Verraad op de Balkan

[p. 219]

Beknopte chronologie van de oorlog in post-communistisch Joegoslavië

1990

Eerste vrije verkiezingen in de zes deelrepublieken van Joegoslavië:

-	april en mei (Slovenië en Kroatië);
-	november en december (Bosnië-Hercegovina, Macedonië, Servië en Montenegro). In de laatste twee behouden de communistische partijen de meerderheid, zij het dat de Bond van Communisten in Servië inmiddels is herdoopt in Servische Socialistische Partij. Slobodan Milošević wordt gekozen tot president van Servië.
-	23 december Bij referendum spreekt 94,6% van de stemmers (bij een opkomst van 93,5%) zich in Slovenië uit voor een mandaat voor de regering om een onafhankelijke en soevereine staat uit te roepen indien de republieken niet binnen zes maanden tot een akkoord komen over een herstructurering van de Joegoslavische Federatie.

1991

-	25 juni Slovenië en Kroatië verklaren zich onafhankelijk.
-	27 juni Het Joegoslavische Federale Leger valt Slovenië aan.
-	28 juni De Europese Gemeenschap begint bemiddelingspoging.
-	3 juli Het federale leger begint zich uit Slovenië terug te trekken.
-	juli De al in het voorjaar uitgebroken schermutselingen in Kroatië escaleren tot een oorlog tussen rebellerende Kroatische Serviërs, gesteund door het federale leger, en de Kroaten.
-	7 september Start van de Haagse Vredesconferentie onder voorzitterschap van Lord Carrington.
-	25 september De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties neemt resolutie 713 aan, waarin een algeheel wapenembargo tegen Joegoslavië wordt afgekondigd en de onmiddellijke stopzetting van de vijandelijkheden geëist. Dit is de eerste van meer dan

[p. 220]

	honderd resoluties die de Veiligheidsraad sindsdien met betrekking tot (voormalig) Joegoslavië heeft aangenomen.
-	november De EG kondigt economische sancties tegen Joegoslavië af. Cyrus Vance wordt benoemd tot speciaal afgezant voor Joegoslavië namens de Verenigde Naties

1992

-	januari Het vredesplan van Vance inzake Kroatië wordt aanvaard.
-	januari Macedonië verlaat de Joegoslavische Federatie bij grondwetswijziging.
-	15 januari De EG en haar lidstaten besluiten Kroatië en Slovenië als onafhankelijke staten te erkennen.
-	februari De Verenigde Naties zenden een vredesmacht, UNPROFOR, van 14000 man naar Kroatië overeenkomstig het vredesplan.
-	29 februari Bij referendum stemt 99,4% van de kiezers in Bosnië-Hercegovina voor volledige onafhankelijkheid. De opkomst is 63%.
-	3 maart President Alija Izetbegović proclameert de onafhankelijkheid van Bosnië-Hercegovina. Er breken gevechten uit waarin Bosnische Serviërs en het federale leger zich tegen de nieuwe republiek keren.
-	6 april De EG en haar lidstaten erkennen Bosnië-Hercegovina.
-	21 april De belegering van Sarajevo begint.
-	27 april Servië en Montenegro roepen een nieuw Federaal Joegoslavië (‘Klein-Joegoslavië’) uit.
-	4 mei De regering van Klein-Joegoslavië gelast staatsburgers die deel uitmaken van het voormalige federale leger zich uit Bosnië-Hercegovina terug te trekken. Dit betekent dat de overige, naar schatting tachtigduizend militairen van het voormalige federale leger in Bosnië-Hercegovina het leger van de Bosnische Serviërs gaan vormen.
-	30 mei De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties kondigt economische en culturele sancties af tegen Klein-Joegoslavië vanwege diens betrokkenheid bij de oorlog in Bosnië-Hercegovina.

[p. 221]

-	28 juni President Mitterrand brengt een bliksembezoek aan het belegerde Sarajevo.
-	juni-juli Pogingen een luchtbrug naar Sarajevo voor humanitaire hulp te openen. Een 1100 man tellend detachement van UNPROFOR wordt vanuit Kroatië naar de stad gestuurd om de controle over het vliegveld te verzekeren. Dit is het begin van een geleidelijk groeiende aanwezigheid van UNPROFOR in Bosnië-Hercegovina.
-	26-27 augustus Conferentie van Londen resulteert in schepping van een Permanente Conferentie over Joegoslavië onder gezamenlijk voorzitterschap van Cyrus Vance (VN) en Lord Owen (EG, als opvolger van Lord Carrington) en alsmede een slotverklaring waarin de beginselen van een vredesregeling door alle betrokken partijen worden getekend. Deze worden vervolgens door met name de Bosnische Serviërs niet nageleefd.

