Verraad op de Balkan

[p. 81]

Laatste dode mus?

Het Servische voorstel voor de regeling van wat volgens hun Bosnische voorman Karadžić ‘een open stad’ moet worden, maakt duidelijk waar de onderhandelingen in Genève op uit moeten lopen. Volgens dit voorstel krijgen de Serviërs alles van Sarajevo in handen, uitgezonderd de benedenstad. Die mogen de Bosnische Moslims houden, maar die zouden dan wel een tunnel door de daarbij gelegen berg moeten graven om in contact te kunnen komen met de rest van hun deelrepubliek.

Zo'n voorstel is een bevestiging van mijn these dat de Bosnische Serviërs Sarajevo willen vernietigen, omdat de stad symbool is voor een verdraagzaam en multi-etnisch Bosnië. Vandaar dat het bombardement op Sarajevo juist verhevigd is sinds de conferentie in Genève is begonnen en er een algemene wapenstilstand is afgekondigd. Vandaar dat de belofte van Karadžić, dat zijn troepen de strategische berg Bjelasnica aan de Verenigde Naties zullen overdragen, een dag later neerkomt op nog heviger Servische aanvallen op de berg Igman. Beheersing van deze berg zou de Serviërs voor het eerst in staat stellen vlakbaangeschut tegen de stad te gebruiken.

De huidige onderhandelingen hebben geen ander doel dan de volledige capitulatie van de Bosnische Moslims zowel tot stand te brengen als te verbloemen. Dat laatste is nodig om het eerste aanvaardbaar te maken voor de als altijd sentimentele publieke opinie in de westerse wereld, zodat die zich daarna weer kan druk maken over vertrouwde zaken als zieke zeehondjes en verdwaalde walvissen. Er zullen dus mooie bepalingen worden gemaakt, bij voorbeeld over het recht van elke Bosniër om zich in elke deelrepubliek te kunnen vestigen en over het recht op compensatie voor de gevluchten en verdrevenen. Maar de ondertekenaars weten van te voren dat daar niets van terecht zal komen, net zo min als er ooit iets terecht is gekomen van al die eerdere afspraken over hetzelfde. De zin die de laatste dagen in alle media te lezen of te horen valt, is dan ook een hoogtepunt van huichelarij. ‘Ondanks de onderhandelingen gaan de gevechten door.’ Want voor ‘ondanks’ moet worden gelezen ‘vanwege’.

Er is niets bijzonders aan deze gang van zaken, want deze past volstrekt logisch in het proces dat zich voltrekt vanaf het moment dat de Verenigde Naties en de Europese Gemeenschap besloten

[p. 82]

om hun diplomatie onder geen beding met militaire middelen te ondersteunen. Daarmee werden hun inspanningen beperkt tot het vinden van een nette weg om het recht van de sterkste te regelen. Een paar keer is dit proces onderbroken, door de dreiging van de Verenigde Staten om toch in te grijpen. Daarop werd in alle gevallen door de Serviërs met inschikken gereageerd - totdat bleek dat het geen menens was. Drie dagen geleden was het opnieuw zover, toen het Witte Huis aankondigde dat de VS desnoods op eigen houtje vanuit de lucht het beleg van Sarajevo zouden breken. Inmiddels is dit onverwachte initiatief uitgelopen op een NAVO-operatie in het kader van de VN, althans op het publieke voornemen daartoe.

De voornaamste dwarsligger binnen de NAVO is als vanouds het Verenigd Koninkrijk. De argumenten zijn vertrouwd: een actie tegen de Serviërs zou de positie van de Britse VN-troepen in gevaar brengen. Soms krijgt men de indruk dat Groot-Brittannië vooral aan UNPROFOR deelneemt om zo elke vrede afdwingende operatie onmogelijk te maken. Overigens klopt het Britse argument niet erg. Al vorig jaar stationeerden de Britten (en Fransen) vlooteenheden in de Adriatische Zee met aan boord veldartillerie en ander materiaal en manschappen om een aftocht van de Britse (en Franse) VN-troepen naar de kust te dekken. Militair gezien zijn diezelfde middelen ook voldoende om deze eenheden te beschermen.

De vraag is nu of dit onverwachte Amerikaanse initiatief de zoveelste dode mus in de oorlog is. Uitstel van de luchtactie tot na maandag, het uitblijven van een duidelijk ultimatum - dat wijst erop dat deze vraag bevestigend moet worden beantwoord. Maar als het geen dode mus is? Als de Servische geschutsopstellingen inderdaad vanuit de lucht worden aangevallen? Dan zijn wij dus in precies die situatie terecht gekomen waarvoor staatslieden en strategen al twee jaar lang waarschuwen: een militaire operatie die aan de ene kant begrensd is wat betreft zijn middelen, maar aan de andere kant geen helder politiek doel heeft.

4 augustus 1993