Verraad op de Balkan

[p. 135]

Kluchtaanval

Op zijn best verandert de luchtaanval van de NAVO op Udbina, de luchtmachtbasis van de Kroatische Serviërs, niets aan de uitzichtloze stand van zaken in Bosnië. Op zijn slechtst leidt hij tot verdere Servische pesterijen van, en zelfs aanvallen op UNPROFOR, de troepen van de Verenigde Naties die in voormalig Joegoslavië verblijven om toe te zien op een vrede die niet bestaat.

Dit ondanks het feit dat de luchtaanval op instructies van VN-gezant Yasushi Akashi zo'n minimaal karakter kreeg dat ik nu al voorspel dat het wekelijkse zetduiveltje van Vrij Nederland ervoor ‘kluchtaanval’ zal bedenken. De start- en taxibanen van de basis werden tot ‘gatenkaas’ gereduceerd en de luchtafweer werd ‘uitgeschakeld’, een term die open laat of deze fysiek is vernietigd dan wel alleen maar met elektronische middelen is verstoord.

Het vliegveld kan in ieder geval binnen een paar dagen weer in gebruik worden genomen. De vliegtuigen waarmee het vliegverbod werd geschonden en de ‘veilige zone’ van Bihac werd aangevallen, moesten van Akashi met rust worden gelaten. Het ontbrak er eigenlijk alleen maar aan dat hij een subsidie voor Servische aannemers in het vooruitzicht stelde om de banen te repareren.

Dit is dus het ‘robuuste’ optreden waartoe de NAVO een tijdje geleden besloot, nadat het gewapend optreden van het bondgenootschap belachelijk begon te worden toen dit bleek neer te komen op het beschieten van een allang achtergelaten en wegroestende Servische tankdestroyer.

De luchtactie van maandag heeft de geloofwaardigheid van de NAVO verder ondermijnd. Ze telt nu als ‘waarschuwing’ aan het adres van de Serviërs, die uit de massale inzet van gevechtsvliegtuigen hebben kunnen opmaken waartoe de NAVO in staat is. Maar daarvan waren de Serviërs al heel lang heel goed op de hoogte. Al drie jaar gaat het op de Balkan niet om de vraag waartoe het Westers bondgenootschap in staat is, maar om de vraag waartoe het bereid is.

Dat is nu gedemonstreerd: de NAVO is bereid ‘gatenkaas’ te maken van een Servische vliegbasis die volgens de in januari 1992 onder auspiciën van de Verenigde Naties tot stand gekomen overeenkomst in Kroatië niet eens kan bestaan. Die overeenkomst

[p. 136]

hield in dat de Servische milities in dit gebied ontwapend zouden worden, het Kroatische gezag hersteld, de verdreven (Kroatische) bewoners naar hun woonplaatsen terug zouden keren en dat het tot een regeling tussen de Kroatische regering en de Kroatische Serviërs zou komen.

Van dat alles is niets terecht gekomen. Integendeel: de tienduizend man VN-troepen die in deze gebieden zijn gestationeerd zorgen er nu voor dat de Kroatische Serviërs ongehinderd doorgaan met hun ‘etnische zuiveringen’ en rechtstreeks aan de oorlog meedoen.

De luchtaanval van de NAVO heeft alleen maar duidelijk gemaakt dat het Westen de bestaande logica van de oorlog accepteert, totdat het denkt dat zijn eigen geloofwaardigheid in het geding is. Dan doet het in eigen ogen iets flinks, dat juist door zijn slappe inhoud een signaal aan de Serviërs geeft om door te gaan met hun agressie.

De Serviërs. De samenwerking tussen Kroatische en Bosnische Serviërs is onmiskenbaar. Terwijl (veel te weinig) VN-waarnemers de grens tussen Servië en het door de Bosnische Serviërs bezette deel van Bosnië in het oog moeten houden, is de grens van het laatste met het door Serviërs bezette deel van Kroatië open. Ik geloof niet dat het door Milošević afgekondigde wapen- en brandstofembargo tegen zijn bondgenoten aan de andere kant van de Drina echt bestaat.

Vanuit het perspectief van Milošević is het immers interessant twee kaarten te spelen. Als de Bosnische Serviërs het ‘vredesplan’ van de Contactgroep alsnog accepteren, ontstaat een situatie waar hij alleen maar garen bij spint. Dan moet het namelijk worden uitgevoerd en dat zal, bij gebrek aan de doortastendheid die het Westen zojuist in Udbina weer eens demonstreerde, heel lang duren - in het voordeel van de status quo.

Zolang het Westen en de Verenigde Naties echter de Servische extremisten alleen maar gatenkazen in de weg leggen, komt dat Milošević ook niet slecht uit. Hij kan dan in Belgrado als vredesvorst gaan tronen, hopen op verdere opheffing van sancties tegen Klein-Joegoslavië en ondertussen zijn handen in onschuld wassen. Toen vorig jaar vier jachtbommenwerpers, opgestegen in Krajina, door Amerikaanse gevechtsvliegtuigen boven Bosnië werden neergeschoten, bleken de piloten uit Belgrado afkomstig.

[p. 137]

Nu wordt de betrokkenheid van Klein-Joegoslavië bij de oorlog in Bosnië-Hercegovina niet eens meer als probleem gesteld.

23 november 1994