Het Nieuvve Testament, dat is, Het nieuwe Verbond onzes Heeren Iesu Christi, Na der Grieckscher waerheyt in Nederlandsche sprake grondlick end trauwlick ouerghezett

Cap.x.

1

DAr was auer eęn man te Cesarien mit name Cornelius, eęn Honderdhoofdmann van der rott, gheheeten de Italiaensche.

2

Godßaligh end Godureęzigh zampt zynem ganschen huyze: end gaf dem volcke vele aelmoessen, end bad altijd tot Gode:

3

[Deze] zagh in eęnem ghezichte open-

[p. 219r]

baerlick omtrent der neghender vren des daghs, eęnen Enghel Godes tot hem hénin kommen, welcker zeyde tot hem: Corneli.

4

Hy auer zagh hem staerlick an, ward verschrickt, end zeyde: Heęr, wat is het? Hy auer zeyde tot hem: Dyne ghebeden end dyne aelmoessen zijn hénop kommen in ghedachteniß voor Gode.

5

End nu zend mannen hén na Ioppen, end entbied Simon, die dar toeghenaemt werdt Petrus.

6

Deze is ter herberghen by eęnem lederbereyder Simon, die zijn huyß by der zeę heeft: deze zal dy zegghen wat du doen moest.

7

End doe de Enghel die mit Cornelio sprack, hénwegh ghegaen was, ⁺ riep hy tweę zyner huyßknechten end eęnen Godßalighen krijgsknecht van den, die vast op hem wachtden,

+ B

8

End vertelde hen alles, end schickte ze wt na Ioppen.

9

Des anderen daghs auer de wijle zy ouer wegh reyßden, end naby der stad quamen, ^* klamm Petrus hénop op’t ⁺ huyß te bidden omtrent der zester vren.

* Mat.6.a.6. 2.Reg.4.e.33

+ Gr. dack.

10

Hy ward auer hongherigh, end wolde wat anbijten: de wijle auer zy hem [wat] bereydden, viel ouer hem eęn entzetting des ghemoeds.

11

End hy schauwt den hemel gheopent, end eęn vat tot hem hæraf dalen, als eęn groot lijnen laken, an vier houcken ghebonden, end nederghelaten op de ærde:

12

Waerin waren allerley vieruoetighe

[p. 219v]

[dieren] der ærden, end wilde end kruypende dieren, end gheuoghelten des hemels.

13

End dar gheschiedde eęn stemm tot hem: Sta op Petre, slacht end eet.

14

Petrus auer zeyde: Gheęnßinns Heęr: want ick heb noyt iet ^* ghemeyns of onreyns gheéten.

* Leui.11.a.4 Deut.14.a.7

15

⁺End de stemm [zeyde] noch andermael tot hem: ^* Wat God ghereynight heeft, dat maeck du niet ghemeyn.

+ C

* Matt.15.b.11 Rom.14.c.17 20. 1.Tim.4.b.4 Tit.1.d.15

16

Dit auer gheschiedde drymael: end het vat ward weder hénop ghenomen na den hemel.

17

Als auer Petrus by hem zeluen wanckelmoedigh was, wat het vœr eęn ghezichte ware, dat hy ghezien had, zie, doe vraeghden de mannen van Cornelio wtgheschickt, na dem huyze Simonis: end stonden voor der poorten:

18

End riepen [iemand] end vraeghden of Simon toeghenaemt Petrus, aldaer ter herberghen ware.

19

De wijle auer Petrus zick verzinnde ouer dem ghezichte, ^* zeyde de Gheęst tot hem: Zie, dry mannen zoucken dy.

* Act.11.b.12

20

^* Zo sta op, ga hénaf, end reyß mit hen, zonder eęnighßinns te twijfelen: want ick heb ze wtghezonden.

* Act.15.b.7

21

Doe daelde Petrus hénaf tot den mannen, die van Cornelio tot hem wtghezonden waren, end zeyde: Zie, ick bin’t den ghy zoucket: Wat is de oorzaeck waerom ghy kommen zijt?

22

Zy auer zeyden: Cornelius de Honderdhoofdmann eęn oprecht end Godureęzigh

[p. 220r]

mann, oock betuyght van dem ganschen volcke der Iœden, ⁺ is door eęn Godlicke anspraeck vermaent van eęnem heylighen Enghel, dat hy dy zolde entbieden in zijn huyß, end worden van dy hooren.

+ D

23

Doe riep hy ze hénin, end herberghde ze. End des anderen daghs toogh Petrus hénwt mit hen, end zommighe der broederen van Ioppe ghinghen mit hem.

24

End des anderen daghs quamen zy tot Cesarien in. Cornelius auer wachtde op ze, end had zyne maghen end zonderlickste vrienden t’zamen gheropen.

25

Als het auer gheschiedde dat Petrus hénin quam, ghingk Cornelius hem enteghen, end viel t’zynen voeten, end bad hem an.

26

Petrus auer richtde hem op, end zeyde: ^* Sta op, ick bin oock zelue eęn mensch.

* Act.14.c.14 Apoc.19.b.10 end .22.b.9

27

End als hy zick mit hem besproken had, ghingk hy hénin, end vand dar vele die te hoop kommen waren.

