Het Nieuvve Testament, dat is, Het nieuwe Verbond onzes Heeren Iesu Christi, Na der Grieckscher waerheyt in Nederlandsche sprake grondlick end trauwlick ouerghezett

Cap.vi.

1

DAerna ghingk Iesus hén ouer het Galileesche meer, welck is [by der stad] Tiberias:

2

End eęn groote schare volghde hem na, om dat zy zyne teękens zaghen, die hy an den krancken dede.

3

Iesus auer ghingk hénop op den bergh, end zat aldaer mit zynen leęriongheren.

4

^* Het Pascha auer, het feęst der Iœden was naby.

* Exod.12.c.18 Leui.23.a.5

[p. 165v]

5

Doe nu Iesus de ooghen opslough end schauwde dat dar eęn groote schare tot hem quam, zeyde hy tot Philippo: Uan waer zullen wy brooden koopen, dat deze eten?

6

(Dit auer zeyde hy hem te verzoucken: Want hy wist wel wat hy doen zolde.)

7

Philippus andwordde hem: Tweę honderd penninghen wærd brooden zijn dezen nie ghenough, dat eęn ieghelick van hen eęn weynigh neme.

8

Eęn zyner leęriongheren, Andréas de broeder Simons Petri, zegt tot hem:

9

Hier is eęn iongsken dat heeft vijf gærsten brooden end tweę vischkens: ^* auer wat is dit onder zo velen?

* 2.Re.4.g.43

10

Iesus auer zeyde: Doet de menschen ⁺ nederzitten. Dar was auer veel graß in der plaetsen. Doe lægherden zick de mannen by vijf duyzend im ghetalle.

+ Gr. nederuallen.

11

Iesus auer namm de brooden, ^* end als hy ghedanckt had, deęlde hy ze den leęriongheren wt: de leęrionghers auer den ⁺ die zick nederghezett hadden. Deßghelijcken oock van den visschen zo veel als zy wolden.

* 1.Sa.9.b.13

+ Gr. dar anlaghen.

12

Doe zy auer verzaedt waren, zegt Iesus tot zynen leęriongheren: ⁺ Zamelet de ouerbleuene brocken, op dat dar niets verloren werde.

+ B

13

Doe zamelden zy ze, end vulden twælf koruen mit brocken van vijf gærsten brooden, die dar ouerbleuen den, die ghespijßt waren.

14

Doe nu de menschen zaghen het teęken dat Iesus ghedaen had, zeyden zy: ^* Deze is waerlick de Propheet die in de wæreld toekomstigh was.

* Luc.7.c.16 end .24.c.18 Ioan.4.c.19

[p. 166r]

15

Doe Iesus nu mærckte dat zy kommen zolden, end hem grijpen dat zy hem tot kœningk maeckten, ^* entweeck hy wederom op den bergh, hy zelue alleęne.

* Ioan.t8.f.36

16

^* Doe het auer nu auend ward, ghinghen de leęrionghers hénaf an het meer:

* Matt.14.c.23 Marc.6.f.47.

17

End traden hénop in het schip, end quamen ouer dem meer tot Capernaum. End het was alrede duyster gheworden, end Iesus was tot hen niet kommen.

18

Het meer auer hief zick op van eęnem stærckwayenden winde.

19

Doe zy nu by vijf end twintigh of dertigh stadywijdden gheroeyt hadden, zien zy Iesum op dem meer wandelen, end na by het schip kommen, ⁺ end wurden beureęßt.

+ C

20

Hy auer zeyde tot hen: Ick bin’t, vreęzet niet.

21

Doe wolden zy hem in het schip nemen: end ter stond quam het schip ten lande an, daer zy hén voeren.

22

Des anderen daghs zagh de schare die ouer dem meer stond, dat gheęn ander scheepken aldaer was, dan dat eęnigh waerin zyne leęrionghers inghetreden waren: end dat Iesus mit zynen leęriongheren in het scheepken niet inkommen was, mer dat zyne leęrionghers alleęne waren wegh gheuaren.

23

(Dar quamen auer oock andere scheepkens van Tiberias naby de plaetß daer zy het brood gheéten hadden, na dem de Heęr ghedanckt had.)

24

Doe nu de schare zagh dat Iesus niet daer was, noch zyne leęriongers, traden zy oock in ⁺ scepen end quamen tot Capernaum,

+ anders. scheepkens

[p. 166v]

end zochten Iesum.

25

End doe zy hem vonden ouer dem meer, zeyden zy tot hem: Rabbi, wanneęr bist du hær kommen?

