Het Nieuvve Testament, dat is, Het nieuwe Verbond onzes Heeren Iesu Christi, Na der Grieckscher waerheyt in Nederlandsche sprake grondlick end trauwlick ouerghezett

Cap.xiij.

1

DAr waren auer te Antiochien in der Ghemeynte die dar was, ^* zommighe Propheten end leęrmeęsters, naemlick, Barnabas end Simon gheheeten Niger, end Lucius van Cyrenen, end Manaen Herodis des vieruorsten medeopbringhelingk, end Saulus.

* Act.14.d.26

2

Doe zy auer dem Heęre dienden end vastden, zeyde de heylighe Gheęst: ^* Zonderet my Barnabam end Saulum wt tot dem wercke daer ick ze toe beropen heb.

* Act.9.c.15 end .22.e.21 Rom.1.a.1 Gal.1.c.15. end .2.b.8 Ephe.3.b.8 1.Tim.2.b.7 2.Tim.1.c.11

[p. 225r]

3

^* Doe vastden zy end baden, end leyden de handen op ze, end lieten ze gaen.

* Act.6.b.6. end .8.c.16 end .19.a.6

4

Deze dan wtghezonden van dem heylighen Gheęst, ghinghen hénaf tot Seleuciam, end van daer scheepten zy na Cypren.

5

End doe zy tot Salaminen quamen, verkondighden zy het word Godes in der Iœden Synagoghen. Zy hadden auer oock ^* Ioannem tot dienaer.

* Act.12.d.25

6

End doe zy het eyland doorreyßden tot Paphos toe, vonden zy ^* eęnen tooueraer, die eęn valsch propheet end Iœde was, die hiet Bariesus,

* Act.8.b.8 end .19.a.6

7

⁺Welcker was by Sergio Paulo dem stadholder eęnem verstandighen manne. Deze entbood Barnabam end Saulum, end begærde het word Godes te hooren.

+ B

8

Hen auer ^* wederstond Elymas (d’welck is eęn tooueraer: want alzo werdt zyne naem wtghelegt) end zocht den Stadholder van dem ghelooue af te wenden

* Exod.7.b.11

9

Saulus auer, die oock Paulus [hiet] voll heylighen Gheęstes, zagh staerlick op hem,

10

End zeyde: O du voll aller list end aller valscheyt, kind des duuels, viand aller gherechtigheyt, zalt du niet opholden te verkeęren de rechte weghen des Heęren?

11

End nu zie, de hand des Heęren ouer dy, end du zalt blind zijn, end de zonn eęn tijd lang niet zien. End van stonden an viel op hem donckerheyt end duysterniß, end ghingk ommhær, end zocht handleyders.

12

Als de Stadholder zagh dat dar gheschiedde, gheloofde hy, end verslough

[p. 225v]

zick ouer der leęre des Heęren.

13

Doe auer Paulus end die mit hem waren, van Papho scheepten, quamen zy tot Pergen [in dem lande] Phamphylie. ^* Ioannes auer entweeck van hen, end keęrde weder na Hierusalem.

* Act.15.g.38

14

Zy auer reyßden voord van Pergen, end quamen tot Antiochien [in dem lande] Pisidie: ⁺ end ghinghen in de Synagoogh am daghe der Sabbathen, end zaten neder.

+ C

15

Na der lectie auer der Wet end der Propheten schickten de Ouersynagooghmeęsters tot hen, end zeyden: Mannen broeders, hebbbet ghy by v eęnighe rede der vermaning tot dem volcke, zo zegghet an.

16

Doe stond Paulus op, end wenckte mit der hand, end zeyde: Ghy Israelitische mannen, end die ghy God vreęzet, hooret toe:

17

De God dezes volcks Israels heeft wtuerkoren ^* onze Uaders end het volck verhooght, doe zy vrémde inwoners waren im lande Egypti, ^* end heeft ze mit opgheheuenem arme wt dem zeluen wtgheuoert.

* Exod.1.a.1

* Exod.13.c.16

18

^* End verdrough by viertigh iaren lang hœre zeden in der woestijne.

* Exodi.16 Nu.14.f.34 Psal.95.b.10 Ezech.4.b.6

19

End roeyde zeuenerley volcken wt in dem lande Chanaan, ^‡ end bedeęlde onder ze na dem lotte der zeluer land.

