Verraad op de Balkan

Dubbelmandaat

De beslissing van president Clinton om de Verenigde Staten niet langer te laten meedoen aan het toezicht op het wapenembargo tegen voormalig Joegoslavië viel op 11 november. In Nederland is deze datum alleen gedenkwaardig als begin van de voorbereidingen tot carnaval. In het grootste deel van het Westen is het de dag waarop de Eerste Wereldoorlog, the Great War, eindigde.

De Amerikaanse stap stelt niet veel voor. Hij houdt niet in dat er nu zware wapens kunnen worden geleverd aan het Bosnische regeringsleger. Het wapenembargo was bovendien van een betrekkelijke effectiviteit. Nog niet zolang geleden werd het Klein-Joegoslavische leger verblijd met het materiaal van een complete Russische tankdivisie. Het ging om tanks en pantservoertuigen die uit het voormalige Oost Duitsland terug zouden worden gebracht naar Rusland. Halverwege zijn ze ingeruild voor oude modellen, want daaraan is in deze regio geen gebrek. Die gingen verder Rusland in, terwijl de trein met de moderne tanks naar Belgrado werd omgeleid. Dergelijke operaties komen niet op het conto van de Russische regering, maar op dat van Russische officieren die de kortst mogelijke weg naar privatisering hebben ontdekt.

Het is niet duidelijk welke politiek Clinton met dit gebaar kracht wil bijzetten. De Amerikaanse politiek inzake ex-Joegoslavië heeft maar één vast punt: de onwil om Amerikaanse grondtroepen ter beschikking te stellen. Tegenover Amerikaanse weifelmoedigheid staat allerminst Europese vastberadenheid.

Laten wij even een paar bladzijden terugslaan in het grote Bosnië boek. De Contactgroep legde in juli de strijdende partijen een vredesregeling voor, die neerkwam op een deling van Bosnië. Maanden was er aan dit plan gewerkt en voor amendering was

[p. 134]

het niet meer vatbaar. De ‘strijdende partijen’ moesten slikken of stikken.

De Bosnische regering beloofde het plan te aanvaarden, en de Bosnische Serviërs deden dat, na hun gebruikelijke gechicaneer, niet. Wat deed de Contactgroep vervolgens? Niets. De enige die wat deed was de dictator te Belgrado, Slobodan Milošević. Hij sloot de grenzen voor zijn Bosnische trawanten. Milošević werd zo plotseling een gevierd man bij de Contactgroep. Tot dan had hij altijd volgehouden dat hij de Bosnische Serviërs helemaal niet hielp en dat zij op eigen houtje vochten. Nu werd eensklaps duidelijk dat Milošević steeds aan de echte touwtjes had getrokken en dat nog steeds doet. Van de officieren van het Bosnisch Servische leger staat wel vast dat zij gewoon in dienst van het voormalige Joegoslavische leger zijn gebleven en nog altijd soldij uit Belgrado ontvangen.

In welke richting ziet de Contactgroep nu het ‘vredesproces’ verlopen? Niet door op te treden tegen degenen die de regeling niet aanvaarden. Nee, in deze kring wordt nu gesproken over aanpassing van het vredesplan, om het meer aanvaardbaar voor de Bosnische Serviërs te maken.

Interventie met grondtroepen werd indertijd onder meer afgewezen omdat men dan aan een uitzichtloos avontuur zou beginnen: tienduizenden manschappen zouden jarenlang in een ongewisse en gevaarlijke situatie verkeren. Geen interventie dus: vandaar dat tienduizenden UNPROFOR soldaten, permanent bedreigd door de strijdende partijen, een derde oorlogswinter ingaan zonder enig uitzicht op een oplossing.

Vanaf het begin is niet duidelijk gesteld wat nu aard en karakter van het conflict in voormalig Joegoslavië is. Aan de ene kant is het gedefinieerd als agressie van wat nu Klein Joegoslavië heet. Dat is de basis voor de strafmaatregelen die de Verenigde Naties tegen Klein Joegoslavië namen. Maar tegelijkertijd hebben VN het conflict gedefinieerd als een burgeroorlog, waarbij het de taak van de VN werd de strijdende partijen uit elkaar te houden en te zorgen dat de bevolking geen honger leed.

Die twee definities spreken elkaar tegen en dat verklaart de permanente verwarring en onenigheid onder de vredestichters, die de oorlog ondertussen rustig laten voortwoeden.

16 november 1994