Verraad op de Balkan

NAVO verlengt oorlog

Omdat de redactie van NRC/Handelsblad mensen van dit kaliber niet in huis heeft en die ook in de rest van Nederland niet zijn te vinden, heeft deze krant de Brit Jonathan Eyal aangetrokken om op de opiniepagina regelmatig de toestand in de wereld te analyseren. Jonathan Eyal is verbonden aan het Royal United Services Institute in Londen. Zo'n instituut kent Nederland niet en een Nederlands publiek heeft dan ook geen weet van de status die het met zich meebrengt om aan zo'n instituut verbonden te zijn.

Het is niet zo dat NRC/Handelsblad artikelen van Eyal uit een Britse krant overneemt en ze dan vertaalt. Eyal schrijft voor het Nederlandse avondblad en doet dat kennelijk in het Nederlands, want er staat nooit onder wie het vertaald heeft. Een Brit die de moeite neemt om in het Nederlands te schrijven - dat is zo prijzenswaardig dat men hem foutjes in woordkeus niet kwalijk neemt. Daar is trouwens uiteindelijk de redacteur van die opiniepagina verantwoordelijk voor.

[p. 176]

Toch kunnen zo misverstanden ontstaan. Vorige week schreef Eyal een groot artikel over Bosnië, waarin hij onder andere het Bosnisch-Servische luchtverdedigingssysteem beschreef als ‘opgebouwd uit geweren, raketten en raket-apparatuur’. De kenner ziet onmiddellijk wat hier is misgegaan. Eyal heeft zijn Engels-Nederlandse woordenboek gepakt om het Nederlandse woord voor gun op te zoeken, en heeft toen niet ‘kanon’, maar ‘geweer’ genomen. Dat is een heel voor de hand liggende fout. Maar juist iemand die aan het Royal United Services Institute is verbonden zou nooit het woord gun gebruiken om een geweer mee aan te duiden. Dat is vulgair, het juiste woord is rifle.

Helemaal origineel zijn de bijdragen van Jonathan Eyal aan NRC/Handelsblad overigens niet, merk ik nu. Dat artikel van vorige week heette ‘NAVO-aanval is stap terug in het vredesproces’. Op diezelfde dag stond er in The Times ook een stuk van Eyal, met als titel ‘How NATO prolonged the war’. Wie ze naast elkaar legt, merkt dat de tekst voor ongeveer de helft dezelfde is, maar dat de andere helft per krant verschilt. Omdat The Times een ochtendkrant is en NRC/Handelsblad een avondkrant, heeft de laatste dus eigenlijk iets overgenomen uit de eerste, al blijft het knap van een auteur om op dezelfde dag in twee verschillende kranten en twee verschillende talen artikelen te publiceren die maar voor vijftig procent identiek zijn.

Het verschil komt eigenlijk al naar voren in de koppen. De Nederlandse tekst is voor mijn gevoel net iets terughoudender dan de Engelse. Uit beide komt in ieder geval naar voren dat Eyal niet blij is met de grootscheepse luchtaanvallen van de NAVO. ‘De enige zekerheid op de Balkan op dit moment is dat de uitkomst precies tegengesteld zal zijn aan wat de alliantie zich voorstelt’, schrijft hij in allebei artikelen. (In The Times doet hij dat vanzelfsprekend in het Engels.)

De doelstellingen van die luchtaanvallen schijnen te zijn dat de beschietingen van de ‘beveiligde gebieden’ en het beleg van Sarajevo door de Bosnische Serviërs op moeten houden. Volgens Eyals analyse gaat het precies de andere kant uit, als gevolg van die luchtaanvallen: de beschietingen gaan door en het beleg ook. Dit was echter al het geval vóór de NAVO tot de aanval overging. Wat is dan eigenlijk het argument van Jonathan Eyal, ‘verbonden

[p. 177]

aan het Royal United Services Institute’, voor zijn stelling dat het NAVO-optreden ‘een stap terug in het vredesproces is’?

Ik heb bij hem, niet zonder moeite, drie argumenten aangetroffen. Het eerste is militair-technisch. Volgens Eyal wordt Sarajevo vooral gebombardeerd door mortieren. Die zijn zo licht dat ‘bijna elke man of vrouw op de Balkan ze op de rug kan dragen’. Luchtaanvallen hebben daar natuurlijk geen vat op. Al die honderden kanonnen (guns), houwitsers en tanks doen er dus niet toe! Die zijn geen probleem! In mijn verbeelding zie ik Jonathan Eyal op een modderpaadje over de berg Igman strompelen, met een 120 mm-mortier op zijn rug. Zijn vrouw draagt een rugzak granaten. Ze steken hun middelvinger op naar overvliegende F16s.

Het tweede argument is dat de mortieraanval op de markt van Sarajevo, die de aanleiding werd tot de aanvallen van de NAVO, ‘objectief’ voor rekening van de Bosnische regering komt. Die had er namelijk het meeste belang bij. Enig feitelijk bewijs voert Eyal niet aan. In de afgelopen drie en een half jaar zijn er honderdduizenden projectielen door de Serviërs afgevuurd op Sarajevo. Van sommige daarvan is beweerd dat ze ‘eigenlijk’ door de Bosniërs op zichzelf zijn afgeschoten. In al die jaren is dat niet in ook maar één geval bewezen.

Het derde argument is dat de aanvallen van de NAVO misschien de Serviërs naar de onderhandelingstafel dwingen, maar de toeschikkelijkheid van ‘de moslims’ (de Bosnische regering) tegelijkertijd zullen doen afnemen. Volgens Eyal is vrede pas mogelijk als beide partijen inzien dat met voortgaan van de strijd geen voordeel is te behalen. Dit klinkt heel diepzinnig, tot men het toepast op, bij voorbeeld, de Tweede Wereldoorlog.

Er is trouwens nog een vierde argument, zij het alleen in het artikel in The Times. Het NAVO-offensief dringt de Serviërs zó in het nauw, dat de ‘etnische minderheden’ in het eigenlijke Servië, met name de Albanezen in Kosovo, erdoor aangemoedigd zullen worden om tegen hun onderdrukkers in opstand te komen. Jonathan Eyal vindt dat een gruwelijke gedachte, geheel in overeenstemming met de redactionele opvattingen van The Times. Deze regeringsgetrouwe krant schreef al in november 1992 dat de vrede in voormalig Joegoslavië boven alles moest gaan, ook al zou het ‘de vrede van het kerkhof’ zijn.

6 september 1995