26

Iesus andwordde hen end zeyde: Amen amen ick zeg v, ghy zoucket my, niet om dat ghy teękens ghezien hebbet, mer dat ghy van den brooden gheéten hebbet, end zijt ghezadight,

27

^* Wercket niet de spijß die dar vergaet, mer de spijß die dar blijft in het eęwigh leuen, welcke v des menschen Zoon gheuen zal. ^‡ Want dezen heeft God de Uader verzeghelt.

* Ioan.3.b.16 end .4.b.14 end .6.e.40.f.54

‡ Matt.3.d.17 end .17.a.5. Marc.1.b.11 end .9.a.7 Luc.3.e.22 end .9.e.35 Ioan.1.e.33. end .5.f.37. end .8.c.18 2.Pet.1.d.17

28

Doe zeyden zy tot hem: Wat doen wy dat wy Godes wercken wercken?

29

Iesus andwordde end zeyde tot hen: ^* Dit is Godes werck, dat ghy an den gheloouet, den hy wtghezonden heeft.

* 1.Io.3.d.23

30

Zo zeyden zy tot hem: ^‡ Wat doest du dan vœr eęn teęken, op dat wy het zien, end dy gheloouen? ⁺ Wat werckst du?

‡ Matt.16.a.1 Mar.8.b.11 Luc.11.d.29

+ D

31

^* Onze vaders hebben het manna gheéten in der woestijne, ghelijckerwijß het gheschreuen is: Hy gaf hen brood van dem hemel te eten.

* Exo.16.a.4 Num.11.b.7 Psal.78.c.24 Sap.16.c.20 1.Cor.10.a.3

32

Doe zeyde Iesus tot hen: Amen amen ick zeg v, Moses heeft v niet het brood van dem hemel ghegheuen, mer mijn Uader gheeft v het brood dat ware [brood] van dem hemel:

33

Want het is het brood Godes dat van dem hemel nederdaelt, end gheeft der wæreld het leuen.

34

Zo zeyden zy tot hem: Heęr, gheef ons altijd dit brood.

[p. 167r]

35

Iesus auer zeyde tot hen: Ick bin het brood des leuens: ^* wie tot my kommt, dem zal niet hongheren, ^‡ end wie an my ghelooft, dem zal nymmermeęr dorsten.

* Esa.55.a.1

‡ eccl.24.c.27 Ioan.7.f.37

36

Auer ick heb v ghezegt dat ghy my oock ghezien hebbet, end gheloouet niet.

37

Alles wat my mijn Uader gheeft, dat zal tot my kommen: end wie tot my kommt, den zal ick niet hénwt wærpen.

38

Want ick bin van dem hemel ghedaelt ^* niet op dat ick mynen wille doe, mer den wille deß, die my ghezonden heeft.

* Matt.26.d.38 Mar.14.d.36 Luc.22.e.42

39

Dit is auer de wille des Uaders die my ghezonden heeft, ^* dat ick niets verlieze van allem dat hy my ghegheuen heeft, mer dat ick het opwecke ten wtersten daghe.

* Ioan.10.e.28 end .17.c.12 end .18.b.9

40

⁺Dit is auer de wille deß, die my ghezonden heeft, ^* dat zo wie den Zoon ziet, end ghelooft in hem, hebbe het eęwigh leuen: end ick zal hem opwecken ten wtersten daghe.

+ E

* Ioan.3.b.16 end .4.b.14. end .6.c.27.f.54

41

Zo murreden de Iœden daerouer dat hy ghezegt hadde, Ick bin het brood dat van dem hemel afghedaelt is,

42

End zeyden: ^* Is deze niet Iesus Iosephs zoon, welckes vader end moeder wy kennen? Hoe zegt deze dan, Ick bin van dem hemel afghedaelt?

* Matt.13.g.55 Marc.6.a.3

43

Zo andwordde Iesus, end zeyde tot hen: Murret niet onder den anderen.

44

^* Niemand kann tot my kommen, ten zy dat hem trecke de Uader die my gezonden heeft: end ick zal hem opwecken ten wtersten daghe.

* Ioan.6.g.65

[p. 167v]

45

Dar is gheschreuen in den Propheten: ^* End zy zullen alle van Gode gheleęrt werden. Zo wie dan van dem Uader ghehoort end geleęrnt heeft, die kommt tot my.

* Esai.54.e.13 Iere.31.f.33 Hebr.8.d.10 end .10.c.16

46

^‡ Niet dat iemand den Uader hebbe ghezien, dan die van Gode is, deze heeft den Uader ghezien.