1993

-	2 januari Vance en Owen maken de uitgangspunten van hun vredesplan voor Bosnië-Hercegovina bekend aan de betrokken partijen, waarna langdurige besprekingen beginnen.
-	Half januari De gevechten tussen Bosnische regeringstroepen en Kroatische separatisten in Hercegovina nemen in intensiteit toe.
-	22 februari De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties besluit een internationaal tribunaal in te stellen ter vervolging en veroordeling van degenen die vanaf 1991 verantwoordelijk zijn voor ernstige schendingen van het internationaal humanitair recht op het grondgebied van voormalig Joegoslavië.
-	31 maart De Veiligheidsraad besluit de NAVO toestemming te geven vliegtuigen die het vliegverbod boven Bosnië-Hercegovina (dat in oktober 1992 is ingesteld) schenden, neer te schieten.
-	16 april De Veiligheidsraad verklaart de Moslim-enclave Srebrenica tot ‘safe area’.
-	25-26 april Alle betrokken partijen hebben het vredesplan Vance-Owen aanvaard, uitgezonderd het ‘parlement’ van de Bosnische Serviërs.
-	3 mei Cyrus Vance wordt opgevolgd door de Noor Thorwald Stoltenberg.

[p. 222]

-	6 mei De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties roept naast Srebrenica ook Sarajevo, Žepa, Bihac, Tuzla en Goražde uit tot ‘safe areas’.
-	15-16 mei Bij referendum verwerpen de Bosnische Serviërs het vredesplan Vance-Owen.
-	22 mei In Washington besluiten de Verenigde Staten, Rusland, Groot-Brittannië, Frankrijk en Spanje tot een ‘Joint Action Plan’, dat in feite neerkomt op het opgeven van het plan Vance-Owen en aanstuurt op een driedeling van Bosnië-Hercegovina.
-	juni Begin van nieuwe onderhandelingen met als uitgangspunt de vorming van een confederatie van drie ‘etnisch’ gedefinieerde republieken in Bosnië-Hercegovina. De beginselen van de Conferentie van Londen worden verlaten.
-	augustus Partijen bereiken overeenstemming over een vredesplan op deze basis, maar dit wordt door het Bosnische parlement slechts aanvaard op voorwaarde dat veroverde gebieden bij de verdeling van het grondgebied worden ontruimd. Daarmee is dit plan van de baan.
-	november Hervatting van de onderhandelingen over een confederatie op basis van een ‘Actieplan van de Europese Unie’.

1994

-	januari De besprekingen over het ‘Actieplan van de Europese Unie’ belanden op dood spoor.
-	5 februari Een mortiergranaat ontploft op de markt van Sarajevo: 69 doden en meer dan 200 gewonden.
-	9 februari De NAVO geeft de Bosnische Serviërs tien dagen om hun zware wapens rond Sarajevo terug te trekken, of anders luchtaanvallen tegemoet te zien.
-	17 februari De Bosnische Serviërs gaan akkoord, op voorwaarde dat Russische troepen deel uitmaken van UNPROFOR in Sarajevo.
-	28 februari Amerikaanse jagers schieten vier Bosnisch Servische gevechtsvliegtuigen neer die het vliegverbod overtraden. De piloten blijken officieren van de Klein-Joegoslavische luchtmacht.
-	18 maart Onder druk van de Verenigde Staten sluiten de Bosnische regering en de Kroatische separatisten een akkoord, dat moet leiden tot een federatie van Bosnische Kroaten en Bosnische

[p. 223]

	Moslims, waarmee er een eind komt aan de gevechten tussen Kroaten en Moslims in Bosnië-Hercegovina.
-	april Servisch offensief tegen ‘safe area’ Gorazde.
-	26 april. Vorming van de Contactgroep, bestaande uit de Verenigde Staten, Rusland, Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland, met als doel het bereiken van een diplomatieke oplossing voor Bosnië-Hercegovina.
-	6 juli De Contactgroep maakt een nieuw vredesplan bekend, dat in een uiteindelijke opdeling van Bosnië-Hercegovina voorziet, waarbij 51% van het territorium is toegewezen aan de Federatie van Bosnische Kroaten en Bosnische Moslims en 49% aan de Bosnische Serviërs. Uiterlijk 19 juli moeten de partijen met dit voorstel instemmen.
-	18 juli De Bosnische Federatie aanvaardt het plan, de Bosnische Serviërs niet.
-	4 augustus Servië kondigt aan de grens te sluiten met het door de Bosnische Serviërs bezette deel van Bosnië-Hercegovina.
-	27-28 augustus Bij referendum wijzen de Bosnische Serviërs het plan van de Contactgroep definitief af.
-	november Servisch offensief tegen de door het Bosnische regeringsleger ingenomen ‘safe area’ Bihac.
-	21 november NAVO-luchtaanval op de Servische vliegbasis Udbina in Krajina, als vergelding voor aanvallen op NAVO-toestellen.
-	23 november Bosnische Serviërs beginnen UNPROFOR-personeel te gijzelen om verdere luchtaanvallen uit te sluiten. Uiteindelijk houden zij meer dan 400 man vast.
-	20 december Oud-president Jimmy Carter eindigt bemiddelingspoging met aankondiging van een wapenstilstand voor vier maanden.

