Een eeuw modern kapitalisme. De Regouts. Leed en strijd van Maastricht's proletariaat

[p. 87]

Hoofdstuk IX.

Jagolskowski was een naam waar een romantisch mysterie om heen zweefde. Hij was een Russisch onderdaan, die, na uit zijn land te zijn gevlucht - althans zoo werd het voorgewend - in Zwitserland een avontuurlijk leven leidde. Ook moest hij in dat land connecties onderhouden met de daar aanwezige Russische diplomatie. Na een kort verblijf in Zwitserland ging hij naar Parijs en teekende in een werfbureau om dienst te nemen in het Vreemdelingenlegioen in Marokko. In hetzelfde legioen diende de baron Ungarn von Sternberg, een edelman met Don Quichot-achtige allures. Deze werd een speelbal in handen van den geslepen Rus. Jagolskowski wist hem zijn pas en verdere identiteitsbewijzen afhandig te maken.

Hiermede vluchtte deze en vestigde zich - na weer in Zwitserland vertoefd te hebben - in Luik, waar hij voorgaf student te zijn. Dit was evenwel niet het geval. Wel vertoefde hij veelal in het gore kroegje van den Duitscher Schlebach. Hier gaf hij voor anarchist te zijn en met eenige bezoekers stichtte hij een ‘anarchistische club’. Nadien werden te Luik een aantal bomaanslagen gepleegd, waarbij ook een kerk gedeeltelijk verwoest werd. Gedurende deze aanslagen vond Jagolskowski

[p. 88]

het noodig naar Maastricht te vluchten vergezeld door zijn trawant Muller. Te Maastricht gaf de Rus voor Richard Richter te heeten. Hij nam zijn intrek in het hotel Renaissance in de Rechtstraat, dat toendertijd geëxploiteerd werd door Madame Senden. Afgaande op het feit, dat Jagolskowski steeds veel geld had en in alle landen bij de Russische gezanten gezien werd, en ook uit de omstandigheid, dat hij later door de Russische Regeering in bescherming genomen werd, moest deze man een door de Russen betaalde provocateur zijn, die in West-Europa anarchistische aanslagen moest plegen.

In Rusland spookten in dien tijd de Nihilisten op onrustwekkende wijze en pleegden aanslag op aanslag. In West-Europa keurde men het barbaarsch optreden der Russische regeering tegen de oppositie zeer sterk af. Haar werd verweten, dat zij door de brute vervolgingen, de schuld van de woelingen was. De Russische machthebbers waren van oordeel, dat, indien in West-Europa eenzelfde anarchie heerschte, de regeerders hier dezelfde middelen van afweer zouden toepassen.

Het pertinente tegenspreken van deze bewering prikkelde de Russen dermate, dat zij de proef op de som zouden nemen. Hun plannen hadden dan tegelijkertijd dit voordeel, dat de gesmade Sociaal-Democratie door provocatie moeilijkheden konden bezorgd worden.

Voor het gestelde doel was Jagolskowski een geknipt individu en kreeg deswege een taak die hem volkomen toevertrouwd was, die van ‘agent provocateur.’

Door middel van het provoceeren van ‘anarchistische’ aanslagen in de industriegebieden hoopte de gesmade Russische regeering haar reputatie te herwinnen.....

Sternberg of Richter, alias Jagolskowski, vertoefde in Maastricht van 20 April 1894 tot 3 Mei daaraanvolgende. Wat hij in Maastricht precies heeft uitgevoerd is niet bekend, doch dat hij in deze stad bommen vervaardigde staat zoo goed als vast.

Een verdacht feit was, dat in de wonden van dokter Renson - op wien in Luik een bomaanslag was gepleegd en die dien-

[p. 89]

tengevolge het gezicht verloor en zwaar gewond werd - een spijker gevonden werd, die de initialen droeg, P.R. Deze spijkers werden alleen verkocht door Hoeberechts, ijzerhandelaar, wonende in de Muntstraat.

Jagolskowski moet zich te Maastricht ook tusschen de socialisten hebben willen dringen om ook hier provocaties uit te lokken, althans oude veteranen, niet Vliegen, hadden in den Meistoet kennis gemaakt met een polderjongen, die Duitsch sprak en die beweerde R. Richter te heeten. Toen een Maréchaussée langs hem liep haalde hij een revolver te voorschijn. De Maastrichtenaar beduidde den Duitschen polderjongen, dat revolvers niet tot de strijdmiddelen der socialisten behoorden, waarna Sternberg het wapen wegborg.

Ook te Maastricht was een bom gelegd, die niet ontplofte en door een chemicus gedemonteerd werd. Begrijpelijk was door al deze gebeurtenissen de bevolking zeer opgewonden.

