Tegen het vergeten. Degenstoten en sabelhouwen

Convergentie en kapitalisme V

Op mijn dupliek reageerde Tinbergen twee weken later.

‘Een wetenschappelijke discussie is pas voltooid wanneer een synthese bereikt is van these en antithese,’ schreef hij. ‘Mijn discussie met collega en partijgenoot Tromp moet ook naar een synthese zoeken.’

[p. 160]

Zijn poging tot de laatste bestond eruit dat hij nu ‘erkende’ dat ‘een synthese van politicologische en economische elementen ter verklaring van maatschappelijke orden nuttig en gewenst is. (...) De door Tromp (...) genoemde voorbeelden van politieke krachten aanvaard ik. Ik stel echter ook een niet geringe convergentie vast.’

Hij was niet de enige: een week later (28 december 1989, ook in Het Parool) werd hij luidruchtig bijgevallen door Hans van den Doel, de auteur van Konvergentie en evolutie. Er was wel degelijk sprake van ‘gedeeltelijke convergentie’, precies zoals hij in zijn boek had voorspeld. Oost en West groeiden naar elkaar toe, al gaat het bij de convergentietheorie ‘niet zozeer om het politieke beleid van een land, maar om het economische’. Daarop volgde een lang verhaal over ‘vrije investeringen’ in de Sovjet-Unie sinds de dood van Stalin; over de reorganisatie en herverdeling van ministeries door Chroesjtsjov en het ongedaan maken daarvan door Brezjnev; over de zwarte markt die dankzij de perestrojka van Gorbatsjov veranderd zou worden in een witte, en nog zo meer. De geleerde besloot zijn betoog op krachtige toon: ‘Wil Bart Tromp iets zinnigs zeggen over de convergentietheorie, dan zal hij het werk van Tinbergen en mijn proefschrift toch wat beter moeten bestuderen.’