‡ Iosu.14 a.2

20

End daerna ^* gaf hy hen Richters by vier honderd end vijftigh iaren lang tot op den Propheet Samuel.

* Iudic.1.a.2 end .3.b.9

21

^‡ End daerna begærden zy eęnen kœ-

‡ 1.Sam.8.a.5 Osee.13.c.11

[p. 226r]

ningk ^* end God gaf hen Saul den zoon Cis eęnen mann wt dem gheslæchte Beniamin, viertigh iaren lang.

* 1.Sam.9.c.15 end .10.a.1

22

⁺End doe hy den zeluen afzettde ^* verweckte hy hen Dauid tot eęnem kœningk, van welckem hy oock tuyghde, end zeyde: ^* Ick heb vonden Dauid den zoon Iesse, eęnen mann na mynem herten, welcker zal doen allen mynen wille.

+ D

* 1.Sa.16.c.13

* 1.Sa.13.c.14 Psal.89.c.21 Act.7.f.46

23

^‡ Wt dezes zade heeft God na der toezegghinghe Israeli opgheweckt den Zalighmaker Iesum,

‡ 2.Sa.7.b.12 Psal.132.b.11 Esa.11.a.1 Act.2.e.30 Rom.1.a.3 2.Tim.2.a.8

24

^* Als dan Ioannes te voren allem den volcke Israels predickte den Doop der ghemoedbetering voor dem anghezichte zyner ankomst.

* Matt.3.a.1 Marc.1.a.2 Luc.3.a.3 Ioan.3.c.23

25

Als auer Ioannes den loop veruulde, zeyde hy: Wen achtet ghy my te zijn? ^‡ Ick bin’t niet: mer zie, hy kommt na my ^* welckes voetschoen ick niet wærd bin te ontbinden.

‡ Ioan.1.c.20

* Matt.3.c.11

26

Ghy mannen broeders, ghy kinders des gheslæchtes Abrahe, end die onder v God vreęzen, ^* v is het word dezer zaligheyt wtghezonden.

* Matt.10.a.6 Act.3.d.26 end .13.g.46

27

Want die te Hierusalem wonen end hœre Ouersten ^‡ dewijl zy dezen niet kenden, hebben oock de stemmen der Propheten (welcke op alle Sabbathen ghelezen werden,) veruult, end hem verdommt.

‡ Ioan.16.a.3 Act.3.c.17 1.Cor.2.b.8 1.Tim.1.c.13

28

^* End hoewel zy gheęn oorzaeck des doods vonden, zo begærden zy van Pilato dat hy hem ommbrochte.

* Matt.27.c.20 Marc.15.a.11 Luc.23.c.18 Ioan.19.a.6

29

⁺Als zy auer alles volbracht hadden wat van hem gheschreuen was, namen

+ E

[p. 226v]

zy hem van dem holte, end leyden hem in eęnen grafsteęn.

30

^* Auer God heeft hem opgheweckt van den dooden.

* Mat.28.a.6 Marc.16.b.6 Luc.24.a.5

31

^‡ End hy is ghezien gheweeßt velen daghen lang van den, die t’zamen mit hem hénop van Galiléa na Hierusalem ghegaen waren, welcke zyne tuyghen zijn by dem volcke.

‡ Mar.16.c.14 Ioan.20.d.19 end .21.a.1 Act.1.a.3 1.Corin.15.a.5

32

End wy euangelizeren v ^* de toezegghing die tot den Uaderen ghedaen is,

* Gene.3.c.15 end .22.d.18 end .26.a.4 end 49.b.10 Deut.18.b.15 2.Sa.7.b.12 Psal.132.b.11 Esa.4.a.2 end .7.b.14 end .9.b.6 end .40.c.10 Ierem.23.a.5 end .33.c.14 Ezech.34.f.23 end .27.f.24 Danie.9.f.24

33

Dat God de zelue an ons die wy hœre kinders zijn, veruult heeft, in dem hy Iesum opgheweckt heeft, als oock in dem anderen psalme gheschreuen is: ^‡ Du bist mijn Zoon, huyden heb ick dy gheboren.

