Verraad op de Balkan

[p. 178]

Onpartijdig bombarderen

Sarajevo wordt niet belegerd en Sarajevo wordt ook niet ingesloten door de Bosnische Serviërs. Zo zien de Bosnische Serviërs het. Indertijd hebben zij de Verenigde Naties zo gek gekregen om met hun eigenaardige definitie van de situatie rond de Bosnische hoofdstad akkoord te gaan. Een woordvoerder van UNPROFOR legde toen op een persconferentie uit dat van een belegering geen sprake was. Men kon hoogstens zeggen dat de Serviërs rond Sarajevo zich ‘in tactisch voordelige posities’ bevonden.

Het huidige luchtoffensief van de NAVO is bedoeld om aan die tactisch voordelige posities een eind te maken. De Bosnische Serviërs moeten hun (naar schatting driehonderd) zware wapens buiten een cirkel van twintig kilometer rond de stad brengen, overeenkomstig een resolutie van de Veiligheidsraad van anderhalf jaar geleden. Generaal Mladić verklaarde echter dat hij daartoe helaas niet bevoegd was.

In de adempauze van de bombardementen deelde de Bosnisch-Servische vice-president, de Shakespeare-kenner professor Nikola Koljević, mee dat de politieke leiding van de Republika Srpska alsnog akkoord ging. De aftocht van de zware wapens bleek vervolgens neer te komen op het heen en weer laten rijden van één tank binnen de zone van twintig kilometer. Vervolgens onderhandelde de commandant van UNPROFOR, generaal Janvier, veertien uur achtereen met generaal Mladić. Het resultaat was een document met zulke Bosnisch-Servische mitsen en maren, dat van onvoorwaardelijke terugtrekking van de zware wapens en opheffing van het beleg geen sprake was.

Niettemin adviseerden Janvier en de bevelhebber van de NAVO-luchtoperaties, admiraal Leighton Smith, op basis van deze ‘toezegging’ tot het opschorten van de bombardementen, alsof zij niets hadden geleerd van het eindeloze gechicaneer waarin Mladić, Karadžić en hun rotgenoten zo bedreven zijn.

Aan wie adviseerden zij dat? Aan niemand minder dan Willy Claes, secretaris-generaal van de NAVO, en naar het zich laat aanzien nu ook veldmaarschalk van het bondgenootschap, want hij legde het advies naast zich neer en gaf opdracht de luchtacties te hervatten tot de Bosnische Serviërs het ultimatum inwilligden.

Uiteraard werden hij, en de speciale gezant van de Verenigde Staten, Richard Holbrooke, in dit besluit formeel gesteund door de

[p. 179]

Noord-Atlantische Raad, het hoogste politieke orgaan van de NAVO. Het leidt weinig twijfel dat Holbrooke en Claes optraden met sterke rugdekking van het Witte Huis. Over oorlog en vrede in voormalig Joegoslavië wordt nu daar beslist en voor die beslissing tekent de minzame Belgische socialist. Dit is zonder meer een merkwaardig model van besluitvorming. Geen wonder dat de ministers van Buitenlandse Zaken van de Europese Unie dit weekend in Santander behoorlijk aan het mokken waren over de verdwenen rol van de EU in wat nu eindelijk echt een vredesproces in Bosnië-Hercegovina dreigt te worden.

Dat mokken is volstrekt misplaatst. De Europese Unie heeft meer dan drie jaar de ruimte en de tijd gehad voor een eigen beleid inzake ex-Joegoslavië. Daarvan is niets terecht gekomen, vooral dankzij de Brits-Franse appeasement-politiek, die niet alleen tot het fiasco van UNPROFOR leidde, maar ook sabotage inhield van het in het Verdrag van Maastricht afgesproken streven naar een ‘Gemeenschappelijk Buitenlands- en Veiligheids Beleid’.

De weigering van generaal Mladić om zijn zware wapens rond Sarajevo terug te trekken heeft goede redenen. Zijn belegering van Sarajevo is namelijk niet zozeer een tactische, maar eerder een strategisch voordelige positie. Niet alleen om de Bosnische hoofdstad onder druk te houden, maar ook omdat zonder deze positie het door de Bosnische Serviërs bezette gebied uiteen zou vallen in een westelijk en een oostelijk deel, slechts bij Brčko door een smalle en kwetsbare corridor met elkaar verbonden. Het ontzet van Sarajevo zou beide delen kwetsbaar maken voor offensieven van het regeringsleger.

De NAVO doet nu verschrikkelijk zijn best onpartijdig te bombarderen en wel door de luchtaanvallen te beperken tot het Servische luchtafweersysteem (dat nog steeds vanuit het Belgrado van vredesvriend Milošević wordt gestuurd), munitiebunkers, commandocentra en militaire depots. De zware wapens rond Sarajevo zelf zijn ongemoeid gebleven en zij staan ook niet op de lijst van doelwitten die voor de eerstvolgende escalatie van de luchtactie is opgesteld.

Ik betwijfel of deze onpartijdigheid tot inbinden van de Bosnische Serviërs zal leiden voordat deze inzien dat een snelle aanvaarding van het nu voorgestelde vredesplan hen de overwinning brengt, ook al is die iets minder groot dan zij wel hadden gewild en gedacht. Hun voornaamste oorlogsdoelstellingen - de aansluiting

[p. 180]

van het door hen veroverde gebied bij Servië, ontbinding van de staat Bosnië-Hercegovina en staatsvorming op basis van ‘etnische zuiverheid’ - zijn voorzover nu bekend - allemaal gehonoreerd in het vredesplan van Holbrooke. In dit opzicht is het plan gunstiger voor de Serviërs dan het plan van de Contactgroep van vorig jaar. En het is nog veel gunstiger voor hen dan het eerste vredesplan voor Bosnië-Hercegovina, het plan van Vance-Owen, dat voorzag in een federale, multiculturele staat. Voor wie dit in gedachten houdt, is het onverteerbaar dat VN en NAVO nu wèl bereid zijn militair geweld te gebruiken om een vredesplan te doen aanvaarden dat op een apartheidsideologie is gebaseerd en alleen daarom al geen stabiele verhoudingen in voormalig Joegoslavië tot gevolg zal hebben.

13 september 1995