Tegen het vergeten. Degenstoten en sabelhouwen

Holland Festival 1990 IV

Nee, een vrolijk avondje was het niet geworden, dacht ik toen ik een uurtje na afloop van een wijnhuis aan de Lijnbaansgracht naar mijn hotel in de Nicolaas Witsenstraat liep, pal tegenover het hoofdkwartier van de Partij van de Arbeid. Het regende zwakjes. Ik had geen regenjas, maar wel een uitvouwbare paraplu. Het was rond twaalven, en niet erg druk op de Weteringschans. Ik sloeg de Witsenstraat in, waar zich alleen geparkeerde auto's ophielden.

Tien meter voor de ingang van het hotel hoorde ik snelle voetstappen. Ik keerde me half om; op dat moment was een jongen die kleiner was dan ik mij al voorbij en ging voor mij staan. Schuin achter mij was iemand van groter postuur; ik kon hem vanuit mijn linkerooghoek zien. Beiden droegen spijkerbroeken, nylon baseball-jacks, de een een blauw met wit, dat van de ander was overheersend rood. Beiden droegen ook baseball-petten. De voorste stak iets puntigs onder zijn jack in mijn richting en zei: ‘Je geld of ik schiet’.

De situatie kwam mij eerder belachelijk dan gevaarlijk voor. ‘Jongen, waar denk je dat je mee bezig bent?’ vroeg ik. Hij aarzelde even en herhaalde toen zijn dreigement. Het kwam niet bij mij op om erop in te gaan. De volgende dag moest ik weer terug naar de conferentie in Dubrovnik, die ik de vorige dag had verlaten om mijn toezegging aan Arthur Sonnen gestand te doen. Alles wat ik nodig had zat in mijn binnenzak: tickets, creditcards, paspoort, rijbewijs, bank- en giropasjes, cheques. Plus het honorarium dat mij, als was ik kunstenaar, ook ter plaatse en in baar geld ter hand was gesteld. Ik moest niet denken aan de afgrijselijke ellende die zou ontstaan als ik mijn portefeuille nu zou afgeven.

Dit alles was geen rustige overpeinzing, maar een bliksemsnel en

[p. 132]

onbestemd gevoel dat ik pas achteraf ontcijferde; vergelijkbaar met een spionageboodschap die wordt samengeperst in een radio-uitzending van een fractie van een seconde en pas later, vele malen vertraagd, zijn inhoud prijsgeeft.

Voordat ik ook maar iets werkelijk verstandelijk had overwogen, begon ik zo hard mogelijk ‘help’ te schreeuwen, niet zozeer omdat ik verwachtte dat de bewoners van de Nicolaas Witsenstraat naar buiten zouden stormen om mij te ontzetten, maar omdat dit het enige was dat mij overbleef als ik mijn portefeuille niet weggaf. De voorste raakte nu in verwarring. Wat toen gebeurde ging geheel instinctief. Ik gaf hem een zo hard mogelijke stoot met de paraplu die ik nog steeds in mijn rechterhand had en rende naar de ingang van het hotel. De twee overvallers renden weg in de richting van de Weteringschans.

‘Ik dacht al dat ik geschreeuw hoorde,’ zei de nachtportier nadat de politie was gebeld en ik mijn onherstelbaar aangetaste, bijna in een U-vorm verbogen paraplu bekeek. De politie was binnen een kwartier ter plaatse. Of ik een signalement kon verstrekken? Ja zeker, dat kon ik. Maar ik merkte dat op een bepaald moment mijn woorden tekortschoten, dat ik naar een uitdrukking zocht die elke indruk van vooroordeel en stereotypering zou omzeilen. ‘Waren zij soms zwart?’ vroeg de politieman begrijpend.

Daarna volgde nog een woeste rit langs de grachten, om te zien of de boeven zich daar nog ophielden, en het afleggen van een verklaring op het bureau Prinsengracht, waar deze door een Hindoestaanse agent die voor elk tweede woord tipp-ex nodig had, werd uitgetikt, zodat ik nog kon preciseren dat het andersoortige Surinamers waren geweest die mij hadden bedreigd. Op die manier werd het toch nog spannend en laat. Achteraf bleef het ergste toch te moeten erkennen dat de overvallers zwart waren geweest.