Verraad op de Balkan

In dienst van de vrede

De wonderlijke terugkeer van Dutchbat naar huis en haard viel nagenoeg samen met een draaipunt in de Bosnische Oorlog waaraan een jaar later niemand nog herinnerd wil worden. Op 19 juli was het een jaar geleden dat het ‘vredesultimatum’ van de Contactgroep afliep. Op die datum moesten alle betrokken partijen het definitieve vredesplan voor Bosnië-Hercegovina aanvaard hebben.

[p. 166]

Na het plan Vance-Owen (januari 1993) en het plan Owen-Stoltenberg (augustus 1993) was dit de derde vredesregeling die de internationale gemeenschap aan de strijdende partijen voorlegde. Deze was nadeliger voor de Bosnische staat dan de beide voorgaande, maar werd door de Bosnische regering en de Kroaten aanvaard.

De Contactgroep benadrukte dat het plan niet voor verdere onderhandelingen vatbaar was. Wie het niet slikte zou op vergaande onaangenaamheden worden getrakteerd. Weigering van de Bosnische Serviërs zou, zo maakte de Contactgroep duidelijk, tot gevolg hebben dat het eenzijdige wapenembargo tegen de Bosnische staat zou worden opgeheven, dat UNPROFOR zou vertrekken en dat de sancties tegen Servië zouden worden verscherpt. De Bosnische Serviërs reageerden met hun gebruikelijke tactiek, een combinatie van chicanes, vertraging en ontwijken. Pas in augustus zeiden ze definitief luid en duidelijk nee.

Daarmee kwam er een feitelijk eind aan de toen al bijna drie jaar durende pogingen van achtereenvolgens de Europese Unie, de Verenigde Naties en de Contactgroep om een diplomatieke oplossing tot stand te brengen; een diplomatieke oplossing die uitdrukkelijk werd gepresenteerd als alternatief voor een militaire regeling.

Het ultimatum van de Contactgroep bleek net zo loos als de voorgaande van de Europese Unie en de Verenigde Naties. Het wapenembargo werd niet opgeheven, UNPROFOR vertrok niet, en de sancties tegen Servië werden verzacht.

Zelfs voor de grootste optimist was het vanaf dat moment duidelijk dat er helemaal geen ‘vredesproces’ meer bestond, als het al ooit had bestaan. De inspanningen van de diplomatie waren helemaal niet een alternatief voor oorlogvoering geweest. Integendeel: zij hielden de motor daarvan juist draaiende. En dat doen zij tot op de dag van vandaag.

Hun voornaamste, zoniet enige doel, was en is een militaire interventie van buitenaf te voorkomen. Zo'n interventie is niet nodig, zo luidt het refrein dat ‘realistische’ politici en commentatoren nu al jarenlang aanheffen, omdat de oorlog in voormalig Joegoslavië niet echt telt voor Europa en voor de wereld. Er staan geen ‘vitale belangen’ op het spel. Het is maar een plaatselijk conflict.

[p. 167]

Over deze diagnose valt veel te zeggen, maar ik beperk mij tot de retorische vraag of een vreedzaam en welvarend westelijk Europa werkelijk bestaanbaar is met een nationalistisch-socialistische brandhaard aan zijn grenzen, waarin op gewelddadige wijze ministaten worden gevormd op basis van een afgekondigde racistische homogeniteit.

Onder aanvoering van de zieke man van Europa, Groot-Brittannië, roepen de staten van de Europese Unie tot nu toe dat het antwoord ‘ja’ luidt, en dat er daarom niet hoeft te worden ingegrepen. Pas als de opheffing van het wapenembargo aan de orde komt wordt een heel ander lied aangeheven. Stel je voor dat Bosnië in staat wordt gesteld zichzelf militair te verdedigen! Dat kan alleen maar tot uitbreiding van de conflicten leiden, tot een Derde Balkanoorlog die de ‘vitale belangen’ van alle Europese staten aan zou tasten.

Het Groot-Realistisch Koor, met zangers variërend van Douglas Hurd en François Mitterrand tot Paul Scheffer, zingt dit lied nu al jaren lang, zonder er de valsheid van te willen horen, maar met weglating van het laatste couplet. De logica van dit lied eist immers de nederlaag van de Bosniërs.

De zojuist beëindigde kleine Nederlandse episode past hierin precies. Met de eliminatie van de Bosnische enclaves is de uitvoering van het ‘definitieve’ vredesplan onmogelijk gemaakt. Dit plan voorzag immers in een geografische uitbreiding en aaneensluiting van de enclaves, in een vóór de oorlog voornamelijk door Bosnische moslims bewoond gebied, en hun verbinding met Sarajevo. Hun eliminatie dient bovenal een Groot-Servisch strategisch doel: dit deel van Bosnië grenst aan de Sandžak van Novi Pazar, een voornamelijk door moslims bewoond gebied in het huidige Servië. Terwijl de grote mogendheden in hun Contactgroep krijsen dat een militaire oplossing onmogelijk is, krijgt deze steeds meer gestalte op het slachtveld. En terwijl het wapenembargo tegen de Bosnische regering volgens alle weldenkende commentatoren in stand moet worden gehouden, heeft alleen al Dutchbat afgelopen week voor tenminste f15 miljoen aan pantserwagens, terreinvoertuigen, anti-tankraketten, machinegeweren, handvuurwapens, schermvesten, uniformen en helmen aan het leger van generaal Mladić geleverd, nog afgezien van wat dit in de voorafgaande periode van onze jongens heeft ingepikt.

[p. 168]

Generaal Mladić had nog wel beloofd dat alles zou worden teruggegeven, zo meldde de commandant van Dutchbat, maar op een of andere manier was daar niks van terechtgekomen - eigenlijk onbegrijpelijk van een verder zo correcte beroepssoldaat. Van oorlogsbuit kan men vanzelfsprekend niet spreken, want iedereen weet dat UNPROFOR geen oorlog voert; UNPROFOR laat zich alleen maar ten dienste van de vrede bestelen.

26 juli 1995