Nieuwe Verhandeling van de Venus-Ziekten

redactionele ingrepen

fol. *4v: see → seer: ‘niet seer aengenaam’.

fol. *6r: onderigt → onderrigt: ‘het laatste onderrigt, dat men aan 't eind van dit boeksken sal vinden’ (vgl. o.a. p. 165).

p. 9: Spaan-kragen → Spaanse kragen: ‘een Druipert, Spaanse kragen, Klap-ooren en de Pokken’.

p. 11: noot i: nootteken in tekst ontbreekt, op inhoudelijk passende plaats gezet.

p. 12: en → een: ‘die een Spaanse kraag ofte Chanker verzuimt hebben’.

p. 13: me → men: ‘moet men in agt nemen’.

p. 16: algeene → algemeene: ‘d’algemeene pokken’.

p. 20: sulllen → sullen: ‘sulllen uitleggen’.

p. 20: haat → haar: ‘welke op het roeden Hoofd haar verblyf nemen’.

p. 26: doorschydig → doorschynig: ‘Crystal ofte doorschynig sout’.

p. 26, noot t: rystallen → crystallen: ‘alle deze konnen uit de crystallen gehaalt werden, gelyk de scheikonst leert’.

p. 26, noot v: beramingen → benamingen: ‘welke alle sulke benamingen wil verdelgen en uitroeyen’.

p. 26, noot v: schyft → schryft: ‘dat hy syn voorschriften schryft’.

p. 27: le → te: ‘tot het oog-merk van onse verklaringe te geraken’.

p. 31, noot y: si → siet: ‘Gelyk men in het maken van de Tartarus Vitriolatus siet’.

p. 32: met → moet: ‘om die reden moet dat van het zaad ook soo syn’.

p. 33, noot a: an → en: ‘en dat de pest niet van een Alcali maar van een suur voortkomt’.

p. 34: sitte → hitte: ‘de kragt der hitte’.

p. 36: af → of: ‘die liever van honger wil sterven, of liever geen stuiver al syn leven winnen’.

p. 36: weder-hersalnigen → weder-herhalingen: ‘en de weder-herhalingen myden’.

p. 36: behulpsane → behulpsame: ‘de behulpsame hand’.

p. 37: dan → dat: ‘gebied de voorsigtigheid, dat men’.

p. 39: been-bretingen → been-brekingen: ‘vuile natte schurft, been-brekingen, soo is ’t een teeken’.

p. 46: VIII. Hooft-stuk → VII. Hooft-stuk.

p. 55: wetd → werd: ‘die door het zuur dik werd en verhard’.

p. 58: de speelsel buisen → de speeksel-buisen: ‘en dat in de speeksel-buisen altyd een slymigheid is’.

p. 58, noot r: lang- → langsaam sijn: ‘Ja alle haar bewegingen langsaam sijn.’.

p. 62: dan → dat: ‘een middel is, dat geen quaad kan doen’.

p. 70: gaa → gaan: ‘zoo sal de lyder overvloedig ter stoelgang gaan’.

p. 72, noot i: onstigtbare → onsigtbare: ‘d’onsigtbare doorwaseming’.

p. 76: onsigtbare → ongsigtbare: ‘d’onsigtbare uitwaseming’.

p. 79: geest → geweest: ‘welke in de salf was gemengt geweest’.

p. 79-80: buik → quik: ‘niet een dubbele quik zy’ (voor deze lezing de custode aangehouden).

p. 83: loze noot q niet verwerkt.

p. 84: wy → my; my → myn: ‘om van my genesen te willen zyn, of onder myn handen liever te willen sterven’.

p. 84: vroge → vroeg: ‘in een Herberg, en vroeg’.

p. 95: gem → hem: ‘gaf ik hem des ogtens’.

p. 99: en → een: ‘een uur voor dat het opstond‘.

p. 99: sin → sijn: ‘moeten omsigtig sijn’.

p. 99: daat → daar: ‘gesond geworden, en daar by redelyk wel in ’t vleis’.

p. 101: geaccommodeett → geaccommodeert: ‘dese Dame wierde weder, als te voren geaccommodeert, en genesen’.

p. 105: soo da → soo dat: ‘soo dat men dese spreek-wyse wel uit de Genees kunde mag bannen’.

p. 120, noot a: te w eden → te woeden: ‘jigtige pynen (...) komen min of meer te woeden’.

p. 124: , voornamelyk → (voornamelyk: ‘(voornamelyk, wanneer die luiden, na de by eenkomste, geen zorg dragen, haar roede af te wasschen)’.

p. 134: hood-stuk → hoofd-stuk: ‘verklaren, gelyk als wy in het vyfde hoofd-stuk gedaan hebben’.

p. 136: been-knagnigen → been-knagingen: ‘de kalk-builen kan doen verharden, en de been-knagingen meer doen in eten’.

p. 138: hent → het: ‘om van daar tot in het bloed te geraken’.

p. 140: Hood-stuk → Hoofd-stuk: ‘den prediker, welke ik in het eerste Hoofd-stuk hebbe aangehaalt’.

p. 142: het onjuiste paginanummer 242 is verbeterd in 142..

p. 142: stinkendheip → stinkendheid: ‘vuile onreinigheid, rottige stinkendheid’.

p. 142: hot → het: ‘zoo dikwils het my voorkomt’.

p. 142: he → het: ‘van het selfde negen en twintigste Hoofd-stuk’.

p. 142: wiilen → willen: ‘soude willen hebben’.

p. 142: Hippscartes → Hippocrates: ‘dat men Hippocrates, Galenus’.

p. 142: gekeud → gekend: ‘de pokken gekend te hebben’.

p. 143: nies → niet: ‘sy hebben die schryvers niet gekend’.

p. 143: Hippocratet → Hippocrates: ‘dat Hippocrates dese ziekte’.

p. 144: volkt ziehten → volk-ziekten: ‘die hy over de volk-ziekten gedaan heeft’.

p. 144 bemen → zoo behoeft men: ‘zoo behoeft men maar d’Historie van Hippocrates te Lezen’.

p. 145: mide → mede: ‘en mede niet uit sijn redenering’.

p. 146: het onjuiste paginanummer 156 is verbeterd in 146.

p. 149: verandelen → veranderen: ‘Of die nu veranderen in schurft’.

p. 151: soodaningen → soodanigen: ‘van soodanigen voorbeeld kan ik getuigen’.

p. 152: veroosaken → veroorsaken: ‘zoo konnen die op zekere afstandigheid de pokken veroorsaken’.

p. 156: vooroodeel → vooroordeel: ‘Ik ben van gevoelen dat het vooroordeel’.

p. 157: moeleyk → moeyelijk: ‘om syn moeyelijk verdriet van dat hy sterven moet’.

p. 159: mipdel → middel; gescheid → geschied: ‘welke in het bloed door middel van het suur geschied’.

p. 159: sehielyker → schielyker: ‘en schielyker omloopt dan het bloed’.

p. 159: takkn → takken: ‘gelyk een groote rivier sig verdeelt in veele takken’.

p. 160: onderscheip → onderscheid: ‘een benaming geven, zoo als men die tot onderscheid moet bevatten’.

p. 164: vereteren → verbeteren: ‘dingen die de scherpigheden konnen verbeteren’.