Verraad op de Balkan

Sierlegers

Hoeveel moed is er voor nodig om een 155 mm-houwitser af te vuren op een flatgebouw of een hospitaal, in de zekerheid dat je tegenstander kilometers ver weg is, en alleen over handvuurwapens beschikt? Hoeveel moed vergt het om als verdekt opgestelde sluipschutter ongewapende en weerloze burgers neer te schieten die zich op straat wagen om wat voedsel te bemachtigen? Het zijn retorische vragen, dat geef ik toe. Ik stel ze om een kennelijk algemeen aanvaarde opinie onderuit te halen. Die luidt dat het met ‘Serviërs’ kwaad kersen eten is, omdat het zo'n martiaal volk is. Niemand durft het hardop te zeggen, maar dit stereotype is een zwaarwegende factor in de gelijkmoedigheid waarmee de regerende politieke elites de gebeurtenissen in Bosnië-Hercegovina op de koop toe nemen, en volharden in nietsdoen. Hun ‘realistisch’ argument (op fluistertoon geuit) luidt dat optreden tegen de Servische agressie duur komt te staan - te duur, gezien de vechtersbazenaard van de Serviërs.

In andere omstandigheden zou zo'n argumentatie vervolgd en bestreden worden als een zeldzaam staaltje van ‘racisme’, van stereotypering van een onduidelijke nationaliteit. Nu worden nationalistische mythen van nationalistische extremisten als zoete koek geslikt, uit onwetendheid maar vooral omdat dit nietsdoen rechtvaardigt. Zo spreekt NRC/Handelsblad deze week in een hoofdartikel over ‘een in bloed gedrenkte geschiedenis... tussen (sic! bt) Serviërs en Kroaten’. Maar het meeste bloed in die eeuwenoude geschiedenis is pas in het afgelopen jaar vergoten. In het geval van Bosnië-Hercegovina, in het geval van Sarajevo, zijn zulke historische argumenten absurd. Sinds de stichting van

[p. 34]

die stad in 1462 hebben de bewoners ervan, of die zich nu als Kroaat, Serviër, katholiek, orthodox of moslim beschouwden, vreedzaam naast elkaar gewoond. Het zogenaamde etnische conflict is een uitvinding van de jaren negentig, niet een lang onderdrukte manifestatie van eeuwenoude tegenstellingen.

En de veronderstelde Servische heldenmoed bestaat uit het zonder risico doden van burgers en het vernielen van unieke culturele schatten. Dat gebeurt door opgeschoten jongeren die anders voetbalwedstrijden verpesten. In militair-technisch opzicht is het meest karakteristieke aan de gevechten de nadruk aan Servische zijde op het gebruik van artillerie en de afwezigheid van aanvallen door infanterie, al dan niet ondersteund door pantser-eenheden. Dat wijst erop dat het voormalige Joegoslavische Federale Leger noch de Servisch-nationalistische strijdgroepen overlopen van de dapperheid die hun wordt toegeschreven. Dit is van belang, want het beeld dat van hun strijdbaarheid bestaat is een zwaarwegende factor als het over een mogelijk ingrijpen van buitenaf gaat. Hoeveel mensen in Sarajevo gedood zijn, zal pas achteraf worden vastgesteld. Honderden? Duizenden? Wat wel vaststaat is dat hier, en in deze dagen, de grootste moordpartij in Europa plaatsvindt sinds het neerslaan van de Hongaarse opstand in 1956. Dat neerslaan kon plaatsvinden, omdat de tegenstelling tussen Oost en West elke gedachte aan een westelijke ingrijpen tegen de Sovjetrussische overweldiging uitsloot.

Nu ziet de kaart van Europa er echter anders uit. Defensiebudgetten die tot twee jaar geleden werden gerechtvaardigd met de noodzaak de mogelijke aanval van een ander af te schrikken, zijn nu bestemd voor ‘vredesoperaties’. Nederland dankt er de oprichting van zijn luchtmobiele brigade aan, die straks, de rode baret over het rechteroor, klaar staat om overal ter wereld de vrede te bewaren. De luchtmobiele brigade zal opereren in het kader van de NAVO, die sinds vorige week kan optreden onder auspiciën van de CVSE, en daarmee ook onder die van de VN. Dan is er het Frans-Duitse ‘Eurocorps’, dat ook klaar staat om vrede te handhaven, half binnen en half buiten de NAVO. Vergeet evenmin de WEU, de Westeuropese Unie, die bij monde van secretaris-generaal Van Eekelen, van alles zou willen doen voor de vrede, maar tot nu toe alleen maar een zestigtal ambtenaren en deskundigen telt.

[p. 35]

Voor de kenner der internationale betrekkingen zijn dit allemaal fascinerende lichamen en afkortingen, en even fascinerend is hun ontwikkeling. Maar alles wijst erop dat ze niet bedoeld zijn om vrede te stichten. Het zijn sierlegers aan het worden, waarvan de tijgergevlekte camouflageuniformen net zo functioneel zijn als de rode tunieken van de Britse garderegimenten, of de rokjes van de Griekse evzonen.

Wie had drie jaar geleden kunnen denken dat ‘Europa’ lijdelijk zou toezien dat een grote stad in Europa straffeloos wordt uitgehongerd en vernietigd?

10 juni 1992