‡ Psal.2.b.7 Hebr.1.b.5 end .5.b.5

34

Dat hy hem auer heeft van den dooden opgheweckt dat hy voordan niet meęr zolde in verrotting keęren, heeft hy alzo ghezegt: ^* Ick zal v de heylighe de trauwe [toezegghinghen] Dauids gheuen.

* Esa.55.a.3

35

Daerom zegt hy oock in eęner anderer plaetse: ^‡ Du zalt niet toelaten dat dijn Heylighe verrotting zie.

‡ Psal.16.c.10 Act.2.e.31

36

^* Want Dauid doe hy zyner tijd ghedient had, is door den raad Godes entslapen, ⁺ end tot zynen Uaderen ghedaen, end heeft verrotting ghezien.

* 1.Reg 2.b.10 Act.2.e.29

+ F

37

Den auer God opgheweckt heeft, die heeft gheęn verrotting ghezien.

38

Zo zy het v nu kond mannen broeders, ^‡ dat v verkondight werdt quijtlating der zonden door dezen ^* end van allen dinghen waervan ghy door de Wet Mosi

‡ lu.24.g.46 1.Ioan.2.b.12

* Rom.3.d.28 end .8.a.3 Gal.2.c.16. Hebr.7.c.18

[p. 227r]

niet kondet gherechtuærdight werden.

39

^‡ Zo wie an dezen ghelooft, die werdt gherechtuærdight.

‡ Rom.10.a.4

40

Zo ziet nu toe dat niet ouer v komme, dat in den Propheten ghezegt is.

41

^* Ziet ghy verachters, end verwonderet v, end verzwindet: want ick wercke eęn werck in uwen daghen, eęn werck dat ghy gheęnßinns gheloouen zullet, zo het v iemand vertelle.

* Aba.1.b.5.

42

Doe auer de Iœden wt der Synagoghen hénwt ghinghen, baden de Heydens dat zy hen ⁺ des nauolghenden Sabbats deze worden spraken.

+ Gr. des tusschen Sabbats

43

End als de verzameling opbrack, volghden vele Iœden end Godureęzighe Iœdeghenoten Paulo end Barnaba na: welcke ze anspraken, end ^* bereedden ze te volhærden in der ghenaden Godes.

* Act.11.d.23 end .14.d.21

44

Op den volghenden Sabbath auer quam byna de gansche stad te zamen het word Godes te hooren.

45

⁺Doe auer de Iœden de scharen zaghen, wurden zy voll ijuers, end wederspraken dem, dat van Paulo ghezegt ward, spraken daerteghen end lasterden.

+ G

46

Paulus auer end Barnabas spraken vrij hærwt end zeyden: ^* Het was noodigh dat v eęrst het word Godes ghesproken wurde: ^‡ auer nademmael ghy dat verstootet, end ordeęlet v zeluen niet wærdigh des eęwighen leuens, zie, zo keęren wy ons tot den Heydenen.

* Mat.10.a.6 Act.3.d.26 end .13.d.26

‡ Exo.32.b.10 Esa.55.b.5 4.Esd.1.c.14 Matt.8.b.12 end .21.d.43

47

Want alzo heeft ons de Heęr gheboden [zegghende]: ^* Ick heb dy den Heydenen tot eęnem lichte ghezett, dat du

* Esa.42.a.6 end .49.b.6 Luc.2.e.32

[p. 227v]

eęn zaligheyt zyst tot an het wterste der ærden.

48

Doe auer de Heydens dit hoorden, verurœghden zy zick, end prezen het word des Heęren: end dar gheloofden zo vele als hœrer ten eęwighen leuen verordent waren.

49

End het word des Heęren verbreydde zick door het gansche landbegrijp.

50

De Iœden auer verwecken Goddienstighe end eęrbare vrauwen, end de voorneemste [mannen] der stad, ^* end richtden eęn veruolghing an ouer Paulum end Barnabam, end worpen ze van hœren palen hénwt.

* 1.Tim.3.c.11

51

^* Zy auer schudtden het stoff hœrer voeten ouer ze, end quamen tot Iconien.

* Matt.10.b.14 Marc.6.b.11 Luc.9.a.5 Act..18.b.6

52

De leęrionghers auer wurden voll vrœghden end heylighen Gheęstes.