Verraad op de Balkan

Servische perspectieven

Inmiddels is de oorlog in Joegoslavië van de voorpagina's verdwenen. Alles went en wordt gewoon en wat gewoon is, is geen nieuws. Recente berichten over de stelselmatige moord op drieduizend Bosniërs waren twee maanden geleden goed geweest voor hoofdartikelen. Nu dringen ze niet eens meer door tot het tv journaal. Langzaamaan is het grote schouderophalen begonnen. Het water op in Sarajevo? Het zal wel. De winter voor de deur in een streek waar geen raam meer heel is? Tja. Het moorden gaat gewoon door? Niets aan te doen. Men moet niet verder willen springen dan de polsstok lang is. Waar het nu allereerst om gaat is adequate geestelijke bijstand te organiseren voor de Nederlandse deelnemers aan de VN troepenmacht in dit gebied!

In deze algemene stemming van fatalisme ontbreekt inzicht in de situatie te velde. Daardoor bestaat er geen goed beeld over het verloop van de oorlog als geheel. Voorzover dat zich heeft gevestigd, wekt het de indruk dat de Serviërs op alle fronten hun Groot Servische zin aan het krijgen zijn.

Ik geloof dat deze diagnose niet klopt. Dat het maar niet tot onderhandelingen tussen de strijdende partijen komt is daarvoor een aanwijzing. Als de Serviërs werkelijk hun oorlogsdoelen zouden hebben bereikt, en hun tegenstanders daar machteloos tegenover staan zeker nu ze weten dat niemand in de hele wereld

[p. 47]

hen helpt, dan zou een regeling mogelijk zijn, hoe bitter ook voor de verliezers. Van een Servische overwinning is echter geen sprake, ook al staan de Serviërs ogenschijnlijk in een gewonnen positie. Zij mogen dan dertig procent van Kroatië en zeventig procent van Bosnië Hercegovina in handen hebben, hun strategisch doel is noch militair, noch politiek bereikt. Militair zijn zij er nog steeds niet in geslaagd een onbedreigde corridor te scheppen tussen het eigenlijke Servië en de nu door Serviërs beheerste gebieden in Kroatië. En daar gaat het om, in Bosnië. Dat is eigenlijk hoogst eigenaardig, want de Serviërs beschikken als enigen in overmaat over de zware wapensystemen van het voormalige federale leger: tanks, geschut en vliegtuigen, terwijl hun Bosnische tegenstanders een strijdmacht uit de grond hebben moeten stampen, die in mankracht, organisatie en uitrusting verre de mindere is.

Ik lees wel verhalen als van de hooggeprijsde Henry Kissinger, die vorige week nog eens het sprookje ophing dat de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog vijfendertig divisies nodig hadden om de Joegoslavische partizanen in toom te houden. Zulks om nog eens te waarschuwen voor de gevaren van interventie door de VN. Ik lees geen verhalen waarin mij wordt uitgelegd hoe het komt dat weinig geoefende, pas georganiseerde en licht bewapende Bosnische strijders maar niet overmeesterd kunnen worden door tegenstanders die superieur zijn in aantal en bewapening en de erfgenamen van die partizanen heten te zijn.

Zeker is dat het tij aan het verlopen is voor Belgrado. Hoe weinig effectief de sancties van de Verenigde Naties ook zijn, zij worden langzamerhand voelbaar, ook in het krijgsbedrijf. Er beginnen tekorten te ontstaan, aan brandstof, munitie en andere voorraden. Het bedroevende moreel van het officiële leger loopt verder achteruit. Voor de weekeind helden, de vrije jongens die er na kantoor met een AK 47 en een fles gedistilleerd op uit trekken, begint de aardigheid eraf te gaan nu ze zelf geraakt kunnen worden. Inmiddels heeft Kroatië een geduchte krijgsmacht opgebouwd. Over enkele maanden, op 1 maart 1993, loopt het mandaat van de VN vredesmacht over de door Serviërs veroverde gebieden in Kroatië af en het is niet waarschijnlijk dat Kroatië met een verlenging in zal stemmen. De Verenigde Naties waren en zijn immers volstrekt onmachtig om een eind te maken aan het verjagen van de oorspronkelijke Kroatische bewoners, dat nog

[p. 48]

steeds doorgaat. Een volgende oorlogsronde zal niet voordelig uitpakken voor de Serviërs: hun positie is op termijn hachelijk en hun militaire mogelijkheden nemen af op het moment dat die van hun tegenstanders toenemen.

Van Milošević is het gezegde dat de Serviërs nu eenmaal beter kunnen vechten dan werken. Maar oorlogvoering vereist een materiële basis, waarin de toch al uiterst zwakke Servische economie niet in voldoende mate voorziet. Internationaal zijn de vooruitzichten al even bleek. Kenners van de Balkan zijn er al jaren over verbijsterd dat Milošević zijn Groot Servische politiek voert zonder steun in de rug van Servië's historische bondgenoot, Rusland. Nu heeft het alleen de stiekeme hulp van Griekenland, en dan nog voornamelijk vanwege het gemeenschappelijke belang Macedonië en Albanië dwars te zitten. Ik ben daarom geneigd de vooruitzichten op langere termijn voor Servië laag aan te slaan, ook al bestaat daar nu een heel ander beeld van. Als ik gelijk heb, betekent dat nog veel langer oorlog en ellende op de Balkan, niet in het minst voor de Serviërs.

30 september 1992