Nieuwe Verhandeling van de Venus-Ziekten

In welke, na dat men getoont heeft, dat de gewoone wyze van genesen, zeer gevaarlyk, twyffelagtig en swaar is; een andere veel gemakkelyker en veel zekerder wert voorgestelt

[p. 110]

XII. Hoofd-stuk. Van een Klap-oor, Bubo, ofte las-buil.

IN het vierde Hoofd-stuk vind men de maniere hoe een klap-oor, ofte een Venus buil geboren werd, men moet daar nog by doen, dat zoo de las-geswel door wyse van scheidinge (crize) zyn oorsprong heeft; moet men sig niet verbeelden dat dese scheidinge volmaakt zy, en wanneer als men in de lassen zoodanigen geswel siet, die een klap-oor maakt, alhoewel dat de Pokkige stoffe van dat geswel, van het bloed is afgescheiden, zoo dat het bloed ganschelyk is gesuivert, zoo blyft’er egter nog al genoeg over, en al ist selfs dat de Klap-oor te regter tyd verettert, zoo is ’er al wat tyd voor gegaan, eer het bloed bevryd is geworden; en misschien dat sulx noit gebeurt, wanneer men geen groote zorg draagt om de stoffe door uiterlyke middelen na te trekken: als daar zyn de blinde koppen, en de trekkende pleisters, met het veeltijds buik-suiveren, en voornamelyk daar door toegeeigende dingen, zonder de levens-regel en het sweeten te rekenen, die een yder moet waarnemen, om de Pokkige gist te beter te verteren, van welke het gansche bloed besmet is.

Derhalven ist, dat men op dit slag van Pokken moet agt geven, niet geyk als op bysondere, maar wel als d’algemeene, alsoo dat fenyn uit

[p. 111]

het bloed komt, en daarom houde ik voor vast dat’er de selfde middelen toe vereist werden, ik seg selfs, dat zy daar door genesen werden, niet alleen met alle zoort van versekertheid, maar ook binnen veel korten tyd, dan door d’ordinare wyse

Om dit wel te begrypen, heeft men maar agt te geven, dat men wel twee of dry maanden tyds van nooden heeft om een klap oor wel te genesen. Wanneer zy begint te vertoonen, zoo set men daar een kop op, om de stoffe na buiten toe te trekken, en op die plaatse te doen verblyven, die zeer pynelyk is; daar na zoo legt men daar seer trekkende pleisters of Pappen op; zoo dat men dikmaal een maand werk heeft, eer dit las geswel in staat van veretteringe koomt, te meer zoo ymand van een koude en zuure gematigdheid is; maar zy veretteren in bloed-ryke Luiden veel ligter: wanneer nu de etter wel gemaakt is, steekt men de las-klier door, of door een bytend middel, of met een Lancet, en men verbind het op de gewoone wyse, gelyk in andere geswellen; en dat zoo lange, tot het veretteren ophoud, dat gemeenlyk wel wat lange duurt: onderwylen geeft men de lyder dikwyls pillen van quik-bereidsels gemaakt, om den buik te suiveren; onderwylen geeft men hem een afsiedsel voor zyn dagelykse drank, en na dit alles, laat men hem eens sweeten, of men geeft hem pis-dryvende middelen in.

Wanneer men om de derde dag, de praecipitatum solare gebruikt, en

op de klap-oor het Emplastrum Vigonis cum Mercurio legt, zoo genesen zy zonder eenig gevaar, aangesien men waarneemt ’t gene ik in het agste Hoofd-stuk gesegt heb, alwaar wy van de praecipitatum solare gesproken hebben.

