Verraad op de Balkan

Het slagveld

Drie en een halve maand na de Londense conferentie komen de deelnemers opnieuw bijeen. Zij zullen in Genève vaststellen hoe het staat met de dertien principes die toen werden aanvaard als basis voor een vredesregeling in Joegoslavië. Dat is geen moeilijk karwei. Van geen enkel principe is ook maar iets terecht gekomen. De strijd is niet gestaakt, de mensenrechten worden niet geëerbiedigd, de kampen zijn niet gesloten, de ‘etnische zuiveringen’ gaan onverminderd door, geen enkele oorlogsmisdadiger is in staat van beschuldiging gesteld, de grenzen en onafhankelijkheid van de Joegoslavische staten worden niet gerespecteerd en de resoluties van de Verenigde Naties worden niet nageleefd.

Geen wonder dat de VN commandant in Sarajevo, brigade-generaal Hoessein Ali Abdoel Razek, vorige week verklaarde dat de inspanningen van de VN ‘volledig mislukt’ zijn. Naar zijn mening zouden de Verenigde Naties duidelijk moeten maken dat

[p. 49]

zij bereid zijn in te grijpen om een eind aan de oorlog te maken. Dat is andere taal dan die van zijn VN superieur, generaal Philippe Morillon. Die zei twee weken eerder, na afsluiting van het zoveelste bestand, dat het de goede kant uitging en dat de oorlog in Bosnië zo goed als voorbij was. Hij is nog steeds op zijn post.

Het lijkt erop dat binnenkort een VN resolutie wordt aangenomen die kracht bijzet aan het vliegverbod over Bosnië. Als zo'n resolutie er komt, en als die wordt uitgevoerd, mede door Nederlandse F16s, dan zal dat op zijn best een gebaar, en op zijn ergst een domme politiek militaire zet zijn.

Om deze stelling uit te leggen, is het nodig eerst in te gaan op aard en karakter van de oorlog die nu in Bosnië woedt. Na wat sprokkelwerk kom ik tot het volgende beeld. Aan Servische zijde opereren in totaal ongeveer negentigduizend man geregelde troepen, georganiseerd in vijf legerkorpsen (die echter ver beneden hun organieke sterkte zijn). Het grootste daarvan is het Sarajevo Romanijakorps, dat zo'n negentienduizend man en zestig tanks telt. In totaal beschikken de Serviërs over zo'n tweehonderd tanks en honderden stukken geschut. Vooral in het weekend worden zij versterkt met duizenden vrijwilligers, erop uit om te roven, te moorden en te verkrachten. Het lijdt geen twijfel dat de Servische troepen vanuit Belgrado geleid worden, en dat er sprake is van een systematisch plan om de niet Servische bevolking van Bosnië te liquideren en te verjagen. Het lijdt ook geen twijfel dat de autonomie van lokale commandanten om zich van bestanden niks aan te trekken niet inhoudt dat ze zonder toestemming van hun superieuren handelen.

De Serviërs beschikken over enorme voorraden (gedeeltelijk verouderde, maar nog bruikbare) munitie uit de oorlogsdepots van het Joegoslavische leger in Bosnië. Geschat wordt dat zij daaraan genoeg hebben om nog vijf jaar op Sarajevo te blijven schieten. Zij opereren niet in grote verbanden, maar voornamelijk op compagniesterkte, of in nog kleinere eenheden. Artillerie wordt niet ingezet in batterijen, maar veelal als afzonderlijke vuurmonden. Tanks worden niet als tanks, dat wil zeggen als gepantserde aanvalsspitsen, gebruikt, maar als rijdend geschut. Deze Servische tactiek is mogelijk omdat de tegenstanders niet beschikken over tanks, geschut en vliegtuigen, waardoor de

[p. 50]

Serviërs gedwongen zouden zijn zich meer te concentreren, en meer troepen voor defensieve doeleinden te reserveren.

De vliegbewegingen die in strijd met het VN verbod door Serviërs worden uitgevoerd, bestaan voornamelijk uit helikoptervluchten, waarmee voorraden en hoge officieren worden getransporteerd. De Servische tactiek lijkt ook voort te komen uit een geringe bereidheid echte risico's te nemen, zoals een gecombineerde pantser en infanterie aanval die met zich mee zou brengen. Het is gemakkelijker om onbedreigd van verre kanonnen of mortieren op burgers af te vuren.

De Bosnische troepen tellen ongeveer tachtigduizend man, maar zij beschikken niet over tanks en vliegtuigen, en nauwelijks over geschut. Ook zij opereren, noodgedwongen, in kleine verbanden. De Serviërs zijn niet in staat het territorium dat zij veroverd hebben, geheel te beheersen. Daarvoor zijn zij met te weinig.

Wat betekent in deze situatie naleving van het vliegverbod? Houden de Serviërs er zich aan, dan verandert dat militair weinig aan de oorlog op de grond. Houden zij zich er niet aan, en worden enkele Servische helikopters neergeschoten, dan worden de (licht bewapende) VN troepen in Bosnië zonder twijfel doelwit, en zullen de Verenigde Naties daar niet meer als neutrale partij kunnen opereren, zonder dat duidelijk is in dienst van welke politiek zij zich gedwongen zien gewapenderhand op te treden.

Daar gaat het nog steeds om: het politieke doel. Als dat er niet is, treedt het ‘Vietnam scenario’ immers in werking, zegt iedereen al een hele tijd. Maar in feite werken de Europese Gemeenschap en de Verenigde Naties al meer dan een jaar volgens dat scenario. Anderhalf jaar geleden was een commentator voor gek verklaard, als hij had voorspeld dat nu meer dan twintigduizend man VN troepen zonder enige duidelijk politiek doel in voormalig Joegoslavië zouden zijn gestationeerd, terwijl de oorlog daar er alleen maar gruwelijker op was geworden.

16 december 1992