Verraad op de Balkan

Alweer: einde oorlog

Van de 33 M18 ‘Hellcats’ waarover het Joegoslavische leger aan het begin van de jaren tachtig beschikte, mist er nu zeker één. Die is vrijdagavond op een heuvel bij Sarajevo door een Amerikaanse A10 vernietigd. Zo werd dit gepantserde en gemechaniseerde antitankkanon, een museumstuk uit de Tweede Wereldoorlog, nog net geen vijftig jaar oud.

Toch was dit genoeg om de Bosnische Serviërs ertoe te bewegen binnen een paar uur de zware wapens te retourneren die ze een dag tevoren uit een VN-depot hadden gestolen. Andermaal werd bewezen wat de enige taal is die ze verstaan. Maar deze kleine luchtactie maakte alweer geen deel uit van een bewuste strategie om een eind aan de oorlog te maken en serieus op te treden tegen de Bosnische Serviërs.

De laatsten dreigen nu ‘de staat van oorlog’ uit te roepen, alsof die niet al lang bestaat. Het is niet realistisch te verwachten dat ze de strijd nog lang vol kunnen houden, als de hulp uit Servië inderdaad is stopgezet. Op papier telt het Bosnisch-Servische leger tachtigduizend manschappen. Dat zou inhouden dat 12,5 procent van alle overgebleven Bosnische Serviërs in Bosnië-Hercegovina - eenderde is gevlucht of vertrokken - onder de wapenen is. Het is een onwaarschijnlijk hoog percentage.

De ironie van de situatie is dat niet de Verenigde Naties, de Europese Unie, de CVSE, de NAVO of de Contactgroep de roverhoofdmannen Radovan Karadžić en Ratko Mladić na 27 maanden ongestraft moorden en plunderen eindelijk de wacht aanzeggen, maar dat hun opdrachtgever Slobodan Milošević dit doet. Met kenmerkende brutaliteit heeft hij de Servische hulp aan de Bosnische Serviërs stopgezet. Belgrado meldde dat honderden vrachtauto's onverrichterzake om moesten keren op de dag dat Milošević de grens met het door de Bosnische Serviërs bezette deel van Bosnië-Hercegovina sloot. Dit geeft een ongewilde en

[p. 127]

onbedoelde indruk van de schaal waarop de Bosnische Serviërs werden gesteund, maar het toppunt van brutaliteit is vanzelfsprekend dat Milošević altijd stijf en strak heeft ontkend dat er zelfs maar hulp werd verleend.

In hoeverre de grenzen werkelijk zijn gesloten weten wij niet. Alleen toezicht op de grensovergangen door VN-waarnemers zou daarover zekerheid kunnen verschaffen. Maar die controle weigert Milošević met klem.

Fijnproevers hebben ook opgemerkt dat in de bewoordingen waarmee Milošević zijn bloedbroeders aan de andere kant van de Drina tot aanvaarding van het nieuwste vredesplan trachtte te brengen enkele strikken zaten. Hij maakte ervan dat het Bosnisch-Servische deel van Bosnië wel degelijk een zelfstandige staat zou kunnen worden, met het recht zich bij Servië aan te sluiten. Dat is nu juist wat het plan uitsluit. Maar met dit sluwe oprekken schept Milošević de ruimte om straks, bij de uitvoering van het plan, zijn Groot-Servische strategie door te zetten.

Ik geloof er niets van dat hij plotseling tot vrede bekeerd is. Hij is alleen slimmer dan de diehards in Pale, die door de internationale gemeenschap dan ook twee jaar in de watten zijn gelegd: zij hebben tot nu toe altijd hun zin gekregen, en dat is noch goed voor het karakter, noch voor het oordeelsvermogen.

De sancties doen Servië wel enige pijn, maar wat werkelijk rampzalig is, is de toestand van de economie die de kosten van de oorlog niet meer kan opbrengen. Het tovermiddel van Dragoslav Avramovic, de directeur van de centrale bank, is bijna uitgewerkt. Door de bankbiljettenpers stop te zetten en de nieuwe dinar uitwisselbaar te maken met de Duitse mark is de inflatie teruggedrongen. Dat heeft de Servische bevolking het vertrouwen gegeven haar laatste (buitenlandse) spaargeld te besteden. Maar dat raakt nu op.

Voor Milošević is aanvaarding van het vredesplan daarom de beste politiek. In de eerste plaats omdat dit het grootste deel van de oorlogswinst intact laat. De Bosnische Serviërs mogen het overgrote deel van het door hen bezette territorium houden en het resultaat van hun ‘etnische zuiveringen’ blijft onaangetast.

In de tweede plaats komen de Verenigde Naties en de Contactgroep pas werkelijk in de problemen als het vredesplan is aanvaard. Want dan moet het worden uitgevoerd. Daarover is nog niets geregeld. Ruim vijftigduizend man gevechtstroepen

[p. 128]

moeten volgens dat plan op de uitvoering ervan toezien. Die zijn er niet. Het kan maanden, zo niet jaren duren, voor ze er allemaal zijn.

Miloševic streeft naar een Cypriotische oplossing. Twintig jaar na de Turkse invasie van Cyprus bezet Turkije nog steeds Noord-Cyprus in weerwil van resoluties van de Veiligheidsraad en wordt de scheidslijn tussen het Turkse en het Cypriotische deel door VN-troepen bewaakt. Een situatie waarin de door Serviërs veroverde gebieden in Kroatië en Bosnië afgeschermd worden door VN-troepen ‘in afwachting van een politieke regeling’ - dat loopt vrij zeker uit op de realisatie van Groot-Servië.

10 augustus 1994