Verraad op de Balkan

[p. 88]

Natte voeten

Voor de zoveelste keer krijgen de geleerden ongelijk. Deze keer wisten zij het zeker: het einde van de oorlog in Bosnië-Hercegovina is nu werkelijk aanstaande. De hoofdredactionele commentaren liepen daar al op vooruit. Net zoals zij al een paar keer eerder dit jaar vaststelden dat de oorlog binnen een week zou zijn afgelopen. Daarvoor waren (en zijn) altijd wel goede redenen aan te voeren. Redenen die de geleerden gemakkelijk afleidden uit de situatie op het slagveld. Daar waren de Bosniërs - die steeds meer worden aangeduid als ‘moslims’ - aan de verliezende hand. Het grote probleem voor de internationale gemeenschap is al meer dan een jaar dat de verliezers hun verlies maar niet in willen zien. Nu ook weer niet. De opdeling van Bosnië-Hercegovina in drie staatjes die minder met elkaar verbonden zijn dan de Benelux, is afgewezen door vooraanstaande Bosnische politici en de verwachting is dat het Bosnische parlement dat ook zal doen. Dat wil zeggen: zij willen die deling aanvaarden, wanneer gewelddadige veroveringen van territorium ongedaan worden gemaakt. Hoe durven ze!

Waarom berusten die Bosniërs nu niet eindelijk in hun militaire nederlaag? Waarom beroepen zij zich nog altijd op het Handvest van de Verenigde Naties, en op al die andere volkenrechtelijke verdragen die militaire agressie veroordelen en verbieden? Waarom houden zij maar vast aan de uitgangspunten die de lidstaten van de Europese Gemeenschap vorig jaar in Londen overeenkwamen met hun gesprekspartners in voormalig Joegoslavië?

Het is een gruwelijk lesje wat de staatslieden van de Westerse wereld hun burgers willen leren: volkenrechtelijke beginselen gelden evenmin als internationale overeenkomsten zo gauw daarop gewelddadig inbreuk wordt gemaakt. Het recht van de sterkste is van kracht en desnoods wordt dat ondersteund door een volkenrechtelijk wapenembargo tegen de zwakste. Al meer dan een half jaar is het grootste probleem voor de Verenigde Naties in Joegoslavië dat de lidstaat Bosnië niet wil erkennen dat zij moet capituleren voor Servische en Kroatische agressie. De ergernis daarover vertaalt zich in het gedrag van de VN-generaals in voormalig Joegoslavië. Hun mandaat is ruim genoeg om

[p. 89]

gewapenderhand op te treden tegen de wijze waarop de Serviërs hulptransporten tegenhouden, burgers terroriseren en VN-eenheden intimideren. Maar de troepen van UNPROFOR treden niet op tegen de schurken. Zij steunen ze, zoals toen de Bosnische Serviërs tijdens een wapenstilstand de berg Igman bij Sarajevo bezetten. In plaats dat Bosnische troepen terug konden keren, namen VN-eenheden de positie van de Serviërs over.

Zo is ook het vliegverbod over Bosnië een klucht gebleven. Eerst bestond het, maar werd het niet afgedwongen. Na maandenlang gezanik zou die naleving alsnog worden afgedwongen. Nederlandse F16s doen daaraan mee, en volgens de dominee, de pastoor en de psycholoog is dat, zo ver van huis, een te zware opgave voor de betrokken vaklieden. Ondertussen wordt het vliegverbod ostentatief geschonden. Voor het oog van de camera's daalde de Servische commandant Mladić bij voorbeeld in een helikopter neer om met de VN over een wapenstilstand te onderhandelen. In al deze maanden is geen enkel vliegtuig tot landen gedwongen, laat staan neergeschoten.

Het akkoord waarover nu al weken wordt onderhandeld is niet voorgesteld door de onderhandelaars Stoltenberg (VN) en Owen (Lidstaten EG). Zij zeggen slechts op te treden als makelaars tussen de drie partijen in Bosnië: de wettige en internationaal erkende regering, en de daarmee op één lijn gestelde Servische en Kroatische opstandelingen.

Maar dat is precies de reden waarom de Bosniërs niet tekenen. Op deze basis hebben zij namelijk de zekerheid dat zo'n overeenkomst net zo zal worden nageleefd als al die wapenstilstanden en akkoorden van de afgelopen twee jaar. Het Westen wil een vredesovereenkomst om van het probleem af te zijn. Maar een vredesovereenkomst is alleen maar waarschijnlijk als het Westen daadwerkelijk intervenieert, met een militaire macht die de naleving van dat akkoord kan en wil afdwingen. Een militaire macht die de avond van de ondertekening van zo'n akkoord al gegarandeerd in actie komt.

President Clinton heeft wat dat aangaat al een aantal condities gesteld. Ze zijn te weinig en te veel. Ze zijn te weinig omdat ze niet voorzien in de onmiddellijke stationering van (Amerikaanse) VN-troepen als er een akkoord tot stand komt. Ze zijn teveel omdat ze al meteen stellen dat die troepen binnen twee jaar ‘klaar’ moeten zijn.

[p. 90]

Het kan niet genoeg worden herhaald: er is geen sprake van dat het Joegoslavische drama bevredigend kan worden opgelost zonder een grootscheepse Westerse interventie. Dat is een waarheid die twee jaar geleden ook al gold. Toen werd die niet onder ogen gezien. Als dat nu wel gebeurt, komt dat neer op het invoeren van een apartheidsregime onder auspiciën van de Verenigde Naties en de Europese Gemeenschap. Moet Nederland aan zo'n ‘vredesoperatie’ meedoen? Moet de luchtmobiele brigade straks natte voeten halen in het moeras dat VN en EG zelf in de Balkan hebben geschapen?

11 oktober 1993