Verraad op de Balkan

[p. 51]

Kerstsfeer

Een vakantievliegtuig van een Nederlandse maatschappij stort neer in de Algarve. Ruim vijftig doden: dagenlang zijn de Nederlandse media overstuur. Alles is nieuws, zelfs een gesprek met de echtgenote van de directeur van de vliegmaatschappij, over wat er door haar heen ging toen zij hoorde dat etc., wordt keer op keer door de radio uitgezonden.

In Bosnië-Hercegovina, iets minder ver vliegen dan Zuid-Portugal, zijn in de afgelopen tien maanden naar schatting honderdduizend mensen vermoord: gemiddeld ruim driehonderd per dag, elke dag weer: mannen, vrouwen, kinderen. Het is nauwelijks meer nieuws, juist omdat het iedere dag doorgaat, ook vandaag. Nu de ‘verkiezingen’ in Servië achter de rug zijn, zal er nog een schepje bovenop worden gelegd. Naar verluidt heeft de aanvoerder van de Bosnische Serviërs, Radovan Karadžić, van Belgrado extra wapens en tanks toegezegd gekregen om een eindoffensief tegen Sarajevo in te zetten.

In de hoofdsteden van Europa en de wereld zitten verstandige politici, die hopen dat dit nu maar gauw gebeurt. Dan is het over, denken zij, en dan hoeven zij niet door te gaan met het uitvoeren van allemaal ingewikkelde manoeuvres die de burgers moeten suggereren dat er iets gedaan wordt tegen de gruwelijke Groot-Servische politiek. Zij worden gelukkig bijgestaan door een heel leger van experts en commentatoren, die uitleggen dat er ook werkelijk niets gedaan kan worden, echt helemaal niets. Behalve dan het aannemen van resoluties door de Veiligheidsraad, mits deze volstrekt vrijblijvend zijn.

Zelfs het doen naleven van eerder aangenomen resoluties is onverstandig. Het vliegverbod boven Bosnië afdwingen? Dat kan niet, want dan vallen de Servische strijdkrachten de troepen van de Verenigde Naties aan. Dat heeft Karadžić openlijk verklaard, en deze belofte is van een andere aard dan de tientallen die hij deed om op te houden met moorden, om wapenstilstanden te respecteren, om geschut in te leveren, om hulpkonvooien ongemoeid te laten: aan niet één daarvan heeft hij zich gehouden.

Men moet goed tot zich laten doordringen wat hier aan de hand is. De Verenigde Naties bevinden zich in Bosnië als een neutrale instantie, aanwezig op verzoek van de betrokken partijen. Eén van die partijen houdt zich systematisch niet aan de gemaakte

[p. 52]

afspraken en dreigt openlijk de eenheden van de Verenigde Naties aan te vallen wanneer deze daar iets tegen zouden ondernemen. Vervolgens is dat een nieuw argument om niets te doen, want de Verenigde Naties zijn immers geen partij in het conflict.

Deze kromme logica, een gemeenschappelijke rekensom van Londen en Parijs, heeft één voordeel. Zij maakt duidelijk dat voortgaan op de weg van ‘humanitaire interventie’ in het voormalige Joegoslavië uitzichtloos is. Het is even onmogelijk als zinloos om ‘neutraal’ te staan tussen moordenaars en slachtoffers. De enige manier om een eind te maken aan de oorlog in wat ooit Joegoslavië was, is het uitschakelen van de agressor: het nationalistisch-socialistische regime van Slobodan Milošević. Nu de laatste de ‘verkiezingen’ heeft gewonnen, is er een eind gekomen aan de illusie dat met dit Servië redelijke afspraken kunnen worden gemaakt. Om die illusie in het leven te roepen importeerde Milošević indertijd Milan Panić uit Amerika, en maakte hem premier. Panić hield zich niet aan de hem toegedachte positie en ontwikkelde zich van clown tot tegenstander van Milošević en diens politiek. Maar in deze rol is hij voor Milošević nog van groter waarde geweest dan wanneer hij zich als diens loopjongen had gedragen. Panić suggereerde dat het in Servië toch nog anders kon, dat er redelijke krachten waren die een eind aan de expansie- en onderdrukkingspolitiek konden maken. Dat was voor het Westen en voor de Verenigde Naties een welkom excuus om te volharden in een politiek van nietsdoen.

Nu is dat excuus niet meer geldig. En de tijd dringt, terwijl er eigenlijk al geen tijd te verliezen was, het afgelopen jaar. De volgende brandhaarden zijn Kosovo en Macedonië. Wij hebben het hier over een land waar de uitslag van een volkstelling al een politieke explosie kan veroorzaken. De tijd dringt ook in ander opzicht. De ‘grap’ van de Russische minister van Buitenlandse Zaken Kozyrev, vorige week op de CVSE-conferentie, waarin hij zogenaamd Russische steun aan Servië toezegde, maakt duidelijk dat de steun van Rusland aan het VN-optreden op de Balkan niet eeuwig hoeft te duren.

Hoelang zal de Servische politiek nog duizenden slachtoffers met zich mee de dood in sleuren? Dat is een passende vraag om de Kerstdagen mee door te brengen.

23 december 1992