1995

-	1 januari Het bestand gaat in. De gevechten rond Bihac duren voort.
-	1 mei Einde wapenstilstand. De gevechten laaien op. Een Kroatisch bliksemoffensief leidt tot de verovering van een Servische enclave in West-Slavonië. Servische raketaanval op Zagreb.

[p. 224]

-	24 mei Ultimatum van UNPROFOR: alle zware wapens rond Sarajevo moeten teruggebracht worden onder controle van UNPROFOR of teruggetrokken uit de 20-kilometerzone rond de hoofdstad.
-	25-26 mei NAVO-luchtaanvallen op Servische militaire doelen. Bosnische Serviërs reageren met het gijzelen van bijna 400 man UNPROFOR-personeel.
-	1 juni Lord Owen opgevolgd door de Zweed Carl Bildt.
-	3 juni Besluit tot het oprichten van een ‘Snelle Reactiemacht’, bestaande uit Britse, Franse en Nederlandse eenheden, om bescherming aan UNPROFOR te bieden.
-	18 juni Laatste UNPROFOR-gijzelaars vrijgelaten.
-	11 juli ‘Safe area’ Srebrenica na groot Servisch offensief onder de voet gelopen.
-	24 juli Elementen van de ‘Snelle Reactiemacht’ legeren zich op de berg Igman bij Sarajevo.
-	25 juli ‘Safe area’ Žepa door Bosnische Serviërs veroverd.
-	eind juli Servisch offensief tegen ‘safe area’ Bihac. Kroatische legereenheden steunen de verdedigers.
-	4 augustus Begin van groot Kroatisch offensief tegen de door de Kroatische Serviërs bezette gebieden in Kroatië, dat nauwelijks weerstand ondervindt. De overgrote meerderheid van de Servische bewoners van Krajina vlucht.
-	28 augustus Bij een mortieraanval op een markt in Sarajevo worden 37 mensen gedood en 40 gewond.
-	30 augustus NAVO begint operatie ‘Deliberate Force’, waarbij militaire doelen van de Bosnische Serviërs worden aangevallen in heel Bosnië-Hercegovina. De ‘Snelle Reactiemacht’ schakelt vanaf de grond Servische geschutstellingen uit.
-	Begin september Succesvol offensief van het Bosnische regeringsleger.
-	8 september Bijeenkomst van de Contactgroep en vertegenwoordigers van de betrokken partijen in Genève leidt tot akkoord over grondbeginselen van een vredesakkoord inzake Bosnië-Hercegovina. Begin van een nieuwe ronde onderhandelingen onder leiding van de Amerikaanse onderminister van Buitenlandse Zaken Richard Holbrooke.
-	14 september Onderbreking van het luchtoffensief. De Bosnische Serviërs zeggen toe hun zware wapens uit de 20-kilometer-

[p. 225]

	zone rond Sarajevo terug te trekken, de aanvallen op de ‘safe areas te staken en de routes naar Sarajevo open te stellen.
-	12 oktober Algemeen staakt het vuren wordt voor zestig dagen van kracht in heel Bosnië-Hercegovina.
-	1 november Op de Amerikaanse luchtmachtbasis Dayton beginnen onderhandelingen over het vredesakkoord, waarbij Slobodan Milošević ook optreedt namens de Bosnische Serviërs.
-	21 november Vredesplan in Dayton geparafeerd door de presidenten Tudjman, Izetbegović en Milošević.
-	14 december In Parijs wordt het vredesakkoord officieel ondertekend.
-	15 december De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties mandateert in resolutie 1031 de uitvoering van het vredesakkoord aan de daarin genoemde staten en instanties (voor wat betreft het militaire deel: de NAVO).
-	21 december Overeenkomstig de bepalingen van de militaire annex van het vredesakkoord begint de internationale Implementation Force (IFOR) Bosnië-Hercegovina binnen te trekken om op de militaire uitvoering van het akkoord toe te zien. IFOR zal 60.000 man tellen, van wie 20.000 Amerikanen.