Verraad op de Balkan

Ultimatissimum

Het voordeel van het lezen van oude kranten is dat men eraan herinnerd wordt dat maandag jongstleden het ultimatum afliep dat de onderhandelaars Owen en Stoltenberg tien dagen geleden stelden aan de strijdende partijen in Bosnië-Hercegovina. Op 30 augustus zouden de laatsten, na raadpleging van hun ‘achterban’, het vredesplan ondertekenen. Nu, dat is niet gebeurd, en het is onwaarschijnlijk dat het ooit zal gebeuren. Het ‘ultimatum’ heeft niet gewerkt, en het ultimatissimum - de allerlaatste eis nadat het ultimatum is afgewezen - zal ook niet worden aanvaard, als het al ooit gesteld wordt. Wat dan? Op een ultimatum waaraan geen gehoor is gegeven, horen andere maatregelen te volgen. Anders is het woord ultimatum niet op zijn plaats. Maar de onderhandelaars hebben geen andere maatregelen tot hun beschikking. Zij kunnen alleen steeds maar weer waarschuwen dat het uitblijven van een

[p. 86]

vredesakkoord veel ergere gevolgen heeft dan het ondertekenen ervan.

Zij weten ook dat een vredesakkoord alleen getekend zal worden als de naleving ervan wordt gegarandeerd door de internationale gemeenschap. Die garantie is er niet, want die kan pas gegeven worden als er een vredesakkoord is. Als dat gebeurd is, kunnen immers VN-troepen gestuurd worden als peace keepers; die zouden slechts op toe hoeven toe te zien hoe de drie partijen zich aan de afspraken houden. Alleen op die basis willen de meeste staten eenheden voor een vredesmacht in Bosnië ter beschikking stellen.

Voor de Moslims is dat vooruitzicht nu juist een reden om geen akkoord te tekenen. Van de goede trouw van de andere ondertekenaars kunnen zij moeilijk uitgaan, en in feite weet iedereen dat een vredesakkoord niet meer is dan een verkapte capitulatie van de Moslims, als het wordt gevolgd door de traditionele peace keeping-formule van de VN. Het aanschouwelijke voorbeeld daarvan leveren de door Serviërs bezette gebieden van Kroatië, waar de VN ook keeps peace. Dat heeft noch geleid tot terugkeer van de verdreven Kroaten, noch tot ontwapening van de Servische vrijkorpsen, en ook niet tot het einde van hun beschietingen op Kroatisch gebied. Niettemin waren dat allemaal door alle partijen onderschreven onderdelen van het vredesakkoord dat Cyrus Vance vorig jaar tot stand bracht.

Zonder garanties dat VN-troepen in Bosnië desnoods met geweld - peace enforcing - de volledige naleving van een vredesakkoord afdwingen, schieten degenen die militair toch al aan de verliezende hand zijn er niets mee op zo'n akkoord te tekenen. En die garanties komen er niet vóór dat akkoord - en hoogstwaarschijnlijk ook niet daarna. Dus duurt de oorlog voort dankzij het ‘vredesproces’, dat volgens de staatslieden van Europa al wekenlang op het punt staat te slagen.

De enige uitzondering in dit koor is tot nu toe de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken geweest, die hardop aan de bemiddelaars heeft gevraagd wat ze daar nu eigenlijk in Genéve aan het doen zijn. Lord Owen treedt er op namens de bij de EG aangesloten staten. Zijn mandaat berust op de afspraken gemaakt op de Conferentie in Londen, precies een jaar geleden. Daarin was geen sprake van een etnische opdeling van Bosnië die de

[p. 87]

voornaamste agressor politiek en territoriaal beloont. Maar minister Kooijmans schijnt in de EG-ministerraad de enige te zijn, die erop heeft gewezen dat het laatste ‘vredesplan’ van Lord Owen volkomen in strijd is met de uitgangspunten voor een vredesregeling waarop de staten van de EG zich vorig jaar verenigden

Er zijn voor Bosnië maar twee mogelijkheden. Het wordt opgedeeld tussen Kroatië en Servië (waarmee overigens van rust en vrede nog geen sprake zou zijn). Of het vormt een multi-etnisch gebied, maar dan alleen maar als protectoraat van een macht die die opdeling verhoedt. Heel lang in de geschiedenis van Bosnië was die macht het Osmaanse Rijk; vanaf 1878 was het de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie, en na 1945 waren het Tito en het communisme. De enige kandidaat die deze taak nu zou kunnen vervullen zijn de Verenigde Staten, en de enige militaire organisatie die dit protectoraat zou kunnen pacificeren is de NAVO.

Komt dit protectoraat er niet, dan is de opdeling van Bosnië onvermijdelijk, wat voor akkoord er in Genève ook gesloten wordt. Ondertussen worden voor de zoveelste keer voorbereidingen getroffen om grote aantallen VN-troepen naar Bosnië over te brengen om straks op zo'n akkoord toe te zien. Gesproken wordt over een aantal van minimaal vijftigduizend man. Die vijftigduizend man waren er niet in maart vorig jaar, toen hun aanwezigheid het uitbreken van de oorlog daar zou hebben voorkomen. Ze waren er ook niet, toen de Bosnische Serviërs de ruimte kregen om niet akkoord te gaan met het plan Vance-Owen - een ruimte die de Bosnische Moslims blijkbaar niet gegund is bij het huidige, voor hen veel slechtere plan. Wanneer de VN straks hun zin krijgen, gaat een internationale troepenmacht erop toezien dat de Servische veroveringen gehandhaafd worden, dat verdrevenen en gevluchten niet naar hun huizen terugkeren en dat een apartheidsregime van kracht wordt. Dat zijn dan de ‘vredestaken’ waarvoor Nederland zijn luchtmobiele brigade traint.

26 september 1993