‡ mat.11.d.27 Ioan.1.c.18 end .7.d.28. end .8.c.19

47

Amen amen ick zeg v, ^* wie in my ghelooft, die heeft het eęwigh leuen.

* Ioan.3.b.16 d.36

48

Ick bin het brood des leuens.

49

^‡ Uwe vaders hebben het manna gheéten in der woestijne, end zijn ghestoruen.

‡ Exo.16.a.4 Num.11.b.7 Psal.78.c.24 Sap,16.c.20

50

Deze is dat brood dat van dem hemel afdaelt, op dat iemand daervan ete, end niet stærue.

51

Ick bin het brood dat leuende [brood] dat van dem hemel afghedaelt is: ^* Zo iemand van dezem broode etet, die zal leuen in eęwigheyt: ^{+ *} End het brood dat ick gheuen zal, is mijn vleęsch, welck ick gheuen zal vœr het leuen der wæreld.

* Ioan.11.c.26

+ F

* Hebr.10.a.5 b.10

52

Doe ⁺ twistighden de Iœden onder den anderen, end zeyden: ^* Hoe kann ons deze het vleęsch te eten gheuen?

+ Gr. streden

* Ioan.3.b.9

53

Zo zeyde Iesus tot hen: Amen amen ick zeg v, ten zy dat ghy etet het vleęsch des menschen Zoons, end drincket zijn bloed, zo hebbet ghy gheęn leuen in v zeluen.

54

^* Wie mijn vleęsch eett, end mijn bloed drinckt, die heeft het eęwigh leuen: end ick zal hem opwecken ten wtersten daghe.

* 1.Cor.11.f.26 Ioan.3.b.16 end .4.b.14 end .6.c.27 e.40

55

Want mijn vleęsch is waerlick eęn spijß, end mijn bloed is waerlick eęn dranck.

[p. 168r]

56

Wie mijn vleęsch eet, end drinckt mijn bloed, die blijft in my, end ick in hem.

57

Ghelijckerwijß my de leuende Uader wtghezonden heeft, end ick leue ⁺ om des Uaders willen: [alzo] oock wie my eett, die zal oock leuen ⁺ om mynent willen.

+ Of, door den Uader:

+ Of, door my.

58

Dit is het brood dat van dem hemel afghedaelt is: niet ghelijckerwijß uwe vaders het manna gheéten hebben, end zijn ghestoruen: Wie dit brood eett, die zal leuen in eęwigheyt.

59

Zulcks zeyde hy in eęner Synagoghe doe hy leęrde te Capernaum.

60

Menighe nu zyner leęriongheren die dit hoorden, zeyden: Dit is eęn harde rede, ⁺ wie kan ze hooren?

+ G

61

Doe auer Iesus by hem zeluen wiste dat zyne leęrionghers daerouer murreden, zeyde hy tot hen: Aerghert v dit?

62

[Wat za’lt zijn] dan ^* zo ghy des menschen Zoon ziet hénop varen daer hy te voren was?

* Ioan.3.b.13 Marc.16.d.19 Luc.24.g.50 Act.1.b.9 Ephes.4.b.8

63

De Gheęst is het die dar leuendigh maeckt, het vleęsch is niets nutt. De worden die ick tot v spreke, zijn Gheęst end zijn leuen,

64

Auer dar zijn zommighe onder v die niet gheloouen. Want Iesus wist van beghinne, wie zy waren die niet gheloofden: ^* end wie hy ware die hem verraden zolde.

* Ioan.13.b.11

65

End hy zeyde: ^* Daerom heb ick v ghezegt dat niemand tot my kan kommen, ten zy dat het hem van mynem Uader

* Ioan.6.e.44

[p. 168v]

ghegheuen werde.

66

⁺ Wt dezem ghinghen zyner leęriongheren menighe te rugghe, end wandelden voordan niet meęr mit hem.

+ Of. Uan doe an

67

Zo zeyde Iesus tot den twæluen: Willet ghy oock hénwegh gaen?

68

Doe andwordde hem Simon Petrus: Heęr, tot wem zullen wy héngaen? du hebst de worden des eęwighen leuens:

69

^* End wy hebben ghelooft end bekennt dat du bist ⁺ de Ghezalfde de Zoon des leuendighen Godes.

* Matt.16.c.16 Marc.8.c.29 Luc.9.c.20

+ Christus.

70

Iesus andwordde hen: ^‡ Heb ick doch niet v twælue wtuerkoren, end uwer eęn is eęn duuel?

‡ Luc.6.b.13

71

Dat auer zeyde hy van dem Iuda Simons Iscarioth: Want deze was het die hem verraden zolde, hoewel hy eęn was wt den twæluen.