Verraad op de Balkan

Brussel, jaar 2000

Julius Caesar wist het al. In zijn memoires als veldheer, De bello gallico, tekende hij van de Belgen op dat zij van alle Galliërs de

[p. 93]

grootste woestelingen waren. Wie dankzij het gymnasium nog van deze tweeduizend jaar oude wijsheid kan genieten, verbaast zich allerminst over wat zich de laatste jaren afspeelt beneden onze zuidgrens. Maar ook vanuit een minder verstrekkend perspectief is er eigenlijk niets vreemds te bespeuren aan de gruwelijkheden die Vlamingen, Walen en zelfs Brusselaars elkaar en zichzelf aandoen. België is ook in de moderne geschiedenis altijd een kunstmatige eenheid geweest. Nu eens een Spaans, dan een Oostenrijks en vervolgens een Nederlands wingewest; altijd bestierd door een koloniale administratie. Daar bovenop nog dit. Nieuwpoort, Malplaquet, Waterloo, Yperen, Bastogne: vijf namen die volstaan om eraan te herinneren dat België door de eeuwen heen het slagveld van Europa is geweest.

Het is dan ook heel juist geweest dat de Europese Unie niet heeft ingegrepen toen in de zomer van 1998 duidelijk werd dat het Belgische ontbindingsproces zijn point of no return was gepasseerd - precies vijf jaar na de dood van koning Boudewijn, die het land met fluwelen hand veertig jaar bijeen had weten te houden. Wrange ironie! De ministerstrojka van de Europese Unie, die onmiddellijk een bemiddelingspoging begon toen Vlaamse en Waalse milities elkaar langs de taalgrens begonnen te bevechten, beperkte zich terecht tot het maken van afspraken over een wapenstilstand. Deze werd weliswaar, net als alle volgende, op de dag zelf nog verbroken, maar het alternatief (geen wapenstilstand) was niet aantrekkelijker. De Luxemburgse staatsman Jacques Poos kwam andermaal alleen te staan met zijn opmerking dat in het nieuwe Europa voor ‘Kleinstaaterei’ geen plaats meer was - een opmerking die hij ook gezien zijn politieke basis beter voor zich had kunnen houden. Misschien hebben Europese Unie, en ook de Verenigde Naties, te lang gewacht voor het tot het sturen van EU/VN-vredeseenheden kwam. Maar het is heel verstandig geweest deze een beperkt mandaat te geven. In feite komt dat neer op het escorteren van Waalse vluchtelingen naar Wallonië en van Vlaamssprekenden naar Vlaanderen. Men kan dit als ‘hulp bij etnische zuiveringen’ betitelen, zoals demagogische commentatoren niet ophouden te schrijven. Maar de televisiebeelden van uitgemergelde Vlamingen in de concentratiekampen van de Ardennen mogen dan de publieke opinie tot zijn karakteristieke vluchtige en oppervlakkige woede en verontwaardiging hebben gebracht, feit is dat de verdrevenen

[p. 94]

beter af zijn buiten Wallonië (of, als het om Franssprekenden gaat, buiten Vlaanderen, waar dezelfde wreedheden in een minder bosrijke omgeving worden begaan.)

Twee jaar nadat de eerste schoten vielen, blijken de zwartkijkers en voorstanders van militaire interventie het volledig bij het verkeerde eind te hebben gehad. Zeker, het aantal slachtoffers loopt in de vele tienduizenden, en meer dan zevenhonderdduizend ex-Belgen hebben tot nu toe een veilig (zij het armzalig) heenkomen weten te vinden in de omringende landen. Maar hoe gruwelijk het conflict ook is, het is beperkt gebleven tot het voormalige België. Van een overslaan naar andere Europese landen is geen sprake geweest. Operaties van franc-tireurs vanuit de grensstreek zijn voor wat betreft Nederland gesmoord door de razendsnelle stationering van de luchtmobiele brigade in Zeeuws-Vlaanderen en die van een bataljon mariniers in Zuid-Limburg. Een eskader van de WEU stoomt voor de vroegere Belgische kust op en neer, en het uitgedunde Eurokorps schermt de grens met Frankrijk en Luxemburg af, een ironisch gegeven. Want de ontbinding van België begon in feite met de taalstrijd rond dat Eurokorps. Men herinnert zich hoe eind 1993 de Vlaamse deelregering gelijkberechtiging van het Nederlands eiste, waar het Eurokorps voor eenderde uit Belgische eenheden bestond. In Wallonië werd dit standpunt bespottelijk gemaakt als een hang naar Absurdistan. Wat er daarna gebeurde ligt iedereen nog vers in het geheugen.

De eeuwenoude rivaliteit tussen twee bevolkingsgroepen gecombineerd met het woeste en gewelddadige karakter van de Belg in het algemeen - lees er Louis Paul Boons De bende van Jan de Lichte nog maar eens op na - maakten dat elke poging van buitenaf met harde hand orde op zaken te stellen het risico liep uit te lopen op een mars in een onoverzienbaar moeras. Daartegen hebben militaire deskundigen steeds met recht gewaarschuwd. Wie waren tot zo'n oordeel meer bevoegd dan de plannenmakers van de NAVO, die tot op de dag van vandaag vanuit Mons en Brussel een uniek gevoel voor de situatie kunnen ontwikkelen? De realisering van het vredesplan Kohl-Lubbers is, ondanks de naderende winter, nog steeds niet in zicht, en het is natuurlijk treurig dat het beleg van Brussel voortduurt, ook al heeft een woordvoerder van de vredeseenheden in de stad de term ‘beleg’ afgezwakt tot ‘tactisch voordelige posities van andersgezinde

[p. 95]

eenheden’. Sinds door het bliksembezoek van de Franse president de luchthaven Zaventem is geopend voor hulpgoederen, is de ergste nood voor de Brusselaars overigens voorbij. Hun gemiddeld lichaamsgewicht is met vijftien kilo geslonken, maar dat mocht ook wel. Hun spreekwoordelijke gezelligheid en overlevingsdrift, en hun typische vermogen de vreemdste eindjes aan elkaar te knopen, hebben een unieke kans gekregen zich te bewijzen. Voor wie de weg weet kan men er weer uitstekend eten, en terwijl de Grote Markt, de Muntschouwburg, het Koninklijk Paleis, de Cathelijnekerk, ja en eigenlijk wat al niet, door Vlaamse, respectievelijk Waalse artillerie in puin is geschoten, zijn de gebouwen en instellingen van de Europese Gemeenschap (of Unie, zoals ook wel wordt gezegd) door de strijdende partijen ontzien, evenals de routes ernaartoe. Daar gaat het grote werk aan de Europese eenheid onverbiddelijk door.

14 december 1993