Verraad op de Balkan

Nooit meer zo

Van heel dichtbij gezien heeft iedereen het voortreffelijk gedaan, van minister Voorhoeve en overste Karremans tot en met de laatste soldaat van wat er in Srebenica nog restte van het bataljon van 11 luchtmobiele brigade. De beelden van de terugkeer in Nederland van het eerste detachement vredessoldaten waren emotioneel en ontroerend.

Ze waren, van een iets grotere afstand, ook schrijnend, vanwege de er onlosmakelijk aan gekoppelde beelden van de bewoners van Srebenica, die niet zijn thuisgekomen. Zij zijn voor de tweede keer in een paar jaar gedeporteerd, voorzover zij het er levend afbrachten.

Bij de Nederlandse militairen gaat het om mannen en vrouwen die willens en wetens voor dit beroep hebben gekozen. Voor operaties als deze is welbewust de dienstplicht afgeschaft. De verjaagde Bosniërs daarentegen hadden geen keus. Zij zijn

[p. 164]

slachtoffers op grond van hun afstamming, vermeende godsdienst of achternaam. Zij hebben minder met het conflict in voormalig Joegoslavië te maken dan de mannen van UNPROFOR, maar zij zijn onvergelijkelijk veel slechter af. Dit besef zou wat meer kunnen doorklinken in de vreugde over de terugkeer van de Nederlandse beroepssoldaten.

Uiteindelijk zijn zij niet in staat geweest de bewoners van Srebenica te beschermen tegen de terreur van de Bosnische Serviërs, (die overigens ook hier weer rechtstreeks gesteund werden door eenheden van het Klein-Joegoslavische leger). En daarvoor was Dutchbat daar.

De eerste les die de Nederlandse politiek uit het echec in Srebrenica moet leren luidt dat Nederland nooit meer aan een VN-operatie mee moet doen als het doel daarvan niet aan drie voorwaarden beantwoordt. Het moet in de eerste plaats in overeenstemming zijn met de beginselen van de Verenigde Naties en van het volkenrecht. In de tweede plaats moet het uitvoerbaar zijn en in de derde plaats moeten daarvoor ook de benodigde middelen ter beschikking staan.

Aan geen van deze drie voorwaarden voldoet de wijze waarop UNPROFOR in Bosnië-Hercegovina zijn mandaat van de Veiligheidsraad uitlegt. De naam alleen al is misleidend: ‘beschermingsmacht van de Verenigde Naties’. Het doel is namelijk niet het beschermen van de Bosnische burgerbevolking. Het doel is alleen maar de bescherming van de humanitaire hulpverlening.

De resoluties van de Veiligheidsraad geven UNPROFOR een veel ruimer mandaat. Niets verzet zich daarin tegen gewapend optreden tegen ‘etnische zuiveringen’, het beschermen van de burgerbevolking tegen Servische terreur of zelfs maar het gewapenderhand beveiligen van hulpkonvooien. De bureaucratie van de Verenigde Naties heeft het mandaat van UNPROFOR echter zo beperkt mogelijk heeft uitgelegd, vooral het Department of Peacekeeping Operations (DKO). Overwegingen van recht of onrecht en het maken van het onderscheid tussen daders en slachtoffers zijn in de ogen van deze VN-bureaucraten van nul en gener waarde. Ze staan het onpartijdig bezorgen van hulp alleen maar in de weg. Sterker nog: aangezien hulpverlening het best kan plaatsvinden als er niet meer wordt gevochten, nemen DKO en UNPROFOR al meer dan twee jaar het standpunt in dat het de Bosniërs zijn die hun werk frustreren, omdat ze blijven vechten

[p. 165]

tegen de Serviërs. Dankzij deze houding en het erbij passende gedrag heeft de Speciale Vertegenwoordiger van de Verenigde Naties in voormalig Joegoslavië, Yasushi Akashi, de bijnaam ‘de Mitsubishi Chetnik’ verdiend.

Groot-Brittannië en Frankrijk, de twee staten die de voornaamste bijdrage aan de UNPROFOR-troepen leveren, hebben de smalle interpretatie van het mandaat letterlijk met man en macht onderschreven, zij het om andere redenen dan het DKO. De politieke elites in London en Parijs menen al jaren dat de stabiliteit in de Balkan en de Britse en Franse belangen daar, het meest gediend zijn met een Servische overwinning. Hun humanitaire inmenging hebben zij ondernomen om een militaire interventie, of zelfs maar militaire steun aan de wettige regering van Bosnië, uit te sluiten en onmogelijk te maken. Waarom zou Nederland onder de vlag van de Verenigde Naties aan een dergelijke cynische politiek meewerken? Het antwoord op massale aanvallen op een ‘beveiligd gebied’ bestaat uit een veel te late en veel te beperkte luchtaanval. UNPROFOR was al vóór Srebrenica een fiasco, een fiasco dat door de VN-bureaucratie, Groot-Brittannië en Frankrijk welbewust op de koop toe wordt genomen, als het al niet bewust is nagestreefd. De Nederlandse bijdrage aan UNPROFOR is daarbinnen uitgelopen op een eigen fiasco. Dat was niet zo bedoeld, maar het was wel voorspelbaar en het is ook voorspeld, zij het niet in de volksvertegenwoordiging waar al die tijd een verbazende eensgezindheid viel te bespeuren over een zaak die meer dan wat dan ook een politiek debat verdiende.

19 juli 1995