Jagolskowski ontmoette aan het station te Maastricht geregeld verdacht uitziende personen, die uit Luik kwamen. Dit had de achterdocht opgewekt van den onderchef Crolla, die de politie waarschuwde. Hierdoor kwam deze er achter, dat Richter, Jagolskowski moest zijn, de Rus, die door de Belgische Justitie gezocht werd.

De kapitein der Maréchaussée's, Aveling, zou hem in zijn hotel arresteeren. Buiten werden twee wachten gezet, terwijl de kapitein het hotel binnen ging. Zonder het te vermoeden was de eerste gast, die hij ontmoette Jagolskowski, die, na beleefd gegroet te hebben, het hotel verliet, en de wachters rustig opnam. Toen ging hij de straat op... De vogel was gevlogen!

De ‘anarchist’ is daarna naar Amsterdam vertrokken, waar hij den Russischen consul opzocht, die van hem verklaarde, dat hij een studiereis maakte om het anarchisme in West-Europa te leeren kennen. Kort nadien was hij weer te Maastricht, onder den naam G. Stein, waar hij den anarchist Bach uit Luik van opdrachten voorzag.

[p. 90]

Daarna vluchtte hij over Duitschland naar Servië, waar hij gearresteerd werd. De Serviërs leverden den man uit aan de Turken, die hem per schip naar Odessa transporteerden. Toen was Jagolskowski in veiligheid.

Niet zoo was het gesteld met zijn beklagenswaardige slachtoffers. Het geruchtmakende proces, dat voor het Assisenhof in Luik plaats had wekte buitengewone belangstelling. Achttien Maastrichtsche getuigen werden gehoord. De getuige Dumoulin herkende het omhulsel eener bom als zijn maaksel, doch wist niet aan wien hij het verkocht had.

Van Deurse, een apothekersbediende, wist te vertellen, dat hij naphta verkocht had die voor een der bommen gebruikt was.

De Duitschers, Muller en Westkamp, werden tot levenslangen dwangarbeid veroordeeld, terwijl de verdachte Walen allen vrijgesproken werden. Anderen liepen straffen op van 10 en meer jaren.

Onderwijl zocht de Maastrichtsche politie nog ijverig naar den Rus. De agent Van Oostdijk meende hem te herkennen, gekleed in paterskleeren. Hij arresteerde den ‘verdacht’ uitzienden pater, die naar het politiebureau opgebracht werd.

Als bewijs van eerherstel, reed de dag er na de officier van Justitie in een open rijtuig door de stad vergezeld van den onschuldigen man.

Jagolskowski werd intusschen door de Russische politie verhoord, welke proces-verbalen de Justitie in België werden toegezonden. Hij ontkende met de aanslagen iets uit te staan te hebben. Evenwel was hij door de Belgische Justitie verdacht de hoofdschuldige te zijn.

Braakensiek teekende in de ‘Groene Amsterdammer’ ‘baron Ungarn von Sternberg’ met den Tzaar, die zijn bondgenoot vertrouwelijk de hand op den schouder legde. De Koning van België, eveneens afgebeeld, zeide tot Sternberg: ‘Met U heb ik nog een appeltje te schillen’. De Tzaar antwoordde: ‘Hij blijft bij mij. Die heeft mij te veel geld gekost’.

[p. 91]

Toen de Rus reeds lang in veilige haven was, zocht de Maastrichtsche politie nog steeds naar Sternberg. Zij meende, dat hij een trouwe bezoeker was van de Volkstribune. Om hem te pakken te krijgen hadden ze op een avond alle toegangen tot het gebouw, alsmede den tuin afgezet. De socialisten waren niet op al die belangstelling gebrand, terwijl zeer aan den anderen kant een gelegenheid in zagen om eens een foefje uit te halen. Afgesproken werd, dat de gerant zich zou verwijderen, en na een poos zou terugkomen in de hun geschetste kleedij, die Sternberg moest gedragen hebben.

Zoo geschiedde. Verham kwam de straat ingeslopen, gekleed in een wijden kapmantel, en met een grooten vilten hoed op. Afgesproken was, dat hij eerst kloppen zou voor hij binnen gelaten werd: Op 't zelfde moment, dat hij het gebouw binnenging, gooide hij de vreemdsoortige kleeren weg en stond hij, als gewoon, achter 't buffet. Van alle zijden vloog de politie het gebouw binnen, onder den roep: ‘Handen hoog, politie, Sternberg, geef je over!’... ‘Wee moot geer hûbbe’? was de kwasi verbouwereerde vraag. ‘Veer’ zei de politie, ‘veer moote Sternberg hubbe!’

‘Daan zalt geer nog wiet moote laope. Dee zit in Petersburg hiere. Wêlt geer 'm uch tao goon hoole vanavond?’