De oorsprong en uitlegging van dagelyks gebruikte Nederduitsche spreekwoorden, opgeheldert tot grondig verstand der vaderlandsche moedertaal. Deel I

[p. *27]

Op de Oorsprong en Uitlegging Der Nederduitsche Spreekwoorden, Tot verstand en opheldering onzer Moedertaal, Door den geleerden Heer Carolus Tuinman.

WEl te denken, net te spreeken

Naar de beste trant en maat,

Is van schranderheid een teeken,

En den spreeker groot çieraad.

Is 't een lompert zonder oordeel,

Vol van babbeltaal, wie kan

Naar de konst met eenig voordeel

Onderrigten zulk een man?

Moeders teere wigtjes leeren

Naar zy zelvs zyn opgevoed

Van hun moeders, en verweeren

Hunne queekzels, quaad of goed.

Elk aan moeders taal verbonden,

[p. *28]

 

Spreekt zoo als 't gebruik hem voert,

 

Zonder kennis van de gronden,

 

Waar op hy zyn tonge roert.

 

Meesters in de kinderscholen

 

Weinig doen tot beternis,

 

Want veel meesters is verholen

 

Wat der taalen çieraad is.

 

Opgesmukt is zeer verfoeylyk;

 

Snorken is raaskallery;

 

Snat'ren voor den hoorder moeylyk;

 

Tegen straattaal zegt men, Fy!

 

Die eenvoudig, kort, met klaarheid,

 

Drukt zyn goede meening uit

 

Aan een ander, slaat in waarheid

 

Een ordentelyk geluid.

 

't Nederduits hoeft niet te wyken

 

In çieraad en goed beleid,

 

Nog voor 't Uitheems vlag te stryken

 

Van lieftaalige aardigheid.

 

TUINMAN heeft zeer net doorkeken

 

't Vormen zyner Moedertaal;

 

Hoe men die behoort te spreken,

 

Drong tot in haar binnenzaal.

 

Om ons daar in voor te treden

 

Op een welgeschikte baan,

[p. *29]

 

Hoe men sprak voor heen, en heden,

 

Stak hy zijnen Fakkel aan.

 

Hy wees aan der woorden oorsprong,

 

Na men 't beste gissen mag,

 

Dog dat was doe maar een voorsprong

 

Van 't geen nu komt voor den dag.

 

Spreuken zyn in alle taalen

 

Tot der zelver groot çieraad:

 

Die hun oorsprong op kan halen

 

Is roemwaardig in der daad.

 

TUINMAN toont den Nederlander

 

Wat hem daar van 't beste schijnt.

 

Gaarne geeft hy aan een ander

 

Beter, waar door 't zyn verdwijnt.

 

TUINMAN wonder wel belezen,

 

Kundig van den ouden trant,

 

Snuffelaar van 't geen voor dezen

 

Toeging in ons Nederland.

 

TUINMAN overschryd geen' paalen

 

Van een heusche zedigheid,

 

Als hy 't boertig op gaat haalen,

 

Waar toe 't Spreekwoord henen leid.

 

TUINMAN laat het vuilebekken,

 

Dat in menig Spreekwoord is,

 

Over voor die ontugt wekken,

[p. *30]

 

Door den Vorst der duisternis.

 

TUINMAN is ook zeer voorzichtig,

 

Tegen kreuk van Bibels taal,

 

's Heeren Woord is al te wichtig,

 

Dat men daar uit spreukjes haal'.

 

Vyze Cato, frons geen voorhoofd,

 

Als gy TUINMANS boek doorleest:

 

Niets is daar in ongeoorlooft.

 

TUINMAN is een raare geest.

 

Sneêge TUINMAN, zoo ervaren,

 

Hebbe lov, om 't geen hy denkt

 

Voor de wereld niet te sparen:

 

Die Hem dank' voor 't geen hy schenkt.

Collegae Collega,

JACOBUS LEYDEKKER.