[p. 112]

Door dese manier siet gy dat de klap-ooren ontdaan werden, en gy hebt voor geen gevolgen te vreesen, want volgens de verhoeding, die ik beschreven heb, suivert men het bloed soo wel, dat er ter waereld geen Pokkige gist overig blyft; en niemand kan tot zoo een maniere gebragt werden, want in weerwil van zyn zin moet hy sien, dat dikmaals de klap-ooren verdwynen, na dat zy veeltyds veele etter makende middelen hebben beproeft, en de lyder lange hebben afgemat, zoo dat men dan genoodsaakt is, de gemeene weg in te slaan, die men ontrent de Pokken gewoon is te doen; en zoo men het op die tyd niet kan doen, zoo is men wel gedwongen het haast daar na te doen, wanneer het sig met de gewoone teikenen laat vertoonen: die gene welke de Pokken op de gemeene wyse genesen, weten genoeg, dat het gene ik gesegt hebbe, waar is, en by aldien zy de moeyte nemen om op haar maniere agt te geven, en haar oogen laaten gaan op haar zieken, welke nog niet genesen zyn, die zy langen tyd wreedelyk in de pyn-bank hebben gehad, zoo dese Luiden de voor-oordeelen, die haar blind houden, willen afleggen, zoo sullen zy wel haast met opene armen omhelsen, ’t gene ik haar heb voorgestelt, want de myne is sonder vergelykenis veel sekerder, veel sagter en veel korter.

Wanneer dan een las-geswel van selfs komt te veretteren, zoo soude het een dwaasheid zyn, die pokkige stoffe na binnen te dryven, om door den afgang uit te ledigen, ofte door eenigen anderen weg af te leiden, daarom is het best, die door het beledigde deel selfs uit te doen loopen, het welke men door een bytend-middel of door het Lancet opend, en dat sonder elders anders

[p. 113]

op te lotten, dan op d’enkele rypinge van d’etter-buil. Men moet d’etter zoo lange van selfs laten vloejen, als men kan, houdende alleenig d’opening met een wiek van pluksel open, en daar de voornoemde pleister over, gevende onderwylen d’andere middelen, waar van wy gesproken hebben, wanneer de las-buis nog niet geopend was.

Ik beken dat het te wenschen waar, dat alle de Venus-las-builen van selver tot veretteringe quamen, en by aldien het door trekkende dingen ^z geschied, zoo gaat alle de Pokkige stoffe, van welke het gansche bloet besmet is, t’eenemaal door d’openinge weg, wanneer de selvige etter loost, en aldus werd het bloed, sonder andere hulp bevryd: de lyders moeten sig ontrent de buiten-gemeene pyne, welke zy uitstaan wat troosten, als mede niet verdrietig zyn, dat de genesinge wat lange duurt; maar ’t is beter, dan met een overgroot getal genees-middelen overladen te werden; en dit doet d’oogen der plompe verstanden sien, en haar oordeelen van ’t geen ik haar heb voorgestelt.

Ik ben wel bewust, dat het aan een yder ongemakkelyk is, welke een andere maniere gewoon zyn: de reden zy op zoo een wyse als zy sy, men heeft gemeenlyk geen kragt op die genen welke niet in staat zyn wel te reden-kavelen, en d’inkomsten verpligten haar, daar niet van af te stappen; de langduurigheid van een quaal, een groote menigte van Pappen, Salven, Pleisters, Pillen en gerste dranken, vullen haar de Beurs geweldig, en syn maar uit om geld te winnen,

z Siet van de trekkende dingen myn Institutie, en myn Boekxken van d’Operatie der Medicamenten na.

[p. 114]

zoo dat zy door de pyn en ellende der zieken haar huis ophouden, zynde onkundig in den aart van de quaal; weinig agtende of de pyne groot is, en de genesinge langduirig: niet te min, alsoo men over al regt-kundige heeft, die na de reden luisteren, en in staat sig te laten overreden, hoop ik wel ymand te vinden, die met my in eene saak ten minsten, sal over een komen, welke is t’ondersoeken sonder onderscheid ’t geen ik gevordert heb, en wanneer hy gesien heeft dat de reden niet stryd tegens ’t gene ik gesegt heb, zoo moet hy nog verder sien of d’ondervinding met de reden over een stemt; hier na moet hy dan zyde kiesen, en zoo zulx niet is, moet ik liegen, zoo dat ik niet leere: maar om niet veel te seggen zoo heb ik dryderlei wyse, ik redeneer, ik oeffen de genesing, en ik neem myn eigen ervaringen in agt.