28

End zeyde tot hen: ^* Ghy wetet dat het ongheorloft zy eęnem Iœdschen manne, zick toe te voughen of te gaen tot eęnem vrémdgheboortighen: ^‡ mer God heeft my anghewezen, gheęnen mensch ghemeyn of onreyn te heeten.

* Exod.23.g.32 end .34.b.15 Deut.7.a.2 Ioan.4.a.9 end .18.c.28 Act.11.a.3

‡ Act.15.b.8 Ephes.3.a.5

29

Daerom bin ick oock ^‡ ongheweyghert kommen als ick hær entboden ward. So vraghe ick nu waeromm ghy my entboden hebbet?

‡ Gr. zonder wederzegghen

30

End Cornelius zegt: Ouer den vierden dagh vastde ick tot an deze vre,

[p. 220v]

end ter neghender vren bad ick in mynem huyze: end zie, dar stond eęn mann voor my in eęnem blinckenden kleęde,

31

End zeyde: Corneli, dijn ghebed is verhoort, end dyne aelmoessen zijn in andacht voor Gode.

32

Zo zend nu hén na Ioppen, end entbied Simon die toeghenaemt werdt Petrus: deze is ter herberghen im huyze Simons eęns lederbereyders by der zeę: welcker wanneęr hy kommt, zal mit dy spreken.

33

Doe zand ick van stonden an tot dy: end du hebst wel ghedaen dat du hær kommen bist. Nu zijn wy hier alle teghenwordigh voor Gode, te hooren alles wat dy van Gode beuolen is.

34

Petrus auer dede den mond open end zeyde: Nu beuinde ick mit waerheyt ^* dat God niet zy eęn annemer des wterlicken anziens.

* Deu.10.d.17 2.Par.19.c.7 Iob.34.b.19 Sap.6.b.8 Eccli.35.c.12 Rom.2.b.11 Gala.2.b.6 Ephe.6.b.9 Colos.3.d.25 1.Pet.1.c.17

35

^+‡ Mer in allerley natioene wie hem vreęßt end gherechtigheyt werckt, die is hem anghenaem.

+ F

‡ Esa 56.b.6

36

Het word dat [God] wtghezonden heeft tot den kinderen Israels, ^* end gheeuangelizeert vrede door Iesum Christum, (deze is eęn Heęr aller dinghen:)

* Esa.9.b.6 Ioan.16.d.33 Rom.5.a.1 Colos.1.c.20

37

[Hiervan] wetet ghy dat dar eęn word gheschiedt zy door het gansche Iœdsche land, ^‡ begonnen van Galiléa, na dem doop, den Ioannes ghepredickt heeft:

‡ Luc.4.b.14

38

^* Hoe God den zeluen Iesum van Nazareth ghezalft heeft mit dem heylighen Gheęst end kracht, welcker ommhær

* Psal.45.b.8 Esa.61.a.1 Luc.4.c.18

[p. 221r]

ghereyßt is weldoende, end ghezondmakende alle die van dem duuel ouerweldight waren: want God was mit hem.

39

End wy zijn tuyghen alles dat hy ghedaen heeft oock in dem Iœdschen lande, end te Hierusalem: welcken zy ghedoodt hebben, end hem an eęn holt ghehanghen.

40

^* Dezen heeft God opgheweckt ten derden daghe: end heeft hem voorghestelt openbaer te werden,

* Act.2.d.24 Marc.16.c.14 Luc.24.e.34 Ioan.20.e.19 1.Corin.15.a 5

41

Niet allem den volcke, mer den tuyghen van Gode te voren bestemmt, [naemlick] ons die t’zamen mit hem gheéten end ghedroncken hebben, na zynem opstaen van den dooden.

42

^+* End heeft ons gheboden te prediken dem volcke, end te tuyghen dat hy zy ^‡ verordent van Gode eęn richter der leuendighen end der dooden.

+ G

* mat.28.d.19 Marc.16.c.15 Ioan.15.c.16

‡ Act.17.g.31

43

^* Dezem gheuen tuyghniß alle Propheten, ^‡ dat zo wie in hem ghelooft, quijtlating der zonden door zynen naem entfanghen zal.

* Gene.3.c.15 end .22.d.18 end .26.a.4 end .49 b.10 Deu.18.d.15 Psal.132.b.11 Esa.4.a.2 end .7.b.14 end .9.b.6 end .40.b.10 Iere.32.a.5 end .33.c.14 Ezec.34.f.23 end .27.f.24 Dani.9.f.24 Miche.7.d.20

‡ Act.15.c.9

44

De wijle Petrus deze worden noch sprack, viel de heylighe Gheęst op alle, die het word hoorden.

45

End de gheloouighen die wt der Besnijdenisse waren, zo vele als’er mit Petro kommen waren, entzettden zick, dat oock op de Heydens de gaue des heylighen Gheęsts wtghegoten was.

46

^* Want zy hoorden ze mit tonghen spreken, end God groot maken.

* Mar.16.d.17 Act.2.a.4

47

Doe andwordde Petrus: ^‡ Kann oock iemand het water weeren, dat deze niet ghe-

‡ Act.8.g.35 end .11.c.18

[p. 221v]

doopt zolden werden, welcke den heylighen Gheęst entfanghen hebben, ghelijck als oock wy?

48

End hy beual ze te doopen in dem name des Heęren. Doe baden zy hem dat hy zommighe daghen [by hen] bleue.