [daermede] te kennen dat zy eęn vaderland zoucken.

15

⁺End wenn zy an dat ghedacht hadden van welckem zy waren wtghetoghen, hadden zy ia ghewißlick gheleghenheyt wederom te keęren.

+ D

16

Nu auer hebben zy lust na eęn beter, dat is, eęn hemelsch: daerom schaemt zick God hœrer niet ^* te heeten hœr God: want hy had hen eęn stad bereydt.

* Exod.3.b.6 Matt.22.c.32 Act.7.d.32

17

Door’t ghelooue ^‡ offerde Abraham den Isaac, doe hy verzocht ward, end offerde den eęngheborenen, welcker de toezegghinghen entfanghen had:

‡ gen.22.b.10 Eccl 44 d.23

18

(Uan welckem ghezegt was, ^* In Isaac zal dy eęn zaad ghenaemt werden,)

* Gen.21.b.12 Rom.9.b.7 Gal.3.d.29

19

End ouerleyde: God ware machtigh oock van den dooden op te wecken. Daerom hy en oock op eęn verghelijcking [der wederopstanding] wederkreegh.

20

Door’t ghelooue, ^* zeghende Isaac van toekomstighen dinghen den Iacob end Esau.

* Gen.27.d.28 f.39

21

Door’t ghelooue ^* zeghende Iacob doe hy starf, beyde Iosephs zoons: ^‡ end anbad op zyner rouden spitße.

* Gene.48.c.15

‡ Ge.47.g.31

22

Door’t ghelooue ^* melde Ioseph van dem wtgangk der kinderen Israels doe hy starf, ⁺ end ghebood van zynen ghebeęnten.

* Gen.50.d.24

+ E

[p. 382v]

23

Door’t ghelooue ^* ward Moses dry maanden lang verborghen van zynen ⁺ olderen doe hy gheboren was, daerom dat zy zaghen dat het eęn zeęr hupsch kindeken was, end vreęßden zick niet voor des kœnings ghebod.

* Exod.2.a.2 Act.7.c.20

+ Gr. vaderen

24

Door’t ghelooue weygherde Moses, doe hy nu groot ward, eęn zoon te heeten der dochter Pharaonis,

25

^* End verkooß veel lieuer mit dem volcke Godes onghemack te lijden, dan eęn tijdlicke wellust der zonde te hebben:

* Psal.84.c.11

26

End achtde de smadigheyt Christi vœr grooter rijckdomm, dan de schatten die in Egypten waren: want hy zagh op de loonuerghelding.

27

Door’t ghelooue verliet hy Egypten, end entzagh zick niet voor der verbolghenheyt des kœnings: want hy hield zick vast op den onzichtbaren, euen als zaghe hy en.

28

Door’t ghelooue ^* hield hy het Pascha end het bloeduerghieten: ⁺ op dat de verdæruer der eęrstgheborenen ze niet raeckte.

* Exod.12.d.21

+ F

29

Door’t ghelooue ^* ghinghen zy door het roode meer als door het drooghe [land]: welck de Egyptenaers [oock] verzochten, end wurden verzopen.

* Exo.14.e.22

30

Door’t ghelooue ^* vielen de mueren Hiericho doe zy zeuen daghen omringt gheweeßt hadden.

* Iosue.6.c.20

31

Door’t ghelooue ^* verghingk Raab die hoere niet zampt den, die onghezegghelick gheweęßt hadden, ^‡ doe zy de verspiehers mit vreden opnam.

* Iosue.6.d.23 Iacob.3.d.25

‡ Iosue.2.a.1

[p. 383r]

32

End wat zeg ick meęr? want de tijd wurde my te kort, wenn ick zolde vertellen van ^* Gedeon, end ^‡ Barac, end ^* Sampson, end ^‡ Iephthae, end ^* Dauid, end ^‡ Samuel, end den Propheten.

* Iudic.6.b.11

‡ Iudic.4.a.6

* Iud.13.d.24

‡ Iudi.11.a.1 end .12.c.7

* 1.sa.17.f.45. Ec.47.a.3.4

‡ 1.sa.12.c.20

33

Welcke hebben door’t ghelooue kœningkrijcken wtghestormmt, gherechtigheyt ghewracht, toezegghinghen bekommen, ^* der leęuwen monden ghestopt,

* 1.sa.17.e.35. Eccli.47.a.3 Dani.6.f 22 1.Mac.2.f.60

34

^‡ Des vuers kracht wtghelescht ^* des zwærds mond entulohen, ^‡ zijn krachtigh gheworden wt zwackheyt, zijn stærck gheweeßt im strijde, ^{+ *} hebben der vrémden hærlæghers nederghelegt:

‡ Dani.3.g.25

* 1.reg.19.a.3

‡ Esa.38.d.21.

+ G

* Iudit.15.a.1

35

^‡ De vrauwen hebben hœre dooden van der opstandinghe entfanghen. Anderen auer zijn wtghespannen gheweęßt end hebben gheęn verlossing anghenomen, op dat zy eęn beter opstanding verworuen.

‡ 1.re.17.d.23 2.Reg.4.f.36

36

Anderen auer zijn mit bespottinghe end gheęsselen verzocht gheweeßt, daertoe oock ^* mit banden end kærcker:

* Iere.20.a.2

37

^‡ Zy zijn ghesteęnight, doorzaeght, verzocht, door slagh des swærds ghestoruen, ^* zy zijn ommhær ghegaen in schaapspelssen end gheyten vellen, mit kommer, mit druck, mit onghemack:

‡ 1.reg.21.d.31

* 2.Reg.1.b.8 Matt.3.a.4

38

Welcker de wæreld niet wærd was: hebben ghedoolt in woestijnen end berghen end kuylen end holen der ærden.

39

End deze alle zijn door het ghelooue betuyght, end hebben de toezegghing niet ⁺ bekommen.

+ Of, behaalt.

40

Dewijl God wat beters vœr ons

[p. 383v]

voorzien had, op dat zy niet zonder ons volkommen ghemaeckt wurden.