Verraad op de Balkan

Doormodderen

Tot gisteren was het verstandige oordeel van verstandige mensen met kennis van zaken in zake de internationale politiek, dat ‘doormodderen’ door de Verenigde Naties in voormalig Joegoslavië het beste was wat daar gedaan kon worden. Dankzij deze politiek was er immers een eind gekomen aan de vluchtelingenstroom naar ‘onze’ landen, en dankzij het heilzame optreden van UNPROFOR was het conflict beperkt gebleven tot Bosnië.

Natuurlijk was het niet leuk dat in de afgelopen weken de bevoorrading van UNPROFOR in de ‘beveiligde gebieden’ onmogelijk werd gemaakt door de Bosnische Serviërs. Dit was juist een reden temeer om het centrale doel van de inspanningen van de VN: hulpverlening aan de burgers, centraal te blijven stellen. Om reclametechnische redenen wordt er daarom ook wat voedsel voor de bevolking van Sarajevo meegenomen in de moeizame transporten over de berg Igman waarmee men het UNPROFOR-garnizoen in de stad probeert te bevoorraden.

De vraag die deze realisten niet beantwoordden was hoe er doorgemodderd kan worden als de modder voor je voeten wordt weggebulldozerd. Voor het eerst is een door de Veiligheidsraad geproclameerd ‘veilig gebied’ door de Bosnische Serviërs niet

[p. 162]

alleen aangevallen - dat was altijd al het geval - maar geheel en al onder de voet gelopen.

‘Srebrenica’ wordt nu als een dramatisch keerpunt voorgesteld door diezelfde verstandige experts, maar wat is er nu nieuw aan? Van het begin af aan hebben de Bosnische Serviërs zich niets aangetrokken van de resoluties van de Veiligheidsraad over voormalig Joegoslavië. Zij hebben dat altijd ongestraft kunnen doen, omdat hun straffeloosheid het uitgangspunt is van het optreden van de Verenigde Naties. De humanitaire hulpactie was vanaf het begin opgezet niet alleen als alternatief voor gewapende interventie tegen de agressor, maar vooral ook om deze onmogelijk te maken. Hulpverlening aan de bevolking vereist dat men strikte onpartijdigheid in acht neemt, en geen onderscheid maakt tussen moordenaars en slachtoffers. Dit is geen moreel verheffend standpunt, maar het bleek ook feitelijk onhoudbaar, omdat het op een volstrekt verkeerde definitie van de situatie berust. Die definitie luidt dat er een oorlog woedt tussen twee legers en dat deze als bijprodukt allerlei narigheid met zich mee brengt voor de burgerbevolking. Die narigheid kan een onpartijdige hulpverlener met toestemming van de strijdende partijen lenigen.

Maar de oorlog in voormalig Joegoslavië beantwoordt niet of nauwelijks aan dit beeld. Het is maar in beperkte wijze een oorlog in de gebruikelijke zin van het woord, een oorlog waarin reguliere strijdkrachten met elkaar slag leveren. Er zijn in Bosnië geen slagvelden, alleen maar slachtvelden. De bevolking is niet het onbedoelde slachtoffer van gevechtshandelingen, maar het centrale doelwit van één van de partijen. In zo'n situatie is onpartijdige hulpverlening onmogelijk.

Overeenkomstig het uitgangspunt van onpartijdigheid hebben de Verenigde Naties nooit iets ondernomen tegen het terroriseren van de burgerbevolking en tegen het moorden en ‘etnisch zuiveren’. Dat gaat tot op de dag van vandaag door.

De opschepperij van de Verenigde Naties, die zelfs door minister Voorhoeve is overgenomen, als zou ‘dankzij’ UNPROFOR het aantal slachtoffers van de Servische agressie sterk zijn teruggelopen, slaat op niets. De grote moordpartijen en ‘zuiveringen’ waren al voorbij, toen UNPROFOR in Bosnië begon te opereren.

Er valt niet meer zoveel te moorden en te verdrijven voor de Serviërs, maar waar ze dat nog kunnen doen (zoals in de omge-

[p. 163]

ving van Banja Luka), gebeurt dat zonder dat UNPROFOR een vinger uitsteekt. UNPROFOR is immers onpartijdig.

Met een ontoereikend mandaat van de Veiligheidsraad heeft dit niets te maken, want dat mandaat ís niet ontoereikend: het geeft UNPROFOR de mogelijkheid om ‘met alle noodzakelijke middelen’ hulp te verlenen en veilige gebieden te beschermen. Dit mandaat wordt door UNPROFOR echter willens en wetens zo beperkt mogelijk uitgelegd, als niet meer dan toestemming tot zelfverdediging van VN-troepen.

Vanaf het uitbreken van de vijandelijkheden was de politieke keus voor de Verenigde Naties en de Europese Unie duidelijk. Het ging òf om vrede af te dwingen òf zich erbuiten te houden. De humanitaire actie was een poging die keuze te ontlopen, een poging die gedoemd was stuk te lopen op de innerlijke tegenstrijdigheid van het onpartijdig hulpverlenen waardoor men partij wordt. UNPROFOR en degenen die voor haar missie verantwoordelijk zijn, zitten nu onder de modder, maar verder doormodderen is onmogelijk geworden. De keus tussen ingrijpen en terugtrekken is nog net zo onvermijdelijk als drie en een half jaar geleden.